Η αερολογία είναι κυρίαρχο συστατικό του πολιτισμού μας. Όλοι ξέρουμε την ύπαρξη και την έκτασή της και μάλιστα συνεισφέρουμε στην αύξησή της, χωρίς να μας απασχολούν οι συνέπειές της στη ζωή του κοινωνικού συνόλου.
Κατά του Χ. Φράνκφουρτ (On bullshit, Princeton University Press, 2005): Η πεμπτουσία της αερολογίας είναι η έλλειψη ενδιαφέροντος για την αλήθεια, η αδιαφορία για το πώς πραγματικά έχουν τα πράγματα.
Η ουσία της αερολογίας δεν βρίσκεται στο ότι είναι αναληθής, αλλά στο ότι είναι πλαστή. Το πρόβλημα με την πλαστότητα δεν είναι η εμφάνιση του πράγματος, αλλά ο τρόπος με τον οποίο φτιάχτηκε.
Κατά τον Ερίκ Αμπλέρ (βλέπε H. Frankfurt): ποτέ μη λες ψέματα όταν μπορείς να ξεφύγεις με κουβέντες χωρίς περιεχόμενο.
Ο φορέας της αερολογίας προσπαθεί να μας εξαπατήσει για το εγχείρημά του και διαστρεβλώνει αυτό που σκαρώνει. Ο στόχος του είναι να ξεγλιστρήσει με τα λόγια. Δεν ενδιαφέρεται για το αν τα πράγματα που λέει περιγράφουν την πραγματικότητα. Τα διαλέγει ή τα επινοεί μόνο και μόνο για να εξυπηρετήσει το σκοπό του. Ο αερολόγος δεν απορρίπτει την εξουσία της αλήθειας, απλώς δεν της δίνει καμία προσοχή. Εξαιτίας αυτού ακριβώς του γεγονότος, η αερολογία είναι μεγαλύτερος εχθρός της αλήθειας από το ψέμα.
Αλήθεια, γιατί υπάρχει τόση αερολογία;
Είναι γεγονός ότι η αερολογία είναι αναπόφευκτη, όταν οι περιστάσεις απαιτούν κάποιος να μιλάει για κάτι που δεν ξέρει ή για κάτι που θέλει να διαστρεβλώσει. Στο δημόσιο βίο είναι σύνηθες άτομα, κυρίως πολιτικοί, να ωθούνται συχνά να μιλήσουν, και μάλιστα εκτενώς, για θέματα που αγνοούν ή θέλουν να αποπροσανατολίσουν. Στενά συνδεδεμένα με τα παραπάνω είναι και τα όσα συμβαίνουν εξαιτίας της διαδεδομένης αντίληψης ότι στη δημοκρατία είναι ευθύνη κάθε πολίτη να έχει άποψη για τα πάντα ή, τουλάχιστον, για οτιδήποτε έχει σχέση με τις υποθέσεις που αφορούν στη χώρα του. Όμως, όπως σωστά συμβουλεύει ο Μπ. Φένστερ (Η ιστορία της ανθρώπινης ηλιθιότητας, Ωμέγα, 2004): είναι καλύτερα να κρατάς το στόμα σου κλειστό και να μοιάζεις χαζός, παρά να το ανοίγεις και να διαλύεις κάθε αμφιβολία.
Πρέπει ακόμη να τονιστεί ότι η εξάπλωση της αερολογίας έχει και βαθύτερες ρίζες που σχετίζονται με τις μορφές σκεπτικισμού, οι οποίες αρνούνται ότι μπορούμε να έχουμε οποιαδήποτε αξιόπιστη πρόσβαση στην αντικειμενική αλήθεια και που, ως εκ τούτου, απορρίπτουν την πιθανότητα να γνωρίζουμε, πως πραγματικά έχουν τα πράγματα.
Η παραπάνω ανάλυση αποσκοπεί στο να καταλάβουμε τις σημερινές, πολιτικής σημασίας, μορφές αερολογίας.
Από το 2009 κυριάρχησε και θα κυριαρχεί για πολλά χρόνια στο μέλλον αυτό που σημάδεψε το debate-2009: «Λεφτά υπάρχουν!»
Η έκφραση ασαφής, αλλά λίαν ικανή για να πλήξει για ανικανότητα τον αντίπαλο. Η αλήθεια είναι πιθανόν να ήταν γνωστή, το ενδιαφέρον όμως δεν ήταν η αλήθεια αλλά η μπλόφα.
Η μπλόφα έχει σκοπό να μεταβιβάσει κάτι ανακριβές. Σε αντίθεση με το ψέμα, η μπλόφα πρόκειται μάλλον για εξαπάτηση παρά για ανακρίβεια. Σ’ αυτό οφείλεται η συγγένειά της με την αερολογία.
Για τους σκοπούς της εκλογικής αναμέτρησης το «λεφτά υπάρχουν» έπιασε, στη συνέχεια όμως είχε την τύχη κάθε διαπιστωμένης αερολογίας. Έγινε το «συμφωνηθέν υπονοούμενο» για την αερολογία…
Η περίοδος της κρίσης έδωσε χώρο για μεγαλοστομίες και απώλεια του μέτρου. Το «λεφτά υπάρχουν» το διαδέχτηκε η «επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου». Το αληθοφανές του ισχυρισμού δεν μπορεί να εκφράσει την πραγματικότητα. Η πιθανότητα να είναι ο ισχυρισμός αληθής προσεγγίζει το μηδέν, αλλά ο ρόλος του στη διαμόρφωση εικόνας πολιτικού που ανθίσταται στις πιέσεις των δανειστών λίαν σημαντικός. Τελικά το «επαναδιαπραγμάτευση» λειτούργησε ως μέσο αποπροσανατολισμού από την πραγματική θέση στο πρόβλημα. Άλλωστε, οι πολιτικοί μας δεν συνήθισαν το λαό μας σε αλήθειες και η αντικειμενική, οφειλόμενη, παρουσίαση της κατάστασης της χώρας θα είχε πολιτικό κόστος. Έτσι οι πατριώτες μας την περίοδο της κρίσης, αντί να επιστρατεύσουν εμπειρίες από την ιστορία μας και δοκιμασίες άλλων λαών για να βρουν δρόμο, επιστράτευσαν το χιούμορ και σκόρπισαν το «λεφτά υπάρχουν» και την «επαναδιαπραγμάτευση» για να ξεχάσουν το βάρος των οικονομικών μέτρων και τις χαμηλές πτήσεις των πολιτικών μας.
Σε αντίθεση με τις μορφές αερολογίας που αναφέρθηκαν, τις τελευταίες μέρες έχουμε την αίσθηση ότι πλανάται η αλήθεια πάνω από το εθνικό κοινοβούλιο. Η ανάλυση του Πρωθυπουργού σκληρή. Έθεσε χωρίς περιστροφές το ελληνικό πρόβλημα. Η λύση του είναι υπόθεση όλων μας, αλλά η συμμετοχή ενός εκάστου είναι (πρέπει να είναι) ανάλογη των δυνατοτήτων του.
Συμπέρασμα:
Η αερολογία κυριαρχεί εκεί που η γνώση δεν επαρκεί, η έκφραση γνώμης θεωρείται επιβεβλημένη, ο αποπροσανατολισμός εξυπηρετεί, η πραγματικότητα δεν είναι στόχος και η ευθύνη περιορίζεται να δημιουργηθεί σύγχυση…
Στους χώρους της διαφήμισης, των δημοσίων σχέσεων και όλων των μορφών εξουσίας οι παραπάνω παράμετροι κυριαρχούν, και συνεπώς και η αερολογία.
E-mail: cmasalas@cc.uoi.gr
