«Tο Βήμα» – «Νew York Τimes»
Τα καλά νέα: Αφού περάσαμε έναν χρόνο να μιλάμε για ελλείμματα, ελλείμματα, ελλείμματα, ενώ θα έπρεπε να μιλάμε για δουλειές, δουλειές, δουλειές, αρχίσαμε επιτέλους να συζητάμε το σωστό θέμα.
Τα άσχημα νέα: οι Ρεπουμπλικανοί, με τη βοήθεια και την κάλυψη πολλών συντηρητικών διανοουμένων, είναι κολλημένοι σε μια άποψη περί του τι εμποδίζει τη δημιουργία θέσεων εργασίας, η οποία συνάδει με τις προκαταλήψεις τους και εξυπηρετεί τα συμφέροντα των πλούσιων υποστηριχτών τους αλλά δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα.
Ακούστε οποιαδήποτε ομιλία ενός υποψήφιου για το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών και θα μάθετε ότι η κυβέρνηση του Ομπάμα είναι υπεύθυνη για την αμελητέα αύξηση των θέσεων εργασίας. Πώς; Η απάντηση, που επαναλαμβάνεται συχνά, είναι ότι οι επιχειρήσεις φοβούνται να επεκταθούν και να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας διότι ανησυχούν για τυχόν δαπανηρούς κυβερνητικούς κανονισμούς και αύξηση της φορολογίας. Αυτά δεν τα λένε μόνο οι πολιτικοί. Οι συντηρητικοί οικονομολόγοι επαναλαμβάνουν αυτούς τους ισχυρισμούς.
Το πρώτο που πρέπει να γνωρίζετε είναι ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτούς τους ισχυρισμούς, ενώ υπάρχουν πολλές αποδείξεις για το αντίθετο.
Στη βάση του ισχυρισμού ότι οι αντεπιχειρηματικές πολιτικές πλήττουν την οικονομία βρίσκεται η άποψη ότι η οικονομία ανακάμπτει από την ύφεση με άνευ προηγουμένου αργούς ρυθμούς. Αυτό όμως δεν ισχύει. Οι παρατεταμένες περίοδοι «ανάκαμψης χωρίς δουλειές» μετά από μια ύφεση αποτελούν τον κανόνα τις δυο τελευταίες δεκαετίες. Αλλωστε η ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα μετά την ύφεση του 2007-9 είναι καλύτερη απ’ όσο ήταν μετά την ύφεση του 2001.
Μετά τις μεγάλες οικονομικές κρίσεις ακολουθεί σχεδόν πάντα μια περίοδος αργής ανάπτυξης και η σημερινή κατάσταση στις ΗΠΑ είναι αναμενόμενη δεδομένης της σοβαρότητας του σοκ του 2008. Ωστόσο δεν είναι περίεργο το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις έχουν μεγάλα κέρδη και κάθονται πάνω σε πολλά μετρητά τα οποία όμως δεν ξοδεύουν για να επεκταθούν; Οχι.Γιατί οι επιχειρήσεις πρέπει να επεκταθούν όταν δεν μεταχειρίζονται όλες τις δυνατότητες που ήδη έχουν;
Η φούσκα των ακινήτων που έσκασε και τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά έχουν καταπνίξει την κατανάλωση και πολλές επιχειρήσεις διαθέτουν περισσότερες δυνατότητες απ’ όσες χρειάζονται και κανένα λόγο να προσθέσουν και άλλες. Οι επιχειρηματικές επενδύσεις πάντα αντιδρούν ανάλογα με την κατάσταση της οικονομίας και με δεδομένο πόσο αδύναμη παραμένει η οικονομία, δεν πρέπει να εκπλήσσεστε που οι επενδύσεις παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα. Στην πραγματικότητα οι επενδύσεις αυτές ήταν περισσότερες απ’ όσες θα περιμέναμε με τόσο αργή ανάπτυξη και υψηλή ανεργία.
Ομως οι επιχειρηματίες δεν παραπονιούνται για το βάρος των φόρων και των κανονισμών; Ναι, αλλά όχι περισσότερο απ’ όσο συνήθως. Στις έρευνες για το ποιο πρόβλημα θεωρούν σημαντικότερο οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι φόροι και οι κανονισμοί φιγουράρουν στην κορυφή τα τελευταία 40 χρόνια. Αλλά αυτό που ξεχωρίζει σήμερα είναι η αύξηση στον αριθμό των επιχειρήσεων που αναφέρουν χαμηλές πωλήσεις – το οποίο δείχνει ότι η μειωμένη ζήτηση και όχι ο φόβος για τυχόν αποφάσεις της κυβέρνησης είναι αυτή που κρατάει πίσω τις επιχειρήσεις.
Συνεπώς οι ισχυρισμοί των Ρεπουμπλικανών για το τι πλήττει την οικονομία αποτελούν φαντασιώσεις και έρχονται σε αντίθεση με τα στοιχεία. Πρέπει να εκπλαγούμε; Σε ένα επίπεδο, βεβαίως όχι. Οι πολιτικοί που πάντα φροντίζουν τα συμφέροντα των μεγαλοεπιχειρηματιών λένε ότι για να ανακάμψουμε πρέπει να φροντίσουμε τα συμφέροντα των μεγαλοεπιχειρηματιών. Ποιος θα το περίμενε;
Μου φαίνεται ότι υπάρχει κάτι το διαφορετικό στην παρούσα φάση της συζήτησης περί οικονομίας. Τα πολιτικά κόμματα συχνά συντάσσονται γύρω από αμφιλεγόμενες οικονομικές απόψεις, αλλά δεν μπορώ να θυμηθώ άλλη περίπτωση κατά την οποία το οικονομικό δόγμα ενός κόμματος απείχε τόσο πολύ από την πραγματικότητα. Μου κάνει εντύπωση επίσης σε ποιο βαθμό οι Ρεπουμπλικανοί οικονομολόγοι – οι οποίοι θα έπρεπε να γνώριζαν καλύτερα – είναι πρόθυμοι να προσδώσουν αξιοπιστία στις επίσημες αυταπάτες του κόμματος.
Αυτό αντικατοπτρίζει εν μέρει το ευρύτερο ολίσθημα του κόμματος στο δικό του απομονωμένο σύμπαν. Μεγάλα κομμάτια των Ρεπουμπλικανών απορρίπτουν την κλιματική επιστήμη, ακόμη και την θεωρία της εξέλιξης, γι’ αυτό γιατί να περιμένει κανείς ότι η ύπαρξη στοιχείων θα ήταν απαραίτητη για τις οικονομικές απόψεις του κόμματος;
Αντικατοπτρίζει επίσης την πολιτική ανάγκη της δεξιάς να δείχνει πως ο πρόεδρος Ομπάμα ευθύνεται για όλα τα κακά στην Αμερική. Δεν πειράζει που η φούσκα των ακινήτων, η έκρηξη των χρεών και η οικονομική κρίση συνέβησαν στην θητεία ενός συντηρητικού προέδρου. Για όλα φταίει ο Δημοκρατικός.
Στην πραγματικότητα είμαστε χάος γιατί είχαμε υπερβολικά λίγους κανονισμούς και όχι υπερβολικά πολλούς. Και τώρα ένα από τα δυο μεγάλα κόμματα είναι αποφασισμένο να διπλοποντάρει στα λάθη που προκάλεσαν την καταστροφή.
