Σε ένα παλιό επαρχιακό γραφικό Κολέγιο της ανατολικής Αγγλίας, στο Κέιμπριτζ, πρόκειται να διεξαχθούν εκλογές για την εκλογή του νέου πρύτανη. Ο προηγούμενος, ο Δούκας του Εδιμβούργου, παραιτήθηκε και το αρμόδιο σώμα του πανεπιστημίου πρότεινε να καταλάβει τη θέση του ο Λόρδος Σεϊνσμπουρι της ομώνυμης αλυσίδας.
Αγγλία όμως είναι αυτή με τις αρχαϊκές παραδόσεις της κι έτσι, όπως έχει δικαίωμα με βάση το καταστατικό του πανεπιστημίου, ένας τοπικός μπακάλης ασιατικής καταγωγής, ο Αμπντούλ Αρέιν, αυτοπροτάθηκε και αυτός ως υποψήφιος. Για πρώτη φορά από τη δεκαετία του 50 θα διεξαχθούν πραγματικές εκλογές για το ποιος θα αναλάβει να εκπροσωπήσει το πανεπιστήμιο.
Είναι αλήθεια πώς η θέση του πρύτανη είναι περισσότερο διακοσμητική. Την πραγματική διαχείριση την αναλαμβάνει ο αντιπρύτανης ο οποίος εκλέγεται για μια επταετία. Πάλι όμως προφανώς λόγω κάποιας αρχαϊκής παραδοξότητας ο αντιπρύτανης δεν μπορεί να κατέχει οποιαδήποτε διοικητική ή ακαδημαϊκή θέση στο Κολέγιο. Έτσι ο σημερινός κάτοχος της θέσης ήταν καθηγητής σε άλλο πανεπιστήμιο, στο Ιμπίριαλ. Όσο για το διοικητικό συμβούλιο του ιδρύματος, η πλειοψηφία αποτελείται από καθηγητές περιλαμβάνει όμως και εξωτερικά μέλη.
Φαίνεται πάντως πώς το έχει το όνομα. Γιατί σε ένα άλλο Κέιμπριτζ, στη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ, στο τοπικό κολέγιο, ακολουθούν το ίδιο ή και περισσότερο παράλογες διαδικασίες. Εκεί λοιπόν τον πρύτανη, που τον λένε πρόεδρο, τον εκλέγει ένα συμβούλιο το οποίο -άκουσον άκουσον- αποτελείται από ισόβια μέλη που διορίστηκαν σε παρελθόντα χρόνο. Έκτοτε όποιος εκ των μελών αποχωρεί, είτε παραιτούμενος είτε γιατί το μοιραίον φυγείν αδύνατον, αντικαθίσταται δια ψηφοφορίας μεταξύ των υπολοίπων! Η ακαδημαϊκή κοινότητα δεν μετέχει στην εκλογή του προέδρου ούτε συμβουλευτικά!
Δεν τελειώσαμε όμως. Ούτε στο συμβούλιο -που έχει τον απεχθή τίτλο »corporation» και θα μπορούσε να μεταφραστεί ως εταιρεία- μετέχει κάποιο μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας του Χάρβαρντ- έτσι ονομάζεται το πανεπιστήμιο. Το ίδιο δε συμβαίνει σε όλα σχεδόν τα αμερικανικά πανεπιστήμια.
Δεν μου είναι απολύτως σαφές πάνω σε ποια λογική στηρίζονται αυτές οι διαδικασίες. Πιθανώς στο ότι όταν ο διοικών εκλέγεται απευθείας από τους διοικούμενους τότε αναπτύσσονται σχέσεις διαπλοκής. Άλλωστε τον καιρό που ιδρύθηκαν αυτά τα κολέγια ήταν σαφές και αυτονόητο ότι στόχος τους ήταν να υπηρετήσουν το γενικό καλό -όπως το εννοούσαν τότε. Η τοπική κοινωνία λοιπόν είχε κάθε δικαίωμα να τα ελέγχει.
Οι εποχές φυσικά έχουν αλλάξει. Η αυτοτέλεια των πανεπιστημίων είναι αδιαπραγμάτευτη αρχή. Πριν αποφασίσουν όμως να προχωρήσουν σε δραστικά μέτρα και να κλείσουν τα πανεπιστήμια οι ακαδημαϊκοί μας δάσκαλοι θα ήταν καλό να συνεξετάσουν τη διεθνή εμπειρία. Δικαίωμα τους να διαφωνούν η ζωή έχει δείξει ωστόσο ότι αυτές οι διαδικασίες που τόσο λοιδορούν δεν έκαναν και τόσο κακό στα ιδρύματα που τις υιοθέτησαν. Μάλλον -θα πρέπει να παραδεχθούν- το αντίθετο!
