Η αμερικανική πολιτική σκηνή είναι τόσο απελπιστική που αρχίζω να ελπίζω. Από τον θυμό και την αηδία κυλάει η ενέργεια για μεταρρύθμιση. Σε μια δημοσκόπηση του CΝΝ το 77% των Αμερικανών δήλωσαν ότι οι εκλεγμένοι αξιωματούχοι στην Ουάσιγκτον συμπεριφέρθηκαν σαν «κακομαθημένα παιδιά» στην κρίση για το όριο του χρέους. Και η συντριπτική πλειοψηφία δεν ενέκρινε τον τρόπο με τον οποίο το Κογκρέσο έκανε τη δουλειά του.

Πριν από μερικά χρόνια ήταν ακόμη αόριστα πρωτότυπο να περιγράφει κανείς ως «δυσλειτουργικό» το πολιτικό σύστημα της Αμερικής. Τώρα αυτή η λέξη βρίσκεται στα χείλη κάθε πολιτικού αναλυτή. Και κάτι παραπάνω: είναι επίσημο πλέον. Στο διάγγελμά του προς τον αμερικανικό λαό στο απόγειο της κρίσης ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα είπε ότι «οι Αμερικανοί μπορεί να ψήφισαν μια διχασμένη κυβέρνησηαλλά δεν ψήφισαν μια δυσλειτουργική κυβέρνηση». Ανακοινώνοντας την τελική συμφωνία, μόλις 27 ώρες πριν από την ώρα της χρεοκοπίας, μίλησε για «την κρίση που η Ουάσιγκτον επέβαλε στην υπόλοιπη Αμερική». Και εκείνος όμως ανήκει στους εκλεγμένους αξιωματούχους της Ουάσιγκτον.

Γιατί το σύστημα λειτουργεί τόσο άσχημα; Δεκαετίες μαγειρεμάτων των ορίων των εκλογικών περιφερειών σημαίνουν ότι οι πολιτικοί ανησυχούν περισσότερο μήπως «εκθρονιστούν» από μέλη του δικού τους κόμματος στις προκριματικές εκλογές παρά για το πώς να πείσουν τους αναποφάσιστους ψηφοφόρους.

Και η ανάρμοστη οικονομική επιρροή διαστρεβλώνει την αμερικανική δημοκρατία. Περυσινή απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου ορίζει ότι σε πολιτικά τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά σποτ μπορούν να δαπανώνται απεριόριστα ιδιωτικά κονδύλια. Οι πολιτικοί τρέχουν από τον έναν έρανο για το κόμμα τους στον άλλον. Τα λόμπι και οι ομάδες ειδικών συμφερόντων μολύνουν ολόκληρη τη νομοθετική διαδικασία.

Κατά τον Ψυχρό Πόλεμο η αίσθηση της αντιμετώπισης μιας σοβιετικής απειλής συνέβαλλε στη συνεργασία και στον συμβιβασμό μεταξύ των δύο κομμάτων. Ούτε όμως η απειλή της Αλ Κάιντα ούτε ο κινεζικός ανταγωνισμός είχαν το ίδιο αποτέλεσμα.

Πάντως σε ένα πράγμα συμφωνούν Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικανοί: στο μεγάλο παιχνίδι της πολιτικής μόνο δύο ομάδες μπορούν να υπάρξουν, Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικανοί. Κι όμως δύο στους τρεις Αμερικανούς λένε πλέον ότι θα ήθελαν να έχουν και άλλη μία επιλογή στις εκλογές.

Κανείς δεν ξέρει πώς θα λειτουργήσει το σύστημα. Τα αποτελέσματα ίσως είναι πολύ διαφορετικά από τα επιθυμητά. Οπως όμως δείχνουν τα πράγματα, αυτό το είδος του πολιτικού συστήματος- να το ονομάσουμε δημοκρατία;- μπορεί να βρει επαρκείς εσωτερικές διεξόδους ώστε να αρχίσει να μεταρρυθμίζεται, σε αντίθεση με άλλα συστήματα που κάμπτονται μόνο από μια επανάσταση.

Υπάρχει μια απόπειρα να γίνει κάτι παρόμοιο σε εθνική κλίμακα: να μην αλλάξουν μόνο τα άτομα ή οι πολιτικές αλλά το ίδιο το λειτουργικό σύστημα. Ονομάζεται «Αmericans Εlect». Ενα από τα πρωταρχικά μέλη του κινήματος, ο επενδυτής και φιλάνθρωπος-ακτιβιστής Πίτερ Ακερμαν, μου εξήγησε το σχέδιο.

Η φιλοδοξία είναι συγκλονιστική. Η «Αmericans Εlect» σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τη δύναμη του Διαδικτύου για να δώσει με αποτελεσματικό τρόπο φωνή σε εκείνη την πλειοψηφία που δηλώνει βαθιά απογοητευμένη από τη διπολική πολιτική της Ουάσιγκτον. Μέσω διαδικτυακού διαλόγου, ανακήρυξη υποψηφιοτήτων και ψηφοφοριών στοχεύει στην ταυτοποίηση ως τις 21 Ιουνίου του επόμενου έτους ενός αξιόπιστου κεντρώου υποψηφίου προέδρου, με έναν συνυποψήφιο που πρέπει να προέρχεται από άλλο κόμμα ή να είναι ανεξάρτητος. Αντί για την πολωτική δυναμική της αμερικανικής πολιτικής, η ελπίδα είναι να δημιουργηθεί ένας ακατανίκητος μαγνήτης μεταξύ των δύο κομμάτων. Τότε Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικανοί θα πρέπει να επιστρέψουν σε έναν κοινό τόπο όπου μπορούν να βρεθούν συναινετικές, πραγματιστικές λύσεις.

Οι ελπίδες είναι να μπορέσει το ζευγάρι που αναδειχθεί νικητήριο στη διαδικτυακή ψηφοφορία να εκπροσωπήσει ως και 30 εκατομμύρια Αμερικανούς. Επιπλέον, αυτοί οι υποψήφιοι θα συμμετέχουν στις κάλπες και στις 50 Πολιτείες. Ηδη περισσότερα από 1,7 εκατομμύρια άτομα έχουν γραφτεί στους εκλογικούς καταλόγους. Ολα θα εξαρτηθούν από το τι θα συμβεί έπειτα. Θα μπουν στη διαδικασία να εγγραφούν στους εκλογικούς καταλόγους, να συμμετάσχουν και να ψηφίσουν αρκετοί από τους εκατομμύρια δυσαρεστημένους Αμερικανούς που λένε ότι οι πολιτικοί στην Ουάσιγκτον συμπεριφέρονται σαν κακομαθημένα παιδιά; Αν ναι, θα αποδεχθούν τελικά τις υποψηφιότητες αξιόπιστοι υποψήφιοι του χρόνου το καλοκαίρι; Φανταστείτε, απλώς φανταστείτε ένα μη κομματικό, αντιπροσωπευτικά αμερικανικό ψηφοδέλτιο με Μάικλ Μπλούμπεργκ και Ντέιβιντ Πετρέους, με δεκάδες εκατομμύρια ψήφους από ένα διαδικτυακό συνέδριο.

Πρόκειται για ένα τεράστιο πείραμα. Και αυτό όμως ενδέχεται να πέσει θύμα του νόμου των αθέλητων συνεπειών. (Ορισμένοι Δημοκρατικοί φοβούνται ότι θα «κλέψει» περισσότερες ψήφους από τον Ομπάμα από ό,τι από τους Ρεπουμπλικανούς.) Κατά μία έννοια, όμως, δεν είναι αυτό το νόημα. Το νόημα είναι ότι εδώ, πολύ περισσότερο από ό,τι στην Ευρώπη, συναντώ συνεχώς άτομα που έχουν τη θέληση, τον πατριωτισμό, την πίστη στον εαυτό τους, την ευρηματικότητα και την ενέργεια να διαβεβαιώσουν ότι αυτό το μέρος πρέπει να ανανεωθεί, ότι το σύστημά του μπορεί να μεταρρυθμιστεί. Να πώς θα γίνει αυτό. Αυτό το πνεύμα είναι ένα αγαθό πιο πολύτιμο από το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο ή τον χρυσό.

Ο κ.Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.


ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ