«Μπορείτε να αγνοείτε τον ιερό πόλεμο (τζιχάντ), δεν μπορείτε όμως να αποφύγετε τις συνέπειες της απόφασής σας να τον αγνοείτε». Αυτή ήταν η πρώτη αντίδραση της αμερικανίδας αντι-ισλαμίστριας μπλόγκερ Πάμελα Γκέλερ όταν έμαθε για τις επιθέσεις στη Νορβηγία. Οταν έγινε γνωστό ότι δεν ήταν έργο ισλαμιστών τρομοκρατών αλλά ενός αντι-ισλαμιστή τρομοκράτη, του οποίου το 1.500 σελίδων μανιφέστο είναι γεμάτο υλικό από αντι-ισλαμιστικά κείμενα όπως τα δικά της, η Γκέλερ έγραψε: «Είναι ένας δολοφόνος. Τελεία και παύλα.Είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του. Αυτός και μόνο αυτός. Δεν υπάρχει καμία “ιδεολογία” εδώ».

«Κανείς δεν εξήγησε τι σχέση έχουν οι αντιτζιχαντικές απόψεις αυτού του τύπου με το ότι δολοφόνησε παιδιά» διαμαρτυρήθηκε ο Ρόμπερτ Σπένσερ από το Jihad Watch, έτερος μπλόγκερ στον οποίο αναφέρεται θετικά ο Αντερς Μπρέιβικ. Προσέθεσε ότι οι «μαχητές της ελευθερίας», όπως ο ίδιος, δεν πρέπει να φέρουν αυτή τη ρετσινιά.

Κατ΄ αρχάς άνθρωποι σαν την Γκέλερ και τον Σπένσερ δεν είναι υπεύθυνοι γι΄ αυτό που έκανε ο Μπρέιβικ. Οσο γελοίο όμως είναι να υποστηρίζουμε ότι δεν υπάρχει καμία απολύτως σχέση ανάμεσα στην ισλαμιστική ιδεολογία και στην ισλαμιστική τρομοκρατία, άλλο τόσο γελοίο είναι να υποστηρίζουμε ότι δεν υπάρχει σχέση ανάμεσα στην κινδυνολογική άποψη για την ισλαμοποίηση της Ευρώπης που διαδίδουν αυτοί οι άνθρωποι με αυτό που ο Μπρέιβικ νόμιζε ότι έκανε.

«Καμία “ιδεολογία” εδώ;». Βεβαίως και υπάρχει ιδεολογία. Σημαντικό μέρος του μανιφέστου του Μπρέιβικ αναπαράγει- συχνά με αντιγραφή και επικόλληση από το Ιnternet- την κινδυνολογική θεωρία της Ευρώπης ως «Ευραραβίας»- τόσο αποδυναμωμένης από το δηλητήριο της πολυπολιτισμικότητας και άλλων αριστερών ασθενειών που υποκύπτει χωρίς μάχη στη μουσουλμανική υπεροχή. Το σαφέστατα ανισόρροπο μυαλό του βγάζει το συμπέρασμα ότι ο μοναχικός Ιππότης (ο εαυτός του) πρέπει να παράσχει ένα ηρωικό, στυγνό ξύπνημα προς αυτή την αποδυναμωμένη κοινωνία.

Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν με αυτά τα εμπρηστικά λόγια; Μια απάντηση, αρκετά δημοφιλής ανάμεσα στην ευρωπαϊκή Αριστερά, είναι «απαγορεύστε τα!». Αν η ιδέα γέννησε την πράξη, σταματήστε την ιδέα. Ενα νέο κεφάλαιο προσβλητικών, ακραίων όρων και συναισθημάτων πρέπει να προστεθεί στον ήδη μακρό κατάλογο των «λόγων του μίσους» για τα οποία ασκείται δίωξη σε διάφορα μέρη της Ευρώπης.

Αυτή όμως είναι η λανθασμένη αντιμετώπιση. Δεν θα σταματήσει τις ιδέες αυτές, απλώς θα κυκλοφορούν υπογείως, όπου θα φουντώσουν και θα γίνουν πιο δηλητηριώδεις. Θα παγώσει τη δημόσια συζήτηση για σημαντικά ζητήματα: μετανάστευση, η φύση του Ισλάμ, ιστορικά στοιχεία. Η ευθεία προτροπή για βία πρέπει να αντιμετωπίζεται πάντα με την πλήρη αυστηρότητα του νόμου. Τα ιδεολογικά κείμενα που έθρεψαν την τρέλα του Μπρέιβικ δεν περνούν αυτή την κόκκινη γραμμή. Το να επιτρέπουμε την έκφραση των σταυροφορικών φαντασιώσεων των ακραίων ισλαμιστών και αντι-ισλαμιστών είναι το τίμημα που πληρώνουμε για την ελευθερία του λόγου σε μια ανοιχτή κοινωνία.

Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να παραμένουν αναπάντητα; Οχι βέβαια. Επειδή το τίμημα της απαγόρευσης είναι τόσο μεγάλο και σε κάθε περίπτωση αδύνατο να εφαρμοστεί στην εποχή του Ιnternet, πρέπει να αντιμετωπιστούν σε ανοιχτή μάχη. Ενα σημαντικό πεδίο μάχης είναι η πολιτική, όπου οι ευρωπαίοι πολιτικοί, βλέποντας τις εκλογικές επιτυχίες των ξενοφοβικών λαϊκιστικών κομμάτων, κατευνάζουν τους εξτρεμιστικούς μύθους αντί να μιλούν εναντίον τους. Ενα άλλο είναι τα μέσα ενημέρωσης. Σε χώρες όπως η Νορβηγία- και η Βρετανία- η δημόσια τηλεόραση και ένας υπεύθυνος, υψηλού επιπέδου Τύπος βεβαιώνονται ότι, όταν μεταδίδονται ακραίες απόψεις, οι επικίνδυνοι μύθοι που πλασάρουν αντικρούονται με στοιχεία, λογική και κοινό νου.

Τι θα γίνει όμως με όσους ενημερώνονται από κίτρινα ταμπλόιντ ή από φανατισμένα τηλεοπτικά κανάλια; Και με όσους ενημερώνονται κυρίως από το Ιnternet; Η υπόθεση Μπρέιβικ δείχνει άλλη μία φορά τι υπέροχο εργαλείο είναι το Ιnternet για όσους φροντίζουν να το χρησιμοποιούν με ανοιχτό μυαλό. Εντός λίγων ωρών μπορεί κάποιος να συλλέξει πλήθος πληροφοριών που στο παρελθόν θα του έπαιρνε εβδομάδες να βρει. Υπάρχουν όμως όλο και περισσότερες αποδείξεις ότι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το Ιnternet μπορεί επίσης να συμβάλει στο «κλείσιμο» των μυαλών ενισχύοντας τις προκαταλήψεις και τρέφοντας θεωρίες συνωμοσίας.

Στο Ιnternet μπορεί κάποιος να βρει χιλιάδες ανθρώπους που μοιράζονται τις διεστραμμένες απόψεις του. Μπορεί να βρει έναν φαύλο κύκλο ενίσχυσης μιας ιδεολογίας του αισχίστου είδους: μια εσωτερικά συνεπή, συστηματική κοσμοθεωρία εντελώς διαχωρισμένη από την καθημερινή ανθρωπότητα. Το μανιφέστο του Μπρέιβικ, με τα ατελείωτα κομμάτια που αντέγραψε και επικόλλησε από ιντερνετικές πηγές, αποτελεί κορυφαίο παράδειγμα της διαδικασίας αυτής.

Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις. Το «απαγορεύστε τα!» είναι λάθος. Η πραγματική πρόκληση είναι να βρούμε με ποιον τρόπο θα μεγιστοποιήσουμε την εκπληκτική ικανότητα του Ιnternet να «ανοίγει» τα μυαλά και θα ελαχιστοποιήσουμε την προφανή πλέον τάση του να τα «κλείνει».

Ο κ.Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.


ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ