Η Δύση πέθανε, ζήτω η Δύση. Ετσι θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε το μήνυμα που έστειλε ο πρόεδρος Ομπάμα με το ταξίδι του στην Ευρώπη. Στην ομιλία του στο βρετανικό κοινοβούλιο, την περασμένη Τετάρτη, υπήρξε ένα στιγμιότυπο που μόνον ο Ομπάμα θα μπορούσε να προκαλέσει. Σε ένα απόσπασμα της ομιλίας του, στο οποίο ανέλυε με εύγλωττο τρόπο ότι η ενσωματωμένη ποικιλομορφία αποτελεί πλεονέκτημα τόσο της αμερικανικής όσο και της βρετανικής κοινωνίας, κατέληξε ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο «ο εγγονός ενός Κενυάτη, ο οποίος εργάστηκε ως μάγειρας στον βρετανικό στρατό, μπορεί σήμερα να σας μιλάει ως πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών». Η παρατήρηση αυτή χάρισε στον Ομπάμα το πρώτο και μοναδικό αυθόρμητο χειροκρότημα από τους βρετανούς βουλευτές.

Και όμως, το μεγαλύτερο μέρος αυτής της καλοδουλεμένης ομιλίας θα μπορούσε να έχει εκφωνηθεί από οποιονδήποτε αμερικανό πρόεδρο των τελευταίων 50 ετών. Αυτό ισχύει και για ολόκληρο το ταξίδι του Ομπάμα. Τα ίδια ακριβώς θα μπορούσε να έχει κάνει ένας Τζον Φ. Κένεντι ή ένας Ρόναλντ Ρίγκαν- με εξαίρεση ίσως την τελική στάση στην Πολωνία, άλλοτε σοβιετικό δορυφόρο και σήμερα σύμμαχο των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι εχθροί και οι προκλήσεις μπορεί να έχουν αλλάξει, αλλά οι ιεροτελεστίες και οι φίλοι παραμένουν εκπληκτικά ίδιοι.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ καλλιεργεί παλιές συμμαχίες, ιστορικούς εταίρους και κοινές αξίες. Τα τελευταία δυόμισι χρόνια ο Ομπάμα έμαθε να εκτιμά τη συνεργασία με παλιούς συμμάχους περισσότερο από ό,τι την εκτιμούσε όταν ανέλαβε την εξουσία.

Στο Γουεστμίνστερ ο Ομπάμα είπε ότι εμείς- εννοώντας την Αμερική, τη Βρετανία και γενικότερα τη Δύση «ζούμε σε μια παγκόσμια οικονομία την οποία σε μεγάλο βαθμό έχουμε δημιουργήσει οι ίδιοι». Από ιστορική άποψη, αυτό είναι αλήθεια. Είπε επίσης ότι «παραμένουμε ο μεγαλύτερος καταλύτης για την παγκόσμια δράση». Αυτό ίσως εξακολουθεί να είναι αλήθεια, αν η δράση αυτή είναι συντονισμένη. Αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι μη δυτικές δυνάμεις, δρώντας με τα δικά τους φώτα και εξυπηρετώντας τα δικά τους συμφέροντα, διαμορφώνουν όλο και περισσότερο την ατζέντα της παγκόσμιας πολιτικής.

Πέρα από τη σημαντική δήλωση ότι ο αγώνας για την ελευθερία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια «δεν είναι αγγλικός ή αμερικανικός ή δυτικός,αλλά οικουμενικός», η ομιλία στο Γουεστμίνστερ περιείχε απογοητευτικά λίγα πράγματα για αυτή την κεντρική εξέλιξη της εποχής μας. Εκτός και αν αντιστραφούν όλες οι τρέχουσες τάσεις, ο 21ος αιώνας θα δει έναν όλο και πιο μετα-δυτικό κόσμο. Η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία θα γίνουν, αργά ή γρήγορα, πιο ισχυρές και πιο σημαντικές για τις ΗΠΑ από τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία.

Η δουλειά για τους αμερικανούς και τους ευρωπαίους πολιτικούς είναι να χτίσουν μια αναζωογονημένη, κάπως διευρυμένη, παλιά Δύση- αυτό που ονομάζω «μετα-Δύση»-, η οποία θα είναι ενταγμένη σε ένα ευρύτερο πλαίσιο διεθνούς τάξης. Είναι μια δουλειά για την οποία ο Ομπάμα, που έχει τα μισά Ηνωμένα Εθνη στην ίδια του την οικογένεια, είναι ο πλέον κατάλληλος. Οπως επιχειρηματολόγησα πριν από κάποια χρόνια, στόχος μας πρέπει να είναι να μετακινηθούμε από το οριστικό στο αόριστο άρθρο: από «τον ελεύθερο κόσμο» της ψυχροπολεμικής Δύσης προς το ιδανικό «ενός ελεύθερου κόσμου».

Ενα από τα λίγα θεσμικά εργαλεία που υπάρχουν για αυτή τη μετάβαση είναι η ομάδα του G20, η οποία περιλαμβάνει τις αναδυόμενες μη δυτικές μεγάλες δυνάμεις. Αλλά αντί να λάβουν μέρος σε μια σύνοδο του G20, ο Ομπάμα και ο Ντέιβιντ Κάμερον πήγαν στην Ντοβίλ της Γαλλίας για μια σύνοδο του G8. Στη συνέχεια, τον ερχόμενο Νοέμβριο, ο Ομπάμα θα πρέπει να επιστρέψει πάλι στη Γαλλία, στις Κάννες, για μια σύνοδο του G20.

Ολα αυτά βοηθούν τον Νικολά Σαρκοζί στην προσπάθειά του να επανεκλεγεί πρόεδρος, κατά τα άλλα όμως δεν έχουν ιδιαίτερο νόημα. Το G8 είναι ένα αναχρονιστικό απομεινάρι της παλιάς Δύσης του Ψυχρού Πολέμου. Η Ρωσία προστέθηκε στη δεκαετία του 1990, σε μια εποχή όπου υποτίθεται ότι θα γινόταν μέρος μιας διευρυμένης Δύσης. Αν το G8 δεν υπήρχε σήμερα, κανείς δεν θα ονειρευόταν να το εφεύρει. Η αποστολή του, η διαχείριση της παγκόσμιας οικονομίας, δεν μπορεί να συζητηθεί χωρίς την παρουσία χωρών όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία στο τραπέζι των ισχυρών.

Αυτό δεν σημαίνει ότι το G20 λειτουργεί σωστά. Είναι όμως μια ομάδα πολύ πιο κοντά στην οικονομική, πολιτική και πολιτισμική πραγματικότητα του 21ου αιώνα. Και όλοι πρέπει να προσπαθήσουν να την κάνουν πιο αποτελεσματική. Ο καλύτερος τρόπος να ξεκινήσει αυτή η προσπάθεια είναι να καταργηθεί το G8.

Ο κ.Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.


ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ