Το διακύβευμα δεν εντοπίζεται στα ζητήματα της αγνότητας της Οφηλίας και της υπόληψης του Ντομινίκ. Ο αμφιλεγόμενος ρόλος και οι πρωτοβουλίες του Στρος-Καν στο πλαίσιο του ΔΝΤ, η υπόγεια σύγκρουση ανάμεσα στα ευρωπαϊκά, τα αμερικανικά και τα τριτοκοσμικά συμφέροντα και η προαλειφόμενη εκλογή του στην προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας ενεργοποιούν ευρύτατες συγκρούσεις και αντιθέσεις. Για όσο καιρό λοιπόν δεν έχει υπάρξει πλήρης διαλεύκανση της υπόθεσης, πολλά καίρια ερωτήματα θα παραμένουν κατ΄ ανάγκην αναπάντητα.
Πράγματι, στο επίπεδο της ουσίας δεν ξέρουμε ακριβώς ποιοι ωφελούνται και ποιοι θα ωφεληθούν από την ενδεχόμενη οριστική εξαφάνιση του ΣτροςΚαν από το προσκήνιο. Και ταυτοχρόνως στο επίπεδο της διαδικασίας αγνοούμε πώς και από ποιους λαμβάνονται αποφάσεις για τη δημοσιοποίηση ποιων λεπτομερειών, σε ποια στιγμή και με ποια κριτήρια. Δεν θα μάθουμε ποτέ ποιοι ήξεραν, ποιοι αγνοούσαν, ποιοι πίεζαν και ποιοι «διέρρεαν». Και σε μια χώρα στην οποία, έπειτα από σχεδόν πενήντα χρόνια, δεν έχει χυθεί φως στη δολοφονία του Τζον Κένεντι, κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος ότι, τουλάχιστον εκ των υστέρων, οι οποιεσδήποτε μεθοδεύσεις των «αρμοδίων» και «αναρμοδίων» υπήρξαν ουδέτερες ή ανιδιοτελείς. Ας είμαστε ρεαλιστές: η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης είναι εγγυημένη μόνον όταν τα διακυβεύματα είναι εξ αντικειμένου ασήμαντα.
Δεν μπορεί βέβαια κανείς να ισχυριστεί πως η ερμηνεία των γεγονότων πρέπει κατ΄ ανάγκην να είναι «συνωμοτική». Ακόμα όμως και αν δεν προκύψει τίποτε το «ύποπτο» πίσω από τη θεμελίωση και δημοσιοποίηση της «υπόθεσης», ακόμα και αν τελικώς ο Στρος-Καν αποδειχθεί δικαστικά ένοχος για όλες τις πράξεις που του αποδίδονται, θα πρέπει να σκεφτούμε ότι οι συνωμοσίες δεν είναι κατ΄ ανάγκην προγραμματισμένες σε όλες τις λεπτομέρειές τους. Συχνά στήνονται στον δρόμο, ευκαιριακά και «εκ των υστέρων». Οι αποτελεσματικότεροι σκευωροί δεν είναι εκείνοι που προετοιμάζουν μυστικά μια ανοίκεια πράξη για να εξυπηρετήσουν τα σκοτεινά και υπόγεια συμφέροντά τους, αλλά εκείνοι οι οποίοι έχουν ήδη οργανώσει ένα σύστημα που επιτρέπει την επιτυχή προώθηση των συμφερόντων αυτών με κάθε παρουσιαζόμενη ευκαιρία. Και ευκαιρίες μπορεί να εμφανιστούν σε κάθε στιγμή.
Και για αυτόν ακριβώς τον λόγο όλοι οι μετέχοντες στο παίγνιο της εξουσίας προετοιμάζονται σωρεύοντας απόρρητες πληροφορίες και υλικό που είναι δυνατόν κάποτε να χρησιμοποιηθούν επικοινωνιακά ενάντια στους αντιπάλους τους. Και σε αυτό το σημείο ο Στρος-Καν την πάτησε. Το μόνο που μπορεί να του καταλογιστεί με απόλυτη βεβαιότητα είναι ότι υποτίμησε αυτές τις υπόγειες παραμέτρους του εξουσιαστικού παιγνίου. Σε πλήρη αντιδιαστολή με τους πολιτικάντηδες εκείνους που με απρόσμενη κοινωνιολογική διεισδυτικότητα μπορούν να ισχυρίζονται πως ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό, ο Στρος-Καν εμφανίστηκε σαν κοινωνιολογικά αθώος και αστοιχείωτος. Θεωρώντας ίσως ότι η εγνωσμένη πολιτική και επικοινωνιακή του αποτελεσματικότητα αρκεί για να του εξασφαλίσει το απυρόβλητο, αδιαφόρησε για τις επικοινωνιακές προεκτάσεις των δημοσίων πράξεών του. Ακόμα λοιπόν και αν είναι αθώος, καλείται τώρα να πληρώσει το τίμημα της αλαζονικής του αφέλειας.
Εδώ ακριβώς εντοπίζεται μια από τις σοβαρότερες πολιτιστικές προεκτάσεις της διαμεσολαβημένης μέσα από τα μίντια εξουσίας. Από τη στιγμή που γίνεται σαφές ότι ο πόλεμος των εντυπώσεων, άρα και των εξουσιών, δεν κερδίζεται τελικώς ούτε μέσα από την παρουσίαση της όποιας «αλήθειας», ούτε με την ανάπτυξη έλλογων επιχειρημάτων, και ότι τα «πράγματα» δεν μπορεί ποτέ να μιλούν από μόνα τους, ευλόγως αντ΄ αυτών και στη θέση τους θα επιστρατευτεί η αδιάψευστη δύναμη της «εικόνας» τους. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι στον αιώνα μας οι πιο επιτήδειοι εκφραστές, χειραγωγοί και χαλκευτές της κοινής γνώμης δεν την ποδηγετούν προβάλλοντας ψεύδη που απειλούν να λειτουργήσουν σαν μπούμερανγκ, αλλά αφήνοντας «ελεύθερους» τους θεατές να λειτουργήσουν ως Σέρλοκ Χολμς αντλώντας οι ίδιοι συμπεράσματα από ένα υλικό που τους προσφέρεται στο πιάτο. Οπως συνέβαινε με το «χαμένο γράμμα» του Εντγκαρ Πόε, η αλήθεια εμφανίζεται εν δυνάμει «κτήμα» των πάντων. Η περιφορά της εικόνας του αλαζόνα διευθυντή του ΔΝΤ ως ανθρώπινου ράκους εξωθεί τους θεατές να καγχάσουν χαιρέκακα με την κατάρρευση των ειδώλων και να πιστέψουν στην αποτελεσματικότητα και στην ηθική της μιντιακής δημοκρατίας. Και ταυτόχρονα επιτρέπει στους αντιπάλους της πολιτικής του να παραμένουν επιφυλακτικοί και ουδέτεροι. Ως έκπληκτοι, ηθικολογούντες και αμπελοφιλοσοφούντες μένουν έξω από τον χορό.
Η διασαλευόμενη τάξη πραγμάτων θα αποκατασταθεί λοιπόν με τον καλύτερο τρόπο. Μέσω των αποδιοπομπαίων τράγων, εν χορώ, οι οικονομικές, πολιτικές και επικοινωνιακές εξουσίες δεν χρειάζεται πια να εκφράζονται στο όνομα των πολιτικών επιλογών και των συνεπειών τους στη ζωή των ανθρώπων. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι μολονότι η αποκαθήλωση του Στρος-Καν έδωσε λαβή σε άπειρες νομικές, ψυχολογικές και ανθρωπολογικές αναλύσεις και αντεγκλήσεις, ελάχιστοι θεώρησαν αναγκαίο να μιλήσουν για τις συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές που εξέφραζε. Αντί για την πάντα επίμαχη ουσία της πολιτικής, μιλάμε για τα πρόσωπα των πολιτικών. Και υπό τους όρους αυτούς, για ό,τι κακό επισυμβεί, θα φταίνε μόνον οι «κακοί» και οι «ανήθικοι». Οι στόχοι της συνωμοσίας των «πολιτικά ορθοφρονούντων έχουν ήδη επιτευχθεί.
Ο κ. Κωνσταντίνος Τσουκαλάς είναι καθηγητής Κοινωνιολογίας.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
