Είναι αξιοθαύμαστο το πώς η οργή για τη διεφθαρμένη πολιτική τού Γουεστμίνστερ, οργή που γιγαντώθηκε το 2009 με το σκάνδαλο των βουλευτικών εξόδων, έχει εξατμιστεί. «Το πολιτικό μας σύστημα είναι σαθρό» έλεγε το κυβερνητικό πρόγραμμα της συμμαχίας Συντηρητικών- Φιλελεύθερων Δημοκρατών, το οποίο υπογραφόταν από τον ηγέτη των Συντηρητικών Ντέιβιντ Κάμερον και τον ηγέτη των Φιλελεύθερων Δημοκρατών Νικ Κλεγκ.
«Το σύστημά μας είναι σαθρό, γι΄ αυτό μην το διορθώσετε», λέει ουσιαστικά τώρα ο Κάμερον, εξαπολύοντας μια σθεναρή εκστρατεία κατά της εκλογικής μεταρρύθμισης και υποστηρίζοντας μόνον τις ρυθμίσεις που ωφελούν το κόμμα του. Στις 5 Μαΐου η Μεγάλη Βρετανία διεξήγαγε το δεύτερο δημοψήφισμα στην ιστορία της. Οι Βρετανοί κλήθηκαν να επιλέξουν αν επιθυμούν μια αλλαγή στο εκλογικό τους σύστημα, εισάγοντας τη λεγόμενη «εναλλακτική ψήφο» στις βουλευτικές εκλογές.
Δηλαδή να μην κυριαρχεί άνευ όρων το πλειοψηφικό σύστημα, αλλά οι ψηφοφόροι να μπορούν να σημειώσουν δεύτερη ή τρίτη επιλογή, σε περίπτωση δεύτερης «κατανομής» εδρών. Η καταψήφιση της πρότασης θα σημάνει νίκη όχι μόνο για τους Συντηρητικούς ως κόμμα, αλλά και για το όραμα μιας μερίδας συντηρητικών, με μικρό «σίγμα», σχετικά με το πώς πρέπει να είναι το Ηνωμένο Βασίλειο του μέλλοντος. Πρόκειται για το πολιτικό αντίστοιχο του πριγκιπικού γάμου. Οσοι από εμάς επιθυμούν τη συνταγματική μεταρρύθμιση που θα διατηρεί τη βρετανική πολιτική παράδοση χωρίς τα αρνητικά της, θα απογοητευτούν.
Μερικά από τα επιχειρήματα που αναπτύχθηκαν υπέρ της εναλλακτικής ψήφου ήταν κάπως αδύναμα, αλλά τα επιχειρήματα κατά αυτής κατέληξαν να είναι γελοία. «Δεν πιστεύω», διακήρυξε ο Κάμερον, «ότι πρέπει να αντικαταστήσουμε ένα σύστημα που όλοι καταλαβαίνουν με ένα που θα είναι κατανοητό μόνον από λίγους εκλεκτούς». Για να δούμε: σημειώνεις τους υποψηφίους με σειρά προσωπικής προτίμησης: 1, 2, 3… Πόσο πολύπλοκο είναι αυτό; Μάλλον οι Αυστραλοί που το κάνουν εδώ και δεκαετίες χωρίς εμφανή δυσκολία πρέπει να είναι μια γιγαντιαία ομάδα «λίγων εκλεκτών».
Το βασικό όμως επιχείρημα του στρατοπέδου τού «Οχι» ότι η εναλλακτική ψήφος υπονομεύει την αρχή «ένα άτομο, μία ψήφος» ήταν επίσης επίπλαστο. Οπως είπε κάποιος, αν πας σε ένα ψιλικατζίδικο και ζητήσεις μια σοκολάτα Μars αλλά δεν έχουν και εσύ αγοράσεις μια Τwix, δεν αγοράζεις δύο σοκολάτες. Ετσι και η εναλλακτική ψήφος δεν σου δίνει δύο δικαιώματα ψήφου. Και αυτό προτού καν φθάσουμε στους τρελούς ισχυρισμούς για τα τεράστια έξοδα που χρειάζονται για να υποστηριχθεί το νέο σύστημα.
Οι Τόρις και όλοι οι υποστηρικτές του «Οχι» έπαιξαν σκληρά και βρώμικα και αυτός είναι ένας λόγος που επικράτησαν (ένας άλλος λόγος είναι ότι το στρατόπεδο του «Ναι» βρέθηκε στην άλλη άκρη). Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει εναλλακτική πρόταση. Αλλες προτάσεις για διαφορετικά εκλογικά συστήματα αμέσως απορρίφθηκαν. Γιατί αυτή η δυαδική επιλογή στο δημοψήφισμα της περασμένης Πέμπτης ήταν αποτέλεσμα μυστικών διαβουλεύσεων κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για τον σχηματισμό συμμαχικής κυβέρνησης τον περασμένο χρόνο μεταξύ των Τόρις και των Φιλελεύθερων Δημοκρατών.
Οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες πάντα τάσσονταν υπέρ ενός περισσότερου αναλογικού συστήματος- κάτι που η εναλλακτική ψήφος δεν είναι. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να παράγει ένα ακόμη πιο δυσανάλογο αποτέλεσμα από το «first- past- the- post» σύστημα (σ.σ.: πλειοψηφικό με μονοεδρικές). Η αυτούσια, μη αναλογική εναλλακτική ψήφος ήταν το μόνο που προτίθεντο να παραχωρήσουν οι Τόρις κατά τις διαπραγματεύσεις. Πρόκειται λοιπόν για το επιστέγασμα της υποκρισίας όταν οι Τόρις τώρα καταγγέλλουν την ανεπάρκεια της εναλλακτικής επιλογής, την οποία οι ίδιοι επέμεναν να θέσουν προς ψήφιση από τον βρετανικό λαό.
Παρά τα ελαττώματά της η εναλλακτική ψήφος θα συνιστούσε ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Δίνει στον κόσμο περισσότερες επιλογές. Επιτρέπει στους ψηφοφόρους να εκφράσουν τις πρώτες προτιμήσεις τους, που αυτήν την περίοδο μπορεί να αφορούν κάποιο μικρότερο κόμμα, γνωρίζοντας ότι η ψήφος τους δεν θα πάει εντελώς χαμένη. Σημαίνει ότι οι υποψήφιοι χρειάζεται να εργαστούν σκληρότερα προκειμένου να έχουν την υποστήριξη περισσότερων από των μισών ατόμων που ψηφίζουν στην εκλογική τους περιφέρεια.
Στο παρόν Κοινοβούλιο 433 βουλευτές από τους 650 εξελέγησαν από τη μειοψηφία των ψήφων που καταμετρήθηκαν στην περιφέρειά τους. Πριν από 60 χρόνια για παράδειγμα μόλις 39 από τους 625 είχαν εκλεγεί με αυτό τον τρόπο. Και αυτό φαίνεται. Ακόμη και αν το κύμα οργής για τα βουλευτικά έξοδα παρήλθε, οι βρετανοί βουλευτές δεν είναι αγαπητοί στον λαό. Βρίσκονται στην ίδια μοίρα με τους τραπεζίτες, τους κτηματομεσίτες και τους δημοσιογράφους.
Οτιδήποτε ενισχύει τη νομιμοποίηση της «μητέρας των Κοινοβουλίων» είναι ευπρόσδεκτο. Με την εναλλακτική ψήφο οι περισσότεροι βουλευτές θα πρέπει να εργαστούν σκληρά για να φθάσουν εκεί και να μείνουν εκεί. Ισως, λένε οι επικριτές, αλλά αυτό θα ενθαρρύνει τις συναινετικές κεντρώες θέσεις. Και πού είναι το κακό σε αυτό; Το Κοινοβούλιο θα αντιπροσωπεύει περισσότερους ανθρώπους.
Η εναλλακτική ψήφος δεν είναι η καλύτερη επιλογή που θα μπορούσε να υπάρξει, αλλά είναι η καλύτερη επιλογή που έχουμε. Αν αυτή η επιλογή εκλείψει, η εκλογική μεταρρύθμιση θα εξαφανιστεί από τη βρετανική πολιτική ατζέντα για πολλά χρόνια. Ως «έπαθλο παρηγοριάς» ο Κλεγκ μπορεί να εξασφαλίσει κάποια αλλαγή στη Βουλή των Λόρδων. Αυτό σημαίνει ότι κάποια στιγμή, γύρω στο 2040, υπό τον… βασιλέα Γουίλιαμ Ε΄, όταν ο τελευταίος λόρδος αφήσει τη δερμάτινη κόκκινη καρέκλα του για το μεγάλο Κοινοβούλιο του ουρανού, η Βρετανία θα έχει μια κατά κύριο λόγο εκλεγμένη Ανω Βουλή. Συγχαρητήρια «Ουκανία»!
Ο κ. Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
