Το μέλλον της Ευρώπης διακυβεύεται τώρα στην πλατεία Ταχρίρ του Καΐρου, όπως διακυβεύθηκε το 1989 στην πλατεία Βέντσεσλας της Πράγας. Αυτή τη φορά τα αίτια είναι η γεωγραφία και η δημογραφία: το αραβικό τόξο της κρίσης, από το Μαρόκο ως την Ιορδανία, είναι το εγγύς «εξωτερικό» της Ευρώπης.
Υστερα από δεκαετίες μετανάστευσης, οι νεαροί Αραβες που φωνάζουν εξοργισμένοι στους δρόμους του Καΐρου, της Τύνιδας και του Αμμάν έχουν ήδη εξαδέλφια στη Μαδρίτη, στο Παρίσι και στο Λονδίνο. Αν επιτύχουν αυτές οι εξεγέρσεις, αν δεν τις διαδεχθεί άλλη μία ισλαμιστική δικτατορία, αυτοί οι νεαροί, συχνά άνεργοι, απογοητευμένοι άνδρες και γυναίκες θα δουν να ανοίγονται μπροστά τους ευκαιρίες για μια νέα ζωή στην πατρίδα.
Το χάσμα ανάμεσα στην εμπειρία της ζωής στην Καζαμπλάνκα και στη Μαδρίτη, στην Τύνιδα και στο Παρίσι θα μειώνεται σταδιακά – και μαζί του αυτή η πολιτισμική σχιζοφρένεια, η οποία στα άκρα της οδηγεί έναν μαροκινό βομβιστή αυτοκτονίας να ανατινάζει ένα τρένο γεμάτο κόσμο στη Μαδρίτη.
Καθώς θα εκσυγχρονίζονται οι χώρες τους, οι νεαροί Αραβες (σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού στις ακτές της Βόρειας Αφρικής είναι ηλικίας 15-30 ετών) θα κυκλοφορούν γύρω από τη Μεσόγειο, συνεισφέροντας στις ευρωπαϊκές οικονομίες και πληρώνοντας για τις συντάξεις των γηραιών κοινωνιών της Ευρώπης.
Τα παραδείγματα του εκσυγχρονισμού και των μεταρρυθμίσεων θα αντηχήσουν επίσης σε ολόκληρο τον ισλαμικό κόσμο.
Αν αποτύχουν αυτές οι εξεγέρσεις και ο αραβικός κόσμος ξαναβυθιστεί στο τέλμα του αυταρχισμού, δεκάδες εκατομμύρια τέτοιοι νεαροί άνδρες και γυναίκες θα μεταφέρουν την παθολογία της απογοήτευσης στην άλλη πλευρά της θάλασσας, κλονίζοντας συθέμελα την Ευρώπη.
Αν οι εξεγέρσεις καταφέρουν να ρίξουν τους τυράννους, αλλά κερδίσουν το επάνω χέρι βίαιες, μη φιλελεύθερες δυνάμεις ισλαμιστών σε κάποιες από αυτές τις χώρες, δημιουργώντας μια σειρά από νέα Ιράν, ο Θεός να μας βοηθήσει.
Είναι αυτό το 1989 των Αράβων; Εχουμε την ίδια αίσθηση γεγονότων που ξεπηδούν από χώρα σε χώρα και πολλών καθημερινών ανθρώπων που εξεγείρονται αυθορμήτως για να πουν «αρκετά ως εδώ».
Αλλά προς το παρόν δεν υπάρχουν πολλά σημάδια κοινωνικής αυτοοργάνωσης, υπό την ηγεσία κινημάτων δημοκρατικής αντιπολίτευσης και ομάδων της κοινωνίας των πολιτών, που το 1989 στήριξαν το ήθος της μη βίας, ακόμη και απέναντι σε προκλήσεις, και άνοιξαν τον δρόμο σε μια μετάβαση μέσω διαπραγματεύσεων.
Τα εργατικά συνδικάτα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην Τυνησία. Στην Αίγυπτο υπάρχουν ο Μοχάμεντ ελ Μπαραντέι, με την Εθνική Ενωση για Αλλαγή, και ο πρώην κρατούμενος ηγέτης της αντιπολίτευσης Αϊμάν Νουρ, αλλά δεν υπάρχει ένα λαϊκό μέτωπο, ένα φόρουμ πολιτών ή κάποια άλλη δομή ευρείας κλίμακας.
Και τελευταίως οι διαδηλωτές μοιάζουν να αντιδρούν χαοτικά στις βίαιες επιθέσεις από τους οπαδούς του Μουμπάρακ.
Παρ΄ όλη τη δύναμη της κινητοποίησης που έχουν το Ιnternet και η κοινωνική δικτύωση με τα νέα Μέσα, αυτό το ζήτημα της πολιτικής οργάνωσης είναι κρίσιμης σημασίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο προειδοποιούν οι Ισραηλινοί ότι ο σωστός παραλληλισμός δεν είναι με την Ευρώπη του 1989 αλλά με το Ιράν του 1979.
Κανένας δεν έχει μεγαλύτερη εμπειρία από τους Ευρωπαίους στις δύσκολες μεταβάσεις από τη δικτατορία στη δημοκρατία. Καμία περιοχή δεν έχει περισσότερα μέσα στη διάθεσή της για να επηρεάσει τις εξελίξεις στην αραβική Μέση Ανατολή. Οι ΗΠΑ μπορεί να έχουν ειδικές σχέσεις με τον αιγυπτιακό στρατό και με οικογένειες αράβων ηγετών, αλλά η Ευρώπη έχει μεγαλύτερες εμπορικές σχέσεις, δίνει περισσότερη βοήθεια και διατηρεί δίκτυο στενών πολιτισμικών δεσμών στη mare nostrum, τη θάλασσά μας.
Η Ευρώπη είναι το μέρος στο οποίο θέλουν να έρθουν οι περισσότεροι νεαροί Αραβες- για να σπουδάσουν, να δουλέψουν και να ζήσουν καλύτερα. Αυτοί οι δεσμοί είναι ταυτοχρόνως ένα πρόβλημα και μια ευκαιρία.
Η ΕΕ χρειάζεται ταχύτητα, ευελιξία, τόλμη, φαντασία- αρετές που δεν διακρίνουν παραδοσιακά αυτή τη βραδυκίνητη πολυεθνική λέσχη. Ας αποδείξει τώρα η Ευρώπη ότι δρώντας με τόλμη στο εξωτερικό μπορεί να διαμορφώσει το ίδιο της το μέλλον στο εσωτερικό.
Ο κ.Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
