To ΒΗΜΑ/ The Project Syndicate
Το Πακιστάν βρίσκεται σε σημείο καμπής. Θα επιζήσει άραγε από τον τυφώνα προκλήσεων που το απειλεί – με αποκορύφωμα την πρόσφατη δολοφονία του κυβερνήτη του Πουντζάμπ, Σαλμάαν Τασίρ από έναν φανατικό ισλαμιστή σωματοφύλακα του – ή θα καταρρεύσει; Η μοίρα του Πακιστάν είναι κρίσιμης σημασίας ζήτημα για όλο τον κόσμο, καθώς η περιφερειακή αυτή δύναμη διαθέτει πυρηνικά όπλα και υποθάλπει τρομοκράτες.
Οι ρίζες της πακιστανικής αστάθειας είναι παλιές. Μετά τους δυο παγκοσμίους πολέμους, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις και οι ΗΠΑ κατασκευάσαν από απόσταση κράτη όπως το Ιράκ, το Ισραήλ, το Κουβέιτ, η Ιορδανία και η Σαουδική Αραβία. Ο νέος χάρτης της Μέσης Ανατολής βασίστηκε στην αντίληψη ότι τα θεμελιώδη μεγέθη της «μουσουλμανικής Ασίας» μπορούσαν να μεταμορφωθούν με την εισαγωγή του δυτικού τύπου έθνους-κράτους. Αντ’αυτού, δημιουργήθηκε μια περιφέρεια γεμάτη κρατικές οντότητες που όμως απέτυχαν να αποκτήσουν εθνική συνοχή.
Το 1947 και η ινδική υπό-Ήπειρος διχοτομήθηκε παρομοίως, και μια κρατική οντότητα αποσπάστηκε με βάση την θρησκεία της: το Πακιστάν. Οι συνέπειες εκείνης της κατάτμησης παραμένουν: το Πακιστάν δεν κατάφερε ποτέ να αποκτήσει αξιόπιστη κυβέρνηση. Άλλωστε, αν ο Μωχάμεντ Αλί Τζίνα, ο ιδρυτής του Πακιστάν, είχε δίκιο για το Ισλάμ ως εθνική ταυτότητα, το Μπαγκλαντές δεν θα είχε ποτέ αποσχιστεί, και οι σχέσεις με το Αφγανιστάν δεν θα ήταν τόσο τεταμένες. Το κεντρικό ζήτημα για το Ισλάμ δεν είναι αν το κράτος μπορεί να διαχωριστεί από την θρησκεία, αλλά αν η κοινωνία μπορεί να διαχωριστεί – και η απάντηση είναι πως όχι, από την στιγμή που η νομοθεσία πρέπει να προκύπτουν από το Κοράνι και την Σούνα, και όχι από τις κλασικές φιλοσοφικές αξίες: γι’αυτό, άλλωστε, κανένα μουσουλμανικό κράτος δεν μπορεί να είναι πραγματικά κοσμικό.
Ας επιστρέψουμε στην φρικτή δολοφονία του Τασίρ, και την παράξενη αντίδραση της πακιστανικής κοινής γνώμης. Σε αντίθεση με την δολοφονία της Ίντιρα Γκάντι από τους δικούς της σωματοφύλακες, το 1984, αυτός ο φόνος δεν έγινε ως αντίποινα: ο Τασίρ δολοφονήθηκε των παρανοϊκών αντιλήψεων των φανατικών ισλαμιστών, στο όνομα της «προστασίας της πίστης».
Ακόμη χειρότερο είναι πως πολλοί πολίτες, αν όχι οι περισσότεροι, υποστήριξαν τον δολοφόνο (ορισμένοι μάλιστα ραίνοντας τον με άνθη), ενώ εκατοντάδες Ουλεμάδες (θρησκευτικοί ηγέτες) «προσυπέγραψαν» την δολοφονία και χαρακτήρισαν την συμμετοχή στην κηδεία του θύματος «αντί-ισλαμική πράξη».
Αυτή η επιθετική, φανατική αντίληψη οδηγεί αναπόδραστα το Πακιστάν αιώνες πίσω στον χρόνο. Το Πακιστάν είναι φυσικά υπεύθυνο για το δρόμο που ακολουθεί, αλλά σίγουρα δεν θα το έπραττε τόσο εύκολα χωρίς την ξεκάθαρη υποστήριξη των ΗΠΑ, ιδίως από την δεκαετία του 1980 (ως αντίβαρο τότε στην σοβιετική κατοχή του Αφγανιστάν) και μετά. Για μια ακόμη φορά βλέπουμε πόσο καταστροφικές μπορεί να είναι οι επιπτώσεις των λανθασμένων προτεραιοτήτων της Δύσης για ένα μη-Δυτικό κράτος.
Στην ιδεολογική αυτή μάχη, όπως συνήθως συμβαίνει, οι ακραίες ιδέες θα επικρατήσουν των μετριοπαθών. Στο Πακιστάν, ο εξτρεμιστής φορά τουρμπάνι και μιλά εξ ονόματος του Δημιουργού, της πίστης, και της θεοκρατίας. Τι μπορεί να αντιτάξει σε αυτά ένας προοδευτικός Πακιστανός; Ποιος αλήθεια τολμά να μιλήσει σήμερα στο Πακιστάν υπέρ ενός φιλελεύθερου και δημοκρατικού κράτους;
Στις σκοτεινές, πυκνοκατοικημένες γειτονιές της Λαχώρης, του Καράτσι και της Πεσαβάρ, κανείς δεν θέλει τον δημοκρατικό φιλελευθερισμό: όλοι ζητούν την συστράτευση των πιστών πίσω από την μοναδική αληθινή πίστη. Αυτός ο βαθύτερος πόθος είναι που τελικά θα κρίνει την μοίρα του Πακιστάν – που, φυσικά, δεν θα αποφασιστεί στους διαδρόμους της Ουάσιγκτον, ούτε στις πλατιές λεωφόρους του Ισλαμαμπάντ.
*Ο κ.Jaswant Singh έχει διατελέσει υπουργός Οικονομικών, Εξωτερικών και Αμύνης της Ινδίας
