«Eπανάσταση του Κleenex»; Δεν νομίζω. Εκτός και αν παρακολουθείς τον λίβυο πρόεδρο Μοαμάρ Καντάφι. Σε μια τηλεοπτική καταγγελία της λαϊκής εξέγερσης που ανέτρεψε τον φίλο και γείτονα δικτάτορα, κόμπασε: «Ακόμη και εσείς, τυνήσιοι αδελφοί μου, μπορεί να διαβάζετε αυτά τα άδεια λόγια του Κleenex στο Ιnternet». (Το Κleenex είναι ο τρόπος με τον οποίο αναφέρεται ο Καντάφι στο WikiLeaks). «Κάθε άχρηστος,κάθε ψεύτης,κάθε μέθυσος,κάθε ναρκομανής μπορεί να μιλάει στο Ιnternet, και εσείς διαβάζετε αυτά που γράφει και τα πιστεύετε.Αυτά τα λόγια είναι τζάμπα.Θα γίνουμε τα θύματα του Facebook και του Κleenex και του ΥouΤube;». Στο οποίο ελπίζω, αφού ο ρήτωρ είναι άλλος ένας δικτάτορας, ότι η απάντηση είναι «Ναι». Ας αφήσουμε τα Κleenex να τους σκουπίσουν και να τους πετάξουν μακριά, τον έναν μετά τον άλλον. Αλλά θα το κάνουν; Τι συνεισφέρουν τα websites, η κοινωνική δικτύωση και τα κινητά τηλέφωνα στα λαϊκά κινήματα διαμαρτυρίας; Δικαιολογούμαστε να αποκαλέσουμε τα γεγονότα στην Τυνησία, όπως το έχουν κάνει κάποιοι, «Επανάσταση του Τwitter» ή «Επανάσταση του WikiLeaks;».

Ενας αξιόλογος νεαρός ακτιβιστήςαναλυτής από τη Λευκορωσία, ο Εβγκένι Μορόζοφ, μόλις αμφισβήτησε αυτές τις εύκολες πολιτικο-δημοσιογραφικές ταμπέλες σε ένα βιβλίο με τίτλο «Η αυταπάτη του Ιnternet», που κυκλοφόρησε πριν από την εξέγερση στην Τυνησία. Ο υπότιτλος στη βρετανική έκδοση είναι «Πώς να μην απελευθερώσετε τον κόσμο».

Ο Μορόζοφ σατιρίζει και γκρεμίζει τα αφελώς αισιόδοξα οράματα, τα οποία, ιδίως στις ΗΠΑ, συνοδεύουν την άφιξη κάθε νέας τεχνολογίας επικοινωνίας. (Θυμάμαι ένα άρθρο πριν από 25 χρόνια με τίτλο «Το φαξ θα σας απελευθερώσει»).

Δείχνει ότι οι ισχυρισμοί για τη συνεισφορά του Τwitter και του Facebook στο πράσινο κίνημα του Ιράν ήταν υπερβολικοί. Αυτές τις νέες τεχνολογίες μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν και δικτάτορες για να παρακολουθούν, να παγιδεύουν και να διώκουν τους αντιπάλους τους. Πάνω απ΄ όλα ο Μορόζοφ επιμένει ότι το Ιnternet δεν αναστέλλει τη συνήθη λειτουργία της πολιτικής εξουσίας. Η πολιτική είναι που αποφασίζει αν θα ανατραπεί ο δικτάτορας, όπως στην Τυνησία, ή αν θα ξυλοκοπηθούν και θα φυλακιστούν οι μπλόγκερ, όπως στην πατρίδα του Μορόζοφ, τη Λευκορωσία. Φαίνεται όμως ότι στην Τυνησία το Ιnternet έπαιξε πράγματι έναν σημαντικό ρόλο στη μετάδοση της είδησης για την αυτοκτονία που πυροδότησε τις διαμαρτυρίες, και μετά στον πολλαπλασιασμό αυτών των διαμαρτυριών. Υπολογίζεται ότι το 18% των Τυνησίων χρησιμοποιεί το Facebook, και ο δικτάτορας αμέλησε να το μπλοκάρει όταν έπρεπε.

Οι νέες τεχνολογίες της πληροφορίας και των επικοινωνιών της εποχής μας έπαιξαν έναν ρόλο στην επιτυχία αυτής της εξέγερσης. Δεν την προκάλεσαν, αλλά βοήθησαν. Οι ειδικοί λένε ότι η Τυνησία, με τον μικρό, σχετικώς ομοιογενή, αστικό, μορφωμένο πληθυσμό και τους (προς το παρόν) μετριοπαθείς, ειρηνικούς και στην πλειονότητά τους εξόριστους ισλαμιστές, μπορεί να γίνει φάρος αλλαγής στη Βόρεια Αφρική. Αν πάνε καλά τα πράγματα, το Ιnternet και η δορυφορική τηλεόραση θα εξαπλώσουν τα νέα σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο.

Επομένως, ναι, το Ιnternet δίνει όπλα στους καταπιεστές και στους καταπιεζόμενους- αλλά όχι, όπως φαίνεται να λέει ο Μορόζοφ, σε ίση ποσότητα. Συνολικά, προσφέρει περισσότερα όπλα στους καταπιεζόμενους. Πιστεύω λοιπόν ότι η Χίλαρι Κλίντον έχει δίκιο όταν λέει ότι η ελευθερία της παγκόσμιας πληροφόρησης γενικώς, και η ελευθερία του Ιnternet ειδικώς, είναι μία από τις πιο μεγάλες ευκαιρίες της εποχής μας. Αλλά υπάρχουν και κίνδυνοι εδώ, όπως πολύ σωστά μας δείχνει ο Μορόζοφ.

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ, στο σύνολό της, έχει επίσης μια βαθιά αντιφατική προσέγγιση στην ελευθερία του Ιnternet. Καταγγέλλει την Κίνα και το Ιράν για την κρυφή παρακολούθηση των αντιπάλων, ενώ κάνει το ίδιο εναντίον όσων θεωρεί ως απειλή στο εθνικό συμφέρον της. Χειροκροτεί την παγκόσμια ελευθερία της πληροφορίας, ενώ καταγγέλλει το WikiLeaks ως «μια απειλή για τη διεθνή κοινότητα».

Και πάλι, το παράδειγμα της Τυνησίας είναι διδακτικό. Η ιδέα μιας «Επανάστασης του WikiLeaks» είναι τόσο παράλογη όσο η ιδέα μιας «Επανάστασης του Τwitter», αλλά οι αποκαλύψεις του WikiLeaks γι΄ αυτά που ήξεραν οι ΗΠΑ περί της φοβερής διαφθοράς στο καθεστώς του Μπεν Αλί συνεισέφεραν κάτι στην οργή που ξεχείλισε. Υπήρξε μάλιστα και ένα ειδικό website για τα τηλεγραφήματα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ σχετικά με την Τυνησία (το tunileaks. org).

Προφανώς οι Τυνήσιοι δεν είχαν ανάγκη το WikiLeaks για να μάθουν τι έκανε η προεδρική οικογένεια για να πλουτίσει. Αλλά το γεγονός ότι τα είδαν όλα γραμμένα, με λεπτομέρειες και με το κύρος του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, και γνωρίζοντας ότι οι πάντες μπορούσαν να τα δουν online, όλα αυτά έπαιξαν σίγουρα έναν ρόλο.

Ετσι, αν η Κλίντον θελήσει να πει, όπως πιστεύω ότι δικαιούται, πως η υποδομή της παγκόσμιας ανταλλαγής πληροφοριών συνεισέφερε στην εύθραυστη αναγέννηση της ελευθερίας στην Τυνησία, τότε θα πρέπει να πει και δυο καλές κουβέντες για το WikiLeaks- ή για το Κleenex, αν προτιμάτε την εκδοχή του Καντάφι.

Ο κ.Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.