Προτού επιχειρήσουμε την ερμηνεία της αποχής, θα πρέπει να μετριάσουμε τα επιχειρήματα που μεγιστοποιούν την αποχή: στην Ελλάδα το ποσοστό συμμετοχής στις εκλογές είναι από τα υψηλότερα στις δυτικές δημοκρατίες. Το επιβεβαιώνει το πραγματικό ποσοστό της αποχής που είναι 28%- και όχι 38%-, διότι ένα 10% οφείλεται στους εκλογικούς καταλόγους που περιλαμβάνουν αποβιώσαντες, μετανάστες εξωτερικού κτλ.
Η αποχή ωστόσο όντως «έπληξε» περισσότερο τα δύο μεγάλα κόμματα. Σύμφωνα με το exit poll της Κάπα Research στην Περιφέρεια Αττικής (7.11.2010): 193.000 ψηφοφόροι του ΠαΣοΚ και 160.000 της ΝΔ απείχαν από τις κάλπες, ενώ 270.000 ψηφοφόροι του ΠαΣοΚ και 160.000 της ΝΔ μετατοπίστηκαν προς άλλους συνδυασμούς (βλ. πίνακα).
Οι βασικότερες αιτίες αυτής της συμπεριφοράς είναι τρεις. Η πρώτη σχετίζεται με την ίδια τη φύση των αυτοδιοικητικών εκλογών, οι οποίες είναι «δεύτερης τάξης εκλογές» (second order elections) σε σχέση με τις εθνικές εκλογές.
Η δεύτερη αιτία πηγάζει από το διακύβευμα αυτών των εκλογών. Το 2009 οι ψηφοφόροι προσήλθαν στις κάλπες με ελπίδα και προσδοκίες. Σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση, αντίθετα, δεν υπήρξε κάποιο διαφαινόμενο όφελος για τα μεσοστρώματα που βρέθηκαν στην άχαρη θέση να επικυρώσουν είτε τον καταγγελτικό-«αντιμνημονιακό» λόγο είτε τα περιοριστικά μέτρα.
Το τρίτο αίτιο της αποχής είναι η μεγέθυνση της δυσαρέσκειας των πολιτών, οι οποίοι αποδίδουν την πρωτοφανή διάσταση της κρίσης (ΔΝΤ, μνημόνιο…) στο πολιτικό σύστημα και του προσάπτουν κακοδιαχείριση, διασπάθιση του δημοσίου χρήματος, αδιαφάνεια, διαφθορά κτλ.
Τέλος, η αμφισβήτηση που εκφράζεται με το άκυρο/λευκό είναι στην ουσία μια αμφισβήτηση και των ίδιων των φορέων της αμφισβήτησης, δηλαδή των συνδυασμών που, αν και συγκροτήθηκαν για να εκφράσουν τη δυσαρέσκεια απέναντι στον δικομματισμό, δεν κατόρθωσαν να απορροφήσουν το 10% του άκυρου/λευκού.
Ο κ. Αλέξης Ρουτζούνης είναι υπεύθυνος Πολιτικών Ερευνών της Κάπα Research.
