O επισκέπτης του Αφγανιστάν που τολμάει να ξεμυτίσει έξω από το δίχτυ ασφαλείας των Αμερικανών διαπιστώνει πολύ σύντομα ότι η απόφαση του προέδρου Ομπάμα να τριπλασιάσει τον αριθμό των στρατιωτών στο Αφγανιστάν οδήγησε, με κάποιες εξαιρέσεις, σε περισσότερους νεκρούς, Αμερικανούς και Αφγανούς.

Τι άλλο μπορούμε να κάνουμε; Μερικές χρήσιμες συμβουλές δίνει ο άνθρωπος που οι Αφγανοί αποκαλούν «δρ Γκρεγκ»- ο Γκρεγκ Μόρτενσον, ένας Αμερικανός που τριγυρίζει στη χώρα ντυμένος με αφγανική ενδυμασία και χτίζει σχολεία, όπως περιγράφει στο μπεστ σέλερ βιβλίο του με τίτλο «Τρία φλιτζάνια τσαγιού».

Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι είναι αδύνατον να υπάρξει ανάπτυξη και εκπαίδευση στις πιο ταραγμένες περιοχές του Αφγανιστάν, που ελέγχουν οι Ταλιμπάν. Η άποψη αυτή είναι λανθασμένη. Η οργάνωση που έστησε ο κ. Μόρτενσον- το «Ινστιτούτο Κεντρικής Ασίας»- καθώς και ορισμένες άλλες, μας δείχνουν ότι είναι δυνατόν να λειτουργούν σχολεία σε περιοχές υπό τον έλεγχο των Ταλιμπάν. Επισκέφθηκα κάποια από τα σχολεία, τα κέντρα καταπολέμησης του αναλφαβητισμού και επαγγελματικής επιμόρφωσης που κατασκεύασε ο κ. Μόρτενσον, και διαπίστωσα ότι δεν επιβιώνουν από τους Ταλιμπάν λόγω της στρατιωτικής προστασίας, αλλά επειδή οι ντόπιοι αισθάνονται ότι ανήκουν σε αυτούς, και όχι στις δυνάμεις κατοχής. «Βοήθεια μπορεί να δοθεί παντού, ακόμη και εκεί όπου βρίσκονται οι Ταλιμπάν» ανέφερε ο κ. Μόρτενσον. «Είναι όμως απαραίτητο να συμβουλεύεσαι πρώτα τους πρεσβύτερους των χωριών, και το προσωπικό να αποτελείται μόνον από ντόπιους, όχι από ξένους» τόνισε.

Στην άστατη επαρχία Κουνάρ, που συνορεύει με το Πακιστάν, οι Ταλιμπάν σταμάτησαν την κατασκευή ενός σχολείου που χτίζει η οργάνωση του κ. Μόρτενσον. Αλλά οι χωρικοί έσπευσαν να υπερασπιστούν το σχολείο. Οι Ταλιμπάν, που μάχονται για την εμπιστοσύνη των ντόπιων, δεν επέμειναν, σύμφωνα με τον Γουακίλ Καρίμι, ο οποίος είναι επικεφαλής της ομάδας του κ. Μόρτενσον στο Αφγανιστάν.

Σε ένα άλλο σημείο της επαρχίας Κουνάρ, το Ινστιτούτο Κεντρικής Ασίας έχει την ευθύνη ενός δημοτικού σχολείου θηλέων και ενός γυμνασίου, στην καρδιά μιας περιοχής ελεγχόμενης από τους Ταλιμπάν. Μερικά από τα κορίτσια είναι 17 ή 18 ετών, πράγμα ιδιαίτερα προβληματικό για τους σκληροπυρηνικούς ισλαμιστές, που δεν τους νοιάζει αν εκπαιδεύονται τα κορίτσια, φτάνει να παρατούν το σχολείο, μόλις μπουν στην εφηβεία. Το σχολείο αυτό ωστόσο μεγαλώνει και σήμερα φιλοξενεί 320 κορίτσια, ανέφερε ο κ. Καρίμι. Επιβιώνει επειδή το διευθύνει ο ιμάμης του τζαμιού, ο οποίος ξεπερνά τις διαμαρτυρίες των Ταλιμπάν, χαρακτηρίζοντάς το θρησκευτικό σχολείο (μεντρεσέ), και όχι «κοσμικό» σχολείο. Αυτό δίνει μια καλή δικαιολογία στους Ταλιμπάν για να κάνουν τα στραβά μάτια.

Στην επαρχία Ουρουζγκάν, οι κκ. Μόρτενσον και Καρίμι έχουν αρχίσει να πληρώνουν ιμάμηδες για να παραδίδουν μαθήματα σε κορίτσια μέσα στα τζαμιά τους. Κάθε μήνα η ομάδα του κ. Μόρτενσον δέχεται 50 αιτήματα από χωριά που θέλουν το δικό τους σχολείο. Με τα χρήματα που κοστίζει η παραμονή ενός μόνον αμερικανού στρατιώτη για έναν χρόνο στο Αφγανιστάν, είναι δυνατόν να χτιστούν 20 σχολεία.

Η εκπαίδευση είναι ένα μόνο κομμάτι του παζλ. Εγώ θα ψήφιζα να μειώσουμε το στρατιωτικό μας «αποτύπωμα»: να χρησιμοποιήσουμε μια μικρότερη στρατιωτική δύναμη για να προστατεύσουμε την Καμπούλ και μερικές άλλες πόλεις, να επιταχύνουμε την εκπαίδευση των αφγανικών ενόπλων δυνάμεων, και να ανησυχούμε λιγότερο για τους Ταλιμπάν και περισσότερο για την Αλ Κάιντα. Θα πρέπει επίσης να πιέσουμε επιτακτικά για μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ του προέδρου Χαμίντ Καρζάι και των Ταλιμπάν, με τη στήριξη του Πακιστάν.

Κάποιες από αυτές τις πρωτοβουλίες βρίσκονται ήδη στα σκαριά, αλλά σε γενικές γραμμές η εκπαίδευση και η ανάπτυξη έχουν αφεθεί στην τύχη τους, ειδικά στις περιοχές των Ταλιμπάν. Τα κρατικά σχολεία πυρπολούνται συχνά, αλλά οι χωρικοί μου λένε ότι αυτό συμβαίνει επειδή τα θεωρούν κάτι ξένο, που δεν έχει χτιστεί από τους ίδιους. Αντιθέτως, η οργάνωση Care έχει υπό την ευθύνη της 300 σχολεία στο Αφγανιστάν και κανένα δεν έχει πυρποληθεί. Το Ινστιτούτο Μάθησης του Αφγανιστάν, που το διευθύνει μια ακατάβλητη Αφγανή ονόματι Σακένα Γιακούμπι, υποστηρίζει περισσότερα από 300 σχολεία- και κανένα δεν έχει καεί. Μια άλλη σπουδαία ανθρωπιστική οργάνωση, η ΒRΑC, έχει σχολεία, κλινικές και προγράμματα μικροχρηματοδότησης- και δραστηριοποιείται σε όλες τις επαρχίες του Αφγανιστάν.

Υπάρχει επίσης η Global Ρartnership for Αfghanistan, με έδρα τη Νέα Υόρκη, που βοηθάει τους αφγανούς χωρικούς να βελτιώνουν τη γεωργική παραγωγή τους. Ορισμένοι πολέμαρχοι των Ταλιμπάν την καλούν μόνοι τους στις περιοχές τους.

Ο κ. Μόρτενσον λέει ότι εφέτος θα χρειαστούν 243 εκατ. δολάρια για τη χρηματοδότηση της ανώτερης εκπαίδευσης στο Αφγανιστάν. Προτείνει να οργανώσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες μια συνέντευξη Τύπου εδώ στην Καμπούλ και να στείλουν πίσω μόνο 243 από τους 100.000 στρατιώτες μας, που κοστίζουν ένα εκατομμύριο τον χρόνο ο καθένας. Στη συνέχεια, με τα χρήματα που θα γλιτώσουν θα πληρώσουν για τη λειτουργία των αφγανικών πανεπιστημίων.

Είναι μήπως αφελής όλη αυτή η συζήτηση; Η στρατιωτική ισχύς είναι ουσιώδης, αλλά περιορισμένων δυνατοτήτων. Υπάρχουν παντού στοιχεία που αποδεικνύουν ότι, ενώ οι βόμβες σκληραίνουν τις καρδιές, τα σχολεία μπορούν με τον καιρό να τις αλλάξουν. Και αυτός είναι ο ρεαλιστικός τρόπος να βλέπουμε τα πράγματα.