Η συχνότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών καταστάσεων, ιδιαίτερα σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη, είναι πλέον γεγονός το οποίο ελάχιστοι αμφισβητούν. Μάλιστα δε, οι τελευταίες 2-3 δεκαετίες έχουν δείξει ότι το ακραίο τείνει να είναι συνηθέστερο και επομένως στο απώτερο μέλλον θα «παύσει» να θεωρείται ακραίο! Ανάλογες σκέψεις είχα εκφράσει πριν από 15 περίπου χρόνια σε μια διάλεξη στη Θεσσαλονίκη και σε εκλαϊκευτικά άρθρα μου της εποχής.
Θα αναρωτηθεί λοιπόν κανείς, τι είναι αυτό που οι επιστήμονες χαρακτηρίζουν ακραία καιρική κατάσταση; Η απάντηση θα μπορούσε να είναι απλή, ότι δηλαδή το ακραίο είναι εκείνο που συμβαίνει σπάνια, π.χ. μια φορά στα 100 ή και στα 50 ακόμη χρόνια. Αλλά και τα ακραία μπορούν να κλιμακωθούν μεταξύ τους. Μάλιστα ορισμένα έχουν τόσο εντυπωσιακές συνέπειες που μένουν στην ιστορία (κατακλυσμοί, λιμοί και ξηρασίες, δριμύς χειμώνες κ.ά.). Η ανθρωπότητα στις τελευταίες 2-3 χιλιετίες τα «είδε» όλα αυτά και έμαθε τις συνέπειές τους. Αυτό που κάνει σήμερα τους επιστήμονες να ανησυχούν περισσότερο είναι η συχνότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών καταστάσεων παγκοσμίως. Αυτό που με απλά λόγια ονομάζεται «αποσταθεροποίηση του κλίματος» στην οποία δυστυχώς συμβάλλει και ο άνθρωπος. Σε πρόσφατη δημοσίευση που κάναμε με άλλους συναδέλφους, απεδείχθη ότι στην περιοχή της Μεσογείου υπάρχει πράγματι μια τάση αύξησης της συχνότητας εμφάνισης καύσωνα, αλλά και ακραίων βροχοπτώσεων κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Οδεύσαμε προς ηπιότερους χειμώνες και ασταθή καλοκαίρια. Μόνο την τελευταία δεκαετία να κοιτάξει κανείς στην Ελλάδα, θα δει πόσο συχνότερα συμβαίνουν αυτά τα ακραία· από την κατακλυσμιαία περίοδο 2002/2003 στους καύσωνες και άλλες καταστάσεις που ακολούθησαν το 2007, 2009 και εφέτος. Τη δεκαετία αυτή είχαμε τρία καλοκαίρια με ακραίες ανεμολογικές συνθήκες: στα δύο παρατηρήθηκαν ελάχιστα μελτέμια και στο τρίτο (πέρυσι) ακραίοι θυελλώδεις άνεμοι. Ο κατάλογος των ακραίων καταστάσεων είναι μακρύς και μπορεί να συνοψισθεί στο γεγονός ότι η τελευταία δεκαετία ήταν η θερμότερη από τότε που υπάρχουν μετρήσεις στην Ελλάδα.
Αλλά αν ρίξει κανείς μια ματιά και σε άλλες χώρες και ιδιαίτερα στην Ευρώπη, θα διαπιστώσει ότι η συχνότερη
εμφάνιση ανάλογων ακραίων καιρικών καταστάσεων είναι παγκόσμιο φαινόμενο. Με μόνη τη διαφορά ότι σε πολλές περιπτώσεις τα μεγέθη της καταστροφής είναι σαφώς μεγαλύτερα. Ολόκληρη η ανθρωπότητα έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται ότι αργά ή γρήγορα ακραία φαινόμενα θα δούμε όλοι μας. Και επομένως θα πρέπει και να μάθουμε να ζούμε με αυτά, όπως μάθαμε να ζούμε με τους σεισμούς. Τα σημάδια είναι ευοίωνα: μετά τον καύσωνα που έπληξε την Κεντρική Ευρώπη το 2003 με περίπου 40.00 νεκρούς (!), στον τελευταίο καύσωνα εφέτος είχαμε ελάχιστους νεκρούς. Αντίστοιχα στην Ελλάδα, μετά τον καύσωνα του 1987 με 1.000 νεκρούς περίπου, στους καύσωνες του 2007, 2009 και εφέτος δεν είχαμε αξιόλογη αύξηση θερμοπληξιών και συναφών θανάτων. Αντίθετα εφέτος είχαμε τεράστια αύξηση θανάτων στη Ρωσία από το κύμα καύσωνα των περασμένων εβδομάδων. Η ανθρωπότητα δείχνει ασυνέχεια και ασυμφωνία στην προσαρμογή αλλά και αδιαφορία για τον μετριασμό των επιπτώσεων των ακραίων καιρικών καταστάσεων.
Το ζήτημα είναι μείζονος σημασίας και ήδη στη διάσκεψη του Οσλο προτείναμε ομόφωνα τη συγγραφή νέας, χωριστής έκθεσης για τα ακραία φαινόμενα στο πλαίσιο των εκθέσεων της διακυβερνητικής επιτροπής για την κλιματική αλλαγή. Η πρόταση αυτή έγινε δεκτή και η έκθεση προχωρεί. Τα χιλιάδες θύματα, νεκροί και πλημμυροπαθείς στο Πακιστάν, τα συνεργαστικά αποτελέσματα ακραίων καταστάσεων που οδήγησαν στις κατολισθήσεις που έγινα πέρυσι στη Βραζιλία και εφέτος στην Κίνα με εκατοντάδες νεκρούς, είναι σπουδαία μαθήματα για ολόκληρη την ανθρωπότητα! Εκτός όμως από τα θύματα υπάρχουν και σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις από τη συχνότερη εμφάνιση των ακραίων φαινομένων. Η ένδεια στη σιτοπαραγωγή (Ρωσία, Καναδάς) θυμίζει τα δρακόντεια μέτρα του Φαραώ την περίοδο των «ισχνών» αγελάδων. Η σύμπτωση της παγκόσμιας οικονομικής με την περιβαλλοντική κρίση μεγεθύνει τις οικονομικές επιπτώσεις.
Ας έρθουμε να ατενίσουμε λίγο το μέλλον. Τα ακραία θα γίνονται ολοένα και λιγότερο… ακραία. Η ανάγκη προσαρμογής του καθενός μας είναι αναγκαία και επιβεβλημένη για να προστατέψουμε την οικογένειά μας, την υγεία μας και την περιουσία μας. Αλλά και η πολιτεία θα πρέπει να διαθέτει τα μέσα για την προστασία των πολιτών. Ας θυμηθούμε τις αντιδράσεις του κόσμου εφέτος στη Ρωσία, πέρυσι στην Ελλάδα, πρόπερσι στην Καλιφόρνια κ.ο.κ. Ο κατάλογος είναι ατελείωτος, όσο και οι ελλείψεις και η μη διοργάνωση της κάθε χώρας, ως τον τελευταίο της δήμο, για την αντιμετώπιση αυτών των γεγονότων. Αυτό που δεν έχουν αντιληφθεί οι ανά τον κόσμο πολιτικοί είναι το μεγαλείο και τις υπερδυνάμεις της φύσης τις οποίες οι αρχαίοι θεοποίησαν και εμείς συνεχίζουμε να αμφισβητούμε.
Ο κ. Χρήστος Σ. Ζερεφός είναι ακαδημαϊκός, πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Οζοντος.
