Η κυνική ιδιοτέλεια των αυτάρεσκα αλαζονικών και συστηματικά αυτοχορηγούμενων αρχόντων έφτασε στο απόγειό της. Μη υπάρχοντος νόμου, ακόμη και το εκ πρώτης όψεως παράνομο μπορεί να εμφανίζεται ως ηθικό. Στο μέτρο εξάλλου που, όπως μας λέει ο κ. Μαντέλης, κάτι τέτοιο «συνηθίζεται», μπορεί κανείς (αζημίως;) να πιστέψει πως το επαναλαμβανόμενο και αναπαραγόμενο «έθιμο» καθιστά τον οποιονδήποτε νόμο ανενεργό. Και υπό τους όρους αυτούς, η αυστηρή ερμηνεία των νομικών περιθωρίων της πολιτικής συμπεριφοράς τίθεται υπό αίρεσιν. Στις ιδιωτικοποιημένες πολιτείες η εφαρμογή των πολιτειακών κανονισμών δεν είναι πια αυτονόητη. Τα όρια της πολιτικής δράσης συγχέονται με τα ρευστά και διαπραγματεύσιμα όρια των «ελισσόμενων» νομικών ευθυνών.
Ο λαός μπορεί βέβαια να οργίζεται, να καγχάζει και να ζητάει αίμα. Και όπως ξέρουμε, οργή λαού, φωνή Κυρίου. Υπό τους όρους αυτούς, λοιπόν, πρώτιστο μέλημα της σαστισμένης πολιτείας είναι να βρεθούν τρόποι προσωρινής έστω τιθάσευσης και εξευμενισμού της ευμετάβολης, εκρηκτικής, αλλά και χειραγωγήσιμης «μάζας». Οι συνταγές είναι γνωστές από την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ακόμη και αν ξεχάσουμε τα παντεσπάνια που μέχρι πρόσφατα θόλωναν τον αποπροσανατολισμένο μεγιστοποιητικό λογισμό μας, ο «άρτος και τα θεάματα» παρέχουν την αρχή μιας κάποιας λύσης. Ο μεν άρτος μπορεί να γίνει φθηνότερος, ή ακόμη και να παρέχεται δωρεάν, τα δε πάνδημα και συνεχώς εμπλουτιζόμενα θεάματα προσφέρονται αφειδώς από τα ΜΜΕ. Δίχως να μειώνει την πείνα, η οργή για το κραυγαλέο σκάνδαλο μεταθέτει την απόγνωση. Οπως συμβαίνει στα σίριαλ, όλοι «περιμένουν» τη συνέχεια. Παραδόξως, λοιπόν, από την άποψη αυτή, η μαντελιάδα δεν κλονίζει αλλά ενισχύει το σύστημα. Αλλά η ενίσχυση αυτή είναι κατ΄ ανάγκην προσωρινή. Η οποιαδήποτε «κάθαρση» είναι αλυσιτελής αν δεν εξαλειφθούν τα δομικά της αίτια.
Ωστόσο στην πολιτική όλα είναι ζητήματα χρονικών προοπτικών. Αγόμενη ενώπιον των ιστορικών ευθυνών της, η συλλογικά και εις ολόκληρον ενοχοποιημένη πλέμπα μπορεί λοιπόν ίσως να πεισθεί να θέσει σε προσωρινή παρένθεση τα καίρια ζητήματα της κρίσης, της επιβίωσής της και της αφερεγγυότητας της πολιτικής της εκπροσώπησης. Ετσι, παρακολουθώντας τα πρωτόγνωρα τεκταινόμενα ως απλός θεατής, ο λαός καλείται να συμμετάσχει στην κοινή μοίρα επιδεικνύοντας κατανόηση, σύνεση, υπευθυνότητα και φυσικά εργατικότητα. Αν πιστέψουμε άλλωστε τους ζηλωτές της ΤΙΝΑ (there is no alternative), δεν υπάρχουν επιλογές. Αν δεν πειστούμε εν σώματι ότι οφείλουμε να αρκεστούμε στον πενιχρό άρτο και να καθηλωθούμε στα πάνδημα θεάματα, μας περιμένουν στη γωνία οι «αγορές», οι νέοι αόρατοι βάρβαροι νομάδες Αττίλες που ελλοχεύουν παντού, εντός και εκτός των τειχών, με μόνο και δεδηλωμένο στόχο να δηώσουν, να αρπάξουν και να φύγουν εγκαταλείποντας όσους επιβίωσαν στην τύχη τους.
Για ποιαν αναθεώρηση του πολιτικού συστήματος μπορούμε λοιπόν να μιλήσουμε στο πλαίσιο μιας επίμονης, απόλυτης και αυτοαναπαραγόμενης παρακμής; Οπως συνέβη και στην αρχαία Ρώμη, το μέλλον ανήκει ίσως σε νέους Κόμμοδους ή Ελαγάβαλους. Με αυτή την έννοια, λοιπόν, αν το σύστημα δεν εκραγεί εντελώς εις τα εξ ων συνετέθη με άδηλες συνέπειες, η επιβίωση της «τάξης» και της «ασφάλειας» φαίνεται να συναρτάται και από το κατά πόσον και για πόσο καιρό τα θεάματα θα μπορέσουν να αποσπούν την προσοχή του πλήθους από την καταλυτική καθημερινότητα του ανεπαρκούς και νοθευμένου άρτου. Τουλάχιστον προσωρινά, λοιπόν, η Ιστορία φαίνεται να επαναλαμβάνεται ως φάρσα. Αλλά, δυστυχώς, μαζί με τα δάκρυα, στερεύουν και τα γέλια.
Ο κ. Κωνσταντίνος Τσουκαλάς είναι καθηγητής Κοινωνιολογίας.
