Το «τέλος της μεταπολίτευσης» έχει αναγγελθεί πολλές φορές και παρά το γεγονός ότι το «τέλος» κρύβει τη μελαγχολία του αποχαιρετισμού, οι αναγγελίες ήσαν πάντα αισιόδοξες: κάτι κακό βλέπαμε να τελειώνει, κάτι καλό βλέπαμε να έρχεται. Αλλά το βλέμμα των άλλων αξιολογεί τι μας συμβαίνει και ποιοι είμαστε σωστότερα από το δικό μας βλέμμα που έχει συνηθίσει την πρωινή εικόνα στον καθρέφτη. Και μάλλον είμαστε αυτό που βλέπει η Standard and Ρooor΄s στα ελληνικά ομόλογα: junk bonds, άχρηστα κουρελόχαρτα, δημιουργήματα του ελληνικού junk state που τα ξεφορτώνονται οι δανειστές μας και τα αγοράζουν πλέον μόνο ριψοκίνδυνοι κερδοσκόποι- γιατί αυτή είναι η πραγματικότητα: τα ελληνικά ομόλογα δεν τα υποβάθμισαν σε επίπεδο junk οι κερδοσκόποι, τα υποβάθμισαν αυτοί που τα είχαν αγοράσει και άρχισαν να τα πωλούν όσο όσο φοβούμενοι πως ίσως δεν πάρουν ποτέ τα χρήματά τους πίσω.
Η διαπίστωση περί των junk εθνικών πραγματικοτήτων δεν είναι καινούργια: η Ολυμπιακή ήταν junk τουλάχιστον 20 χρόνια, ο ΟΣΕ εξακολουθεί να είναι junk μετακινούμενα παλιοσίδερα που κοστίζουν δισεκατομμύρια, junk καράβια μίσθωνε ως χρυσά ο διαγραφείς κ. Παυλίδης για τις άγονες γραμμές, junk έχουν καταντήσει τα περισσότερα πανεπιστήμια, το πρόγραμμα της τηλεόρασης και αν είναι junk- το ίδιο θα καταλήξουν και οι εφημερίδες αν συνεχιστεί η κρίση. Βεβαίως, αν σκεφθούμε τα μυθώδη ποσά που έχουμε ξοδέψει από τη μεταπολίτευση ως σήμερα, δεν θα πρέπει να κατατάσσονται στα junk οι εξοπλισμοί- ευτυχώς που δεν χρειάστηκε να τους χρησιμοποιήσουμε και να ελέγξουμε αν είναι καλύτεροι από τα ομόλογά μας.
Ηταν junk state από το 1974 η Ελλάδα ή κατέληξε στην πορεία των 35 χρόνων; Μου φαίνεται πως ήταν, αλλά το έκρυβαν ο κρατικός αυταρχισμός και η απομόνωση, από την οποία σιγά σιγά βγαίναμε λόγω της ΕΟΚ το 1980, της ΟΝΕ 20 χρόνια αργότερα: εκτός από τους καθρέφτες μας, υπήρχαν και τα βλέμματα των άλλων να μας κρίνουν· και δεν τα εμπόδισαν οι καραμανλικές-αλογοσκούφειες στατιστικές που προσπαθούσαν να φτιασιδώσουν το κράτος των δομημένων ομολόγων, των κουμπάρων, το κράτος που προσπαθεί να επιβάλει ονόματα στους γείτονες, θεωρεί το Αιγαίο ελληνική λίμνη και τη Βιστωνίδα βατοπεδινή λίμνη. Οι προσπάθειες της εποχής Σημίτη, όχι μόνο για είσοδο στην ΟΝΕ αλλά για γενικότερο εκσυγχρονισμό κράτους και κοινωνίας και επίλυση των διαφορών με τους γείτονες λοιδορήθηκαν ως «ασήμαντη λογιστική» και ανατράπηκαν από τη ΝΔ. Οσοι είχαν διαβλέψει στον σημιτικό εκσυγχρονισμό το «τέλος της μεταπολίτευσης» προσγειώθηκαν άσχημα μετά το 2004 και την επέλαση των βαρβάρων. Σηματοδοτεί το τέλος του junk state η σημερινή κρίση; Δυστυχώς η Αργεντινή δεν έγινε καλύτερη μετά την πρόσφατη χρεοκοπία της, ούτε η Ελλάδα μετά τις παλαιότερες: το 1893 ακολούθησε το καταστροφικό 1897, το 1932 παλινόρθωση και δικτατορίαυπάρχει κίνδυνος όχι μόνο «να μην τελειώσει η μεταπολίτευση» αλλά να συνεχιστεί με χειρότερη μορφή. Σωτήριο θα ήταν να ξεφύγουμε από τον εθνικό αυτισμό που αποδίδει όλα τα κακά (εμφυλίους, δικτατορίες, ήττες, χρεοκοπίες) στους ξένους και να δεχθούμε ως αντικειμενική την αποτίμησή τους για την junk κατάστασή μας· κατά βάθος, το ξέρουμε πως είναι σωστή. Αλλά θα το παραδεχθούν τα πολιτικά κόμματα, η οικονομική και κοινωνική ελίτ; Θα υπάρξει περίσκεψη και ανασυγκρότηση ή για μια ακόμη φορά η χώρα θα παραδοθεί στη βία;
Η μεταπολίτευση ήταν βίαιο φαινόμενο, προήλθε από τη στρατιωτική ήττα του 1974 που ποτέ δεν την παραδεχθήκαμε· η βία συνεχίστηκε με την τρομοκρατία, τους φόνους διαδηλωτών, τις αδιέξοδες καταλήψεις, τις καταστροφές που προκαλούν μονίμως αγωνιζόμενοι που δικαιώνουν κάποιους παλαιότερους αγώνες- το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί θα ήταν για μια ακόμη φορά η χώρα να τιμήσει αυτές τις βίαιες παραδόσεις, επειδή κάποιοι στο ΚΚΕ ή στον Συνασπισμό φαντασιώνονται ότι ήρθε η ώρα που οι λενινιστές περιμένουν δεκαετίες τώρα.
Αλλά έστω ότι αυτή τη φορά τα κόμματα δεν θα υποκύψουν στον πειρασμό της βίας· γιατί το πολιτικό σύστημα, τα κόμματα, τα πρόσωπα, οι επιχειρηματίες και οι τραπεζίτες, που οδήγησαν τη χώρα σε junk κατάσταση θα καταφέρουν κάτι καλύτερο στο μέλλον; Επειδή θα το επιβάλουν το ΔΝΤ, η ΕΚΤ, η Ενωση; Είναι προφανές πως οι ιθύνουσες ομάδες δεν θα δεχθούν αλλαγές που θίγουν την εξουσία τους και τα συμφέροντά τους, η ιστορία των «εθνικών δανείων» και της ξένης βοήθειας είναι ακριβώς ιστορία κατασπατάλησης προς όφελος αυτών των κυρίαρχων ομάδων, για να διαιωνίζεται ο τρόπος που κυβερνούν και πλουτίζουν- γιατί άλλον δεν ξέρουν. Από την εποχή της UΝRΑ ως τα πακέτα Ντελόρ και τα ΕΣΠΑ, για να μείνουμε στα πρόσφατα παραδείγματα, αυτό συμβαίνει: οι ευκαιρίες χάνονται, ένας Σημίτης κάθε γενιά, κάθε 35 χρόνια, δεν φέρνει την άνοιξη.
Το αισιόδοξο «τέλος της μεταπολίτευσης», η υπέρβασή του junk κράτους απαιτεί «νέα μεταπολίτευση», αλλαγή του πολιτικού συστήματος και των ελίτ. Απαιτεί αλλαγές σαν αυτές που έγιναν το 1974 και το 1981. Μπορούν να συμβούν με ειρηνικό τρόπο; Μπορούν οι νεότερες γενιές να απαλλαγούν από το βάρος των κατεστημένων νοοτροπιών, συμπεριφορών, ομάδων, από τα junkies της παραδοσιακής εξουσίας και του κλεμμένου κρατικού χρήματος; Δύσκολο φαίνεται, ακατόρθωτο δεν είναι.
Ο κ. Δημήτρης Ψυχογιός είναι τ. καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
