Το δημόσιο χρέος (όπως και το ιδιωτικό, άλλωστε) δεν είναι πάντοτε για κακό. Εξαρτάται από το πώς χρησιμοποιεί κανείς τα δανεικά- και πώς κατανέμεται το βάρος της αποπληρωμής τους. Αν τα δάνεια οδεύουν σε επενδύσεις, επιτρέπουν όχι μόνο να προεξοφλήσει κανείς το μελλοντικό του εισόδημα, αλλά και να το αυξήσει διευρύνοντας τις παραγωγικές του δυνατότητες. Η Ιαπωνία δεν θα είχε πετύχει τόσο υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης κατά τη δεκαετία του ΄60 αν δεν είχε χρεωθεί. Το ίδιο άπειρες ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ακόμη και σε επίπεδο κοινωνικής πολιτικής, το χρέος είναι πολύτιμο εργαλείο. Δίνει τη δυνατότητα άμεσης αναδιανομής εισοδήματος προς τους ασθενεστέρους και αποπληρωμής του βάρους με σταδιακή φορολογία των ευποροτέρων.

Εμείς κάναμε στραβά και τα δύο. Διοχετεύσαμε τα δανεικά όχι τόσο σε παραγωγικές επενδύσεις όσο σε μισθούς και επιδοτήσεις. Η αναδιανομή που επιτεύχθηκε το πρώτο μισό της δεκαετίας του ΄80 δεν ήταν ασήμαντη, ήταν όμως στρεβλή. Δεν ενισχύθηκαν μόνο οι έχοντες χρεία, ούτε έγινε αυτό με σωστό τρόπο. Ο δημόσιος τομέας φορτώθηκε με περιττές θέσεις εργασίας, με αδικαιολόγητες συντάξεις, με πλήθη που καρπούνταν γενναιόδωρους μισθούς χωρίς παραγωγικό αντίκρισμα. Και όταν το χρέος άρχισε να ξεφεύγει, δεν κλιμακώθηκαν εγκαίρως τα αναγκαία μέτρα περιστολής δαπανών και φορολογίας, ώστε η αποπληρωμή να γίνει με τρόπο κοινωνικά δίκαιο. Αποτέλεσμα, από καιρό προβλέψιμο: η «προσαρμογή» γίνεται εξ ανάγκης ισοπεδωτικά με περικοπές επί δικαίους και αδίκους.

Το μαρτυρούν, δυστυχώς, οι αριθμοί, αλλά και οι εργαζόμενοι στο Δημόσιο, όταν μιλούν ελεύθερα. Με τα δανεικά το κράτος δεν «χρηματοδότησε» μόνο τη σπατάλη και τη διαφθορά, αλλά και τη διαρκώς αυξανόμενη μισθοδοσία υπαλλήλων που δεν παρήγαν ανάλογο προϊόν. Το ξέρουμε δι΄ εαυτούς και οι δημοσιογράφοι σε σχέση με τις θέσεις του κλάδου στον δημόσιο τομέα. Ασφαλώς δεν είναι δίκαιο να περιτμηθούν οι μισθοί όλων, να καίγονται και τα χλωρά με τα ξερά. Το δίκαιο όμως θα ήταν ακόμη πιο δύσπεπτο: η απομάκρυνση των περιττών. Ακόμη οδυνηρότερη από τα τωρινά μέτρα για όσους θα έχαναν τις- μη παραγωγικές – θέσεις τους, ακόμη προβληματικότερη για την οικονομία απ΄ ό,τι η μείωση εισοδήματος όλων.

Και όμως αυτό θα ήταν το «δικαιότερο». Και μας δείχνει πόσο μακρύ δρόμο έχει να διανύσει η εξυγίανση του Δημοσίου, αν ποτέ γίνει. Σταδιακά, με την πρόσληψη ενός για κάθε πέντε συνταξιοδοτουμένους, με την αναμόρφωση των υπηρεσιών και του μισθολογίου, θα πρέπει να γίνουν παραγωγικές οι θέσεις εργασίας στο Δημόσιο και, ακόμη δυσκολότερο, να γίνει το Δημόσιο ελκυστικό για τα παραγωγικά στελέχη. Κανένας καλός υπάλληλος δεν παραμένει το ίδιο καλός, όταν αμείβεται το ίδιο με τον υποαπασχολούμενο, πολλώ μάλλον όταν μειώνεται ο μισθός του ελέω του αργόμισθου. Και το Δημόσιο δεν θα φτάσει ποτέ να λειτουργεί αποδοτικά αν δεν ενθαρρύνει τους καλούς υπαλλήλους…