Μία από τις ελάχιστες ευχάριστες εκπλήξεις του 2009 ήταν ότι οι μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου μπόρεσαν να εστιάσουν στην εξυγίανσή τους χωρίς σημαντικούς πολέμους ή κοσμοϊστορικές πολιτικές ή γεωπολιτικές αναταράξεις. Υπάρχουν ελάχιστες πιθανότητες να αποδειχθεί εξίσου ήπιο το 2010.
Αναμφίβολα οι μεγάλες οικονομίες του κόσμου έχουν απεγνωσμένα ανάγκη η εφετινή να είναι άλλη μια ήσυχη χρονιά από πολιτικής και γεωπολιτικής απόψεως. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να εκτονωθούν με συμβιβασμούς και όχι με αντιπαραθέσεις που θα αναδείξουν νικητή και ηττημένο οι τρεις μεγάλες εν εξελίξει μάχες- τραπεζών εναντίον προέδρου Ομπάμα, Κίνας εναντίον Google και του κόσμου εναντίον του Ιράν.
Ας εξετάσουμε και τα τρία ζητήματα. Οι τράπεζες είναι σαν την καρδιά που στέλνει αίμα- πίστωσηστους μυς των επιχειρήσεων της Αμερικής. Αν αυτή η καρδιά υπολειτουργεί, οποιαδήποτε ανάκαμψη θα είναι αναιμική. Οι εγχειρήσεις καρδιάς όμως είναι περίπλοκες και δεν μπορεί να τις αναλάβει ο καθένας. Πέρυσι υπήρξαν μεγάλες διαμαρτυρίες για την εθνικοποίηση ορισμένων μεγάλων τραπεζών. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν καλή ιδέα. Επιπλέον η χρηματοπιστωτική κρίση υπήρξε αποτέλεσμα μιας ευρείας ηθικής κατάρρευσης- από τους δανειστές ως τους δανειζομένους, τις υπηρεσίες αξιολόγησης και τους νομοθέτες. Ούτε για ένα λεπτό δεν θα έπρεπε να σκεφθεί κανείς ότι η τραπεζική μεταρρύθμιση αποτελεί εξ ορισμού πανάκεια.
Χρειαζόμαστε ένα νέο καθεστώς ρύθμισης των τραπεζών που να μειώνει τις πιθανότητες για απερισκεψία, χωρίς να μειώνει την ανάληψη ρίσκων που είναι ουσιώδης για τον καπιταλισμό. Το ζήτημα είναι περίπλοκο. Αν οι μεγάλες τράπεζες είχαν μυαλό, θα ανελάμβαναν πρωτοβουλίες και θα κατέθεταν τις δικές τους ιδέες. Φυσικά δεν μπορούν να ισχυριστούν ότι όλα πάνε κατ΄ ευχήν δεδομένου του αριθμού των χρεοκοπημένων τραπεζών. Ας αφήσουμε την κυβέρνηση και τις τράπεζες να καταθέσουν τις ιδέες τους και ας προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε κάτι έξυπνο.
Αντιθέτως, αυτό που έχουν δει οι πολίτες ως τώρα είναι ανίδεοι τραπεζίτες να δίνουν μπόνους στον εαυτό τους μετά τη διάσωσή τους από τους φορολογουμένους, ενώ ταυτόχρονα δίνουν εντολές στους λομπίστες και στους νομοθέτες που ελέγχουν να αντισταθούν σε οποιαδήποτε σοβαρή μεταρρύθμιση.
Παράλληλα, ο πρόεδρος Ομπάμα κατέθεσε την πρότασή του για τις τράπεζες, μετά την ήττα του κόμματός του για την έδρα της Μασαχουσέτης, με τρόπο που έδειχνε λιγότερο πρόθεση να προαγάγει έναν ευφυή διάλογο και περισσότερο μια προσπάθεια να χρησιμοποιήσει την επίθεση κατά των τραπεζών για να αυξήσει τα ποσοστά της δημοτικότητάς του. Η αμερικανική κυβέρνηση δεν μπήκε καν στον κόπο να ενημερώσει εκ των προτέρων τους επικεφαλής των τραπεζών για τις ιδέες της. Η τραπεζική μεταρρύθμιση πρέπει να γίνει με προσοχή ώστε να δημιουργήσει ισχυρές τράπεζες οι οποίες θα είναι σε θέση να δανείζουν περισσότερα χρήματα. Αν οι τραπεζίτες πεισμώσουν και θελήσουν να μετατρέψουν την παρούσα κατάσταση σε πόλεμο με τον πρόεδρο, ή αν ο πρόεδρος θελήσει να χρησιμοποιήσει την επίθεση κατά των τραπεζών ως μέσο για να ξαναβρεί τη χαμένη λάμψη του, το αποτέλεσμα θα είναι περισσότερη αβεβαιότητα, μικρότερος δανεισμός, πιο αργή ανάκαμψη και λιγότερες νέες θέσεις εργασίας.
Ενώ η μάχη μεταξύ Κίνας και Google δείχνει επιφανειακά να σχετίζεται με την ελευθερία στο Διαδίκτυο, το πρόβλημα είναι βαθύτερο. Σύμφωνα με δημοσιεύματα των «Νew Υork Τimes», 34 αμερικανικές εταιρείες έχουν γίνει στόχοι κυβερνοεπιθέσεων από την Κίνα. Ενας αμερικανός αξιωματούχος περιέγραψε αυτή τη βιομηχανική κατασκοπεία κινεζικής προελεύσεως ως «εξαιρετικά εκτεταμένη και βαθιά ανησυχητική» . Το μήνυμα για την Κίνα είναι ότι παίζει με τη φωτιά. Φυσικά και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τους δικούς τους χάκερ, αλλά δεν φτάνουν σε τέτοια επίπεδα επιθέσεων. Αν αυτό συνεχιστεί, η Κίνα θα έχει περισσότερα προβλήματα από το ζήτημα με την Google. Πόσες αμερικανικές εταιρείες θα θελήσουν στο μέλλον να αγοράσουν λογισμικό ή συστήματα υπολογιστών από την Κίνα, αν αυτό πρόκειται απλώς να διευκολύνει το Πεκίνο να διεισδύσει στις επιχειρήσεις τους; Το ζήτημα των κυβερνοεπιθέσεων είναι μεγάλο και «βράζει». Αν εκραγεί, σε μια περίοδο αυξημένων εντάσεων λόγω των πωλήσεων όπλων από τις ΗΠΑ στην Ταϊβάν, θα πρέπει να αναμένουμε μεγάλες αναταράξεις.
Τέλος, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους ετοιμάζονται να κλιμακώσουν τις πιέσεις στο Ιράν, παρουσιάζοντας μια νέα απόφαση περί οικονομικών κυρώσεων στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, η οποία στοχεύει στο Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης και στο ευρύ δίκτυο των χρηματοοικονομικών θεσμών που ελέγχουν εντός του Ιράν. Αν το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν εγκρίνει τις κυρώσεις, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους σκοπεύουν να τις επιβάλουν μόνοι τους.
Οι Φρουροί της Επανάστασης έχουν γίνει το κύριο εργαλείο του καθεστώτος για την καταστολή της λαϊκής εξέγερσης στο Ιράν και την προστασία του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Αν αυτές οι κυρώσεις αποδειχθούν ανίκανες να αναχαιτίσουν το πρόγραμμα δημιουργίας πυρηνικών όπλων, οι πιθανότητες μιας στρατιωτικής επέμβασης από τις ΗΠΑ ή από το Ισραήλ στο Ιράν θα αυξηθούν δραματικά πριν από το τέλος του χρόνου.
Η οικονομία της ανάκαμψης ήταν πάντοτε δύσκολο ζήτημα, αλλά το 2010 η πολιτική και η γεωπολιτική θα το κάνουν ακόμη πιο ακανθώδες. Ας ευχηθούμε να επικρατήσει ψυχραιμία.
