Eίκοσι χρόνια μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου, το περίγραμμα της παγκόσμιας τάξης δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Ξεχωρίζουν όμως δύο τάσεις: το ευρύτερο και βαθύτερο κύμα παγκοσμιοποίησης που γνώρισε ποτέ ο κόσμος και η ανάδειξη νέων παικτών από την Ασία και αλλού. Ακούμε επίσης όλο και δυνατότερες εκκλήσεις για έναν πιο αποτελεσματικό συντονισμό στην αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων της εποχής μας. Καθώς αρχίζει να τίθεται σε εφαρμογή η Συνθήκη της Λισαβόνας, πιστεύω ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι κατάλληλη να αναλάβει τις ηγετικές ευθύνες της. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας προσέφερε σοβαρές υπηρεσίες στην Ασία και στην Ευρώπη. Χάρη στον δυναμισμό των ασιατικών οικονομιών και στην αξιοσημείωτη ανάπτυξή τους, εκατομμύρια άνθρωποι γλίτωσαν από τη φτώχεια και δημιουργήθηκαν πολλές νέες επενδυτικές ευκαιρίες. Αυτό συνέβαλε στο να αυτοπροσδιοριστούν ως παγκόσμιες υπερδυνάμεις χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία. Η Ευρώπη εκμεταλλεύτηκε την παγκοσμιοποίηση για να εδραιώσει τη θέση της ως της μεγαλύτερης οικονομίας και του μεγαλύτερου εμπορικού εταίρου του κόσμου.
▅ Οι κίνδυνοι της παγκοσμιοποίησης
Η παγκοσμιοποίηση αυξάνει όμως τον ανταγωνισμό και αναδεικνύει τις αδυναμίες. Σε όλον τον κόσμο οι εργαζόμενοι φοβούνται μήπως χάσουν τη δουλειά τους και νιώθουν ότι τους ξεπερνά η οικονομική αλλαγή. Η οικονομική κρίση έχει αναδείξει την αρνητική όψη της παγκοσμιοποίησης, με αποτέλεσμα η οικονομική αλληλεξάρτηση να απαιτεί προσεκτικό συντονισμό, όχι μόνο τις προσεχείς εβδομάδες, αλλά μακροπρόθεσμα.
Πρέπει να ξανασκεφτούμε τις δομές του παγκόσμιου συστήματος και να εξασφαλίσουμε ότι αυτές εξυπηρετούν με τον καλύτερο τρόπο τους ανθρώπους όπου κι αν βρίσκονται και ότι λειτουργούν προς το συμφέρον των σημερινών και των μελλοντικών γενεών. Η ΕΕ έχει τεθεί επικεφαλής των συζητήσεων στο δικό της πλαίσιο και τις έχει μεταφέρει σε ευρύτερα διεθνή φόρα. Καλωσορίζουμε την έκκληση για μεταρρυθμίσεις στα διεθνή όργανα που απηύθυναν οι αναδυόμενες οικονομίες.
Ενα θέμα είναι το εμπόριο. Για το συμφέρον όλων μας δεν πρέπει να υποκύψουμε στον πειρασμό του προστατευτισμού. Η οικονομική κρίση καθιστά ακόμη πιο σημαντική την επίτευξη προόδου στις διαπραγματεύσεις της αναπτυξιακής ατζέντας της Ντόχας, που διεξάγονται στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ).
Το πλαίσιο του ΠΟΕ, στο οποίο η ΕΕ πάντα έδινε προτεραιότητα, έχει θεμελιώδη σημασία για την ευημερία μας, γιατί συμβάλλει στην ένταξη της παγκόσμιας οικονομίας σε ένα ανοιχτό σύστημα που θα βασίζεται στους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου. Εχει μεγάλη σημασία που οι ασιάτες εταίροι μας κρατούν θετική στάση και προωθούν τη διαδικασία, αλλά πρέπει να γίνουν περισσότερα. Η ασφάλεια είναι μία άλλη πρόκληση, καθώς ο κόσμος μας αντιμετωπίζει παραδοσιακές και λιγότερο παραδοσιακές απειλές. Πολλές χώρες αποτελούν στόχο τρομοκρατίας, για την οποία πρέπει να ομολογήσουμε ότι οκτώ χρόνια μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 έχει περιοριστεί, αλλά σε καμία περίπτωση δεν έχει εξαλειφθεί.
Απέναντί μας βλέπουμε πολλές χώρες που βρίσκονται σε αδυναμία, όπως επίσης και τους κινδύνους από την εξάπλωση των όπλων μαζικής καταστροφής, τα αυταρχικά καθεστώτα και την απειλή του εξτρεμισμού. Η παγκοσμιοποίηση μας επιφυλάσσει μη παραδοσιακές προκλήσεις ασφαλείας που δεν σέβονται τα εθνικά σύνορα. Οι παγκόσμιες πανδημίες μεταδίδονται γρηγορότερα, η έλλειψη ασφαλών και βιώσιμων πηγών ενεργείας μπορεί να μας οδηγήσει σε παγκόσμια ύφεση και η κλιματική αλλαγή, πέρα από τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της, θα μπορούσε να έχει σοβαρές γεωπολιτικές και κοινωνικές συνέπειες.
Για να αντιμετωπίσουμε αυτές τις απειλές χρειαζόμαστε την ανάμειξη όλων των πλευρών. Η ΕΕ το έχει αυτό στο DΝΑ της και τα άλλα μέρη μπορούν να ωφεληθούν από την πείρα της. Οι Ευρωπαίοι έχουν μεγάλη παράδοση στα Ηνωμένα Εθνη και σε άλλα φόρα διεθνούς συνεργασίας και προσπαθούν συνεχώς να εξασφαλίσουν ότι η σταθερότητα, η ελευθερία, η δημοκρατία και η δικαιοσύνη θα αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο των διεθνών σχέσεων. Η ΕΕ μετέχει επίσης και στα δύσκολα. Διαθέτει δύναμη σχεδόν 100.000 στρατιωτών στα καυτά σημεία του πλανήτη μας για την εδραίωση της ειρήνης. Το ίδιο συμβαίνει και σε πολιτικό επίπεδο. Αναφέρω ως παράδειγμα την αποστολή της ΕΕ στη Μόσχα και στην Τιφλίδα με τη συμμετοχή του γάλλου προέδρου Νικολά Σαρκοζί και εμού. Αυτό μας επέτρεψε να σημειώσουμε πρόοδο στην εφαρμογή της εκεχειρίας στη διένεξη της Ρωσίας με τη Γεωργία. Η επίτευξη μιας συμφωνίας για την κλιματική αλλαγή αποτελεί άμεση προτεραιότητα για όλους μας και μόνο αν συνεργαστούμε μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα. Ολοι θα υποστούμε τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Η ΕΕ αναλαμβάνει τις ευθύνες της, ως μεγάλος ρυπαντής στο παρελθόν. Εχει ορίσει φιλόδοξους στόχους για το μέλλον και ηγείται της προσπάθειας για μια συνολική συμφωνία, που θα περιλαμβάνει και προβλέψεις στον τομέα της χρηματοδότησης.
Η κλιματική αλλαγή αποτελεί επίσης κλασικό παράδειγμα για το πώς μπορούμε να αποκομίσουμε οφέλη από την ανάγκη και να αναζητήσουμε ευκαιρίες μέσα από την απειλή. Η ανάπτυξη και η χρήση πράσινων τεχνολογιών μπορεί να αποτελέσει μια νέα πηγή ανάπτυξης. Η δημιουργία μιας βιώσιμης οικονομίας στην Ευρώπη θα συμβάλει στη διασφάλιση της ευημερίας των λαών μας.
▅ Επιθετική προσέγγιση
Μας δείχνει επίσης ότι η Ευρώπη μπορεί να πετύχει τους στόχους της μόνο με μία επιθετική και παγκόσμια προσέγγιση, που με τη σειρά της στηρίζει την εξωτερική μας πολιτική. Δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις που έχει απέναντί της η ΕΕ αποτελεσματικά και με επιτυχία χωρίς μια ισχυρή Ευρώπη στον κόσμο. Η ευημερία και η ανάπτυξη, η ασφάλεια και η σταθερότητα και η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των κοινωνιών μας απαιτούν την προώθηση των συμφερόντων και των αξιών μας στο εξωτερικό και τη δέσμευσή μας να αντιμετωπίσουμε τις εξωτερικές απειλές και τις παγκόσμιες προκλήσεις.
Είναι σαφής η δέσμευση της ΕΕ στο πολύπλευρο σύστημα της παγκόσμιας διακυβέρνησης μέσω του ΟΗΕ και άλλων οργανισμών. Ηδη κάνουμε λόγο με αυτοπεποίθηση και σαφήνεια για τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Η Συνθήκη της Λισαβόνας μας δίνει τη δυνατότητα να πετύχουμε μεγαλύτερη συνοχή και μας επιτρέπει να δράσουμε πιο αποτελεσματικά.
Λέγεται συχνά ότι το συγκριτικό πλεονέκτημα της ΕΕ βρίσκεται στην κανονιστική της δύναμη ή στη δύναμη των αξιών της. Πιστεύω ότι αυτό είναι σωστό. Σε έναν κόσμο μετά την κρίση, όταν οι άνθρωποι αναζητούν νέους τρόπους για να διασφαλίσουν την ευημερία τους και την ειρήνη, η εμπειρία της Ευρώπης μπορεί να προσφέρει πολλά.
Ο κ. Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο είναι πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
