Πριν από έναν χρόνο περίπου η παγκόσμια οικονομική κατάσταση φάνταζε δυσοίωνη: σοβαρή παγκόσμια ύφεση, σημαντική μείωση του πλούτου και πτώση στο εμπόριο και στην απασχόληση. Αποφεύχθηκε όμως μια καταστροφή στα μέτρα της «Μεγάλης Υφεσης» χάρη στον άνευ προηγουμένου συντονισμό της οικονομικής πολιτικής ανάμεσα στις κυβερνήσεις ανά τον κόσμο. Η συνέχιση της συνεργασίας ελπίζουμε ότι θα αποτελέσει την κληρονομιά της παρούσας κρίσης.
Η παγκόσμια οικονομία έχει πάρει σήμερα τον δρόμο της ανάκαμψης, αν και άνισα, και οι οικονομικές συνθήκες έχουν βελτιωθεί σημαντικά. Παραμένουν όμως σύννεφα αβεβαιότητας και υπάρχουν πολλά ανοιχτά μέτωπα.
▅ Σταθερό παγκόσμιο οικονομικό σύστημα
Η δουλειά που απαιτείται για να οικοδομηθεί ένα πιο στιβαρό, σταθερό και ασφαλές παγκόσμιο οικονομικό σύστημα μόλις ξεκίνησε. Επιπλέον η ανάκαμψη δεν είναι παγκόσμια, η ανεργία συνεχίζει να αυξάνεται στις περισσότερες χώρες, οι παγκόσμιες αποθεματικές ανισορροπίες δεν έχουν αντιμετωπιστεί και η κατάσταση στα φτωχότερα κράτη παραμένει ευάλωτη. Τα ζητήματα αυτά έχουν ευρείες επιπτώσεις στην παγκόσμια σταθερότητα και ειρήνη. Να θυμάστε ότι η οικονομική σταθερότητα στρώνει τον δρόμο για την ειρήνη, ενώ η ειρήνη αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για το εμπόριο και τη συνεχιζόμενη οικονομική ανάπτυξη.
Συνεπώς πού βρισκόμαστε; Από άποψη πολιτικής, βρισκόμαστε στο κρίσιμο σημείο όπου μπορούν να γίνουν ουσιαστικές αλλαγές στο σύστημα, εν μέρει διότι η συλλογική μας μνήμη είναι αρκετά φρέσκια για να προμηθεύσει την αναγκαία πολιτική βούληση. Δεν πρέπει να χάσουμε αυτή την ευκαιρία.
Τι πρέπει να γίνει; Η παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση, περιλαμβανομένου του ΔΝΤ, πρέπει να μεταρρυθμιστεί για να αντικατοπτρίζει τις πραγματικότητες του σήμερα, ενώ το παγκόσμιο σύστημα επιτήρησης και ρύθμισης του χρηματοοικονομικού τομέα πρέπει να ενισχυθεί. Πρόοδος έχει σημειωθεί και στα δύο αυτά μέτωπα αλλά πρέπει να συνεχιστεί το 2010 και ακόμη παραπέρα.
Το 2009 οι ηγέτες ανέδειξαν το G20 ως το κύριο φόρουμ για τη διεθνή οικονομική συνεργασία, τριπλασίασαν τους πόρους του ΔΝΤ, συμφώνησαν να διοχετεύουν μεγαλύτερο μερίδιο στις αναπτυσσόμενες χώρες και δεσμεύτηκαν ότι θα υποβάλουν το πλαίσιο της οικονομικής τους πολιτικής για «αμοιβαία αξιολόγηση» με τη βοήθεια του ΔΝΤ. Αναγνωρίζοντας ότι οι χώρες δεν μπορούν πια να αναμένουν ότι θα επιτυγχάνουν μεμονωμένα τους οικονομικούς στόχους τους, όλα τα παραπάνω αποσκοπούν στο να ενσωματωθεί ο στόχος της συλλογικής παγκόσμιας ευημερίας στον εθνικό σχεδιασμό πολιτικής.
Ποιες είναι οι προτεραιότητες για το 2010; Το περασμένο φθινόπωρο τα μέλη του ΔΝΤ προσυπέγραψαν τις προτάσεις του G20 και ζήτησαν από το Ταμείο να ασχοληθεί με τέσσερις βασικούς τομείς μεταρρυθμίσεων- τις αποκαλούμενες «Αποφάσεις της Κωνσταντινούπολης»το 2010: την εντολή του ΔΝΤ, τον χρηματοδοτικό ρόλο του ΔΝΤ, τη διακυβέρνηση και την πολυμερή εποπτεία.
Πρώτον, θα επανεξετάσουμε την αρχική εντολή του Ταμείου- όπως περιγράφεται στο Καταστατικό του ΔΝΤ και εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια- υπό το πρίσμα των πολιτικών του οικονομικού και του χρηματοπιστωτικού τομέα που επηρεάζουν σήμερα την παγκόσμια σταθερότητα. Ενώ οι ευρείς στόχοι της προώθησης της παγκόσμιας οικονομικής σταθερότητας και της συνεχιζόμενης ανάπτυξης παραμένουν στο τραπέζι, η αύξηση της ροής του κεφαλαίου διεθνώς, οι διασυνδέσεις στον χρηματοοικονομικό τομέα, η διασυνοριακή κατοχή περιουσιακών στοιχείων και η φύση της κρίσης αυτής υπογραμμίζουν την ανάγκη να αναθεωρήσουμε την εντολή και τους τρόπους εκτέλεσής της.
Δεύτερον, ύστερα από το ζήτημα της εντολής πρέπει να συνεργαστούμε στενά με τα μέλη για να καθορίσουμε τον βέλτιστο χρηματοδοτικό ρόλο του ΔΝΤ. Πολλές χώρες έχουν συγκεντρώσει μεγάλα επίσημα συναλλαγματικά αποθέματα, εν μέρει ως μεγαλύτερη αυτοεξασφάλιση κατά των αντίξοων εξωτερικών εξελίξεων. Η αυτοεξασφάλιση όμως περιπλέκει την εσωτερική νομισματική και συναλλαγματική διαχείριση, αποτελεί μη σοφή διαχείριση κεφαλαίου εθνικά και παγκοσμίως και αυξάνει το ρίσκο για μεγαλύτερες οικονομικές κρίσεις στο μέλλον.
Ως μέρος της αναδιοργάνωσης των δανειστικών διευκολύνσεων του ΔΝΤ εισαγάγαμε το Flexible Credit Line (FCL), μια προληπτική υπηρεσία εξασφάλισης για μέλη με ισχυρές πολιτικές. Ενώ τρεις χώρες έχουν χρησιμοποιήσει αυτή τη διευκόλυνση (Μεξικό, Πολωνία και Κολομβία), μάλλον απαιτείται ανανέωση σε μεγαλύτερη κλίμακα.
Τρίτον, στην Κωνσταντινούπολη το διοικητικό σώμα του ΔΝΤ προσυπέγραψε το μεγάλο βήμα προς τα εμπρός για τη διακυβέρνηση που συμφωνήθηκε στο G20: μια μετατόπιση τουλάχιστον 5% (ως τον Ιανουάριο του 2011) από τις χώρες που υπερεκπροσωπούνται προς δυναμικές αναδυόμενες αγορές και αναπτυσσόμενες χώρες που υποεκπροσωπούνται. Η αλλαγή αυτή σηματοδοτεί ένα αναγκαίο βήμα προς το να κάνουμε το Ταμείο πιο δημοκρατικό, να δώσουμε στα μέλη ένα πιο αξιόπιστο μερίδιο στη διαχείρισή του, στις στρατηγικές λειτουργίες και προσδοκίες του. Η μεγαλύτερη νομιμοποίηση, με τη σειρά της, θα κάνει το ΔΝΤ πιο αποτελεσματικό στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και σταθερότητας σε όλα τα κράτημέλη μας. Τα μέλη πρέπει να σπεύσουν να επικυρώσουν την αύξηση του ποσοστού του 2008 και να προωθήσουν την αύξηση του 2010.
Τέταρτον, το διοικητικό σώμα του ΔΝΤ προσυπέγραψε την πρόταση του G20 προκειμένου το Ταμείο να βοηθά στην πολυμερή εποπτεία. Το ΔΝΤ έχει σημαντική εμπειρία στον τομέα αυτόν. Οι συμβουλές του όμως δεν οδηγούσαν πάντα σε συγκεκριμένες πολιτικές δράσεις από την πλευρά των μελών. Με την αλλαγή του ποσοστού που αναφέραμε παραπάνω και τη νέα «αμοιβαία αξιολόγηση» του G20, το εύρος της επιτήρησης θα επεκταθεί σημαντικά. Τα μέλη πρέπει να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους.
▅ Μεταρρυθμίσεις και προκλήσεις
Τέλος, στο ζήτημα της επιτήρησης και της ρύθμισης του χρηματοοικονομικού τομέα, οι κυβερνήσεις πρέπει να προχωρήσουν τις μεταρρυθμίσεις που αφορούν τη μικροεξελεγκτική (μεμονωμένες οντότητες) και τη μακροεξελεγκτική (παγκοσμίως και σε εθνικό επίπεδο) ρύθμιση. Το ΔΝΤ συνεργάζεται με το Συμβούλιο Οικονομικής Σταθερότητας και άλλους οργανισμούς για να αναπτύξει νέες αρχές και οδηγίες, μεταξύ άλλων για το κεφάλαιο, τη ρευστότητα, τις εξαγορές με δανειακές εγγυήσεις, τη διασυνδεσιμότητα, τους συστημικά σημαντικούς θεσμούς, την «περίμετρο» της ρύθμισης και τη φιλοκυκλική φύση των κανόνων. Η πρόκληση στο ζήτημα αυτό είναι να προφυλαχθούμε εναντίον του εφησυχασμού ενώ παράλληλα να μην επιβαρύνουμε το σύστημα με υπερβολική ρύθμιση.
Οι λήπτες των αποφάσεων έχουν μπροστά τους μια μεγάλη ατζέντα αλλά έχουν ήδη κάνει ένα εντυπωσιακό ξεκίνημα. Οσο θα συνεχίζουν να δουλεύουν συλλογικά για να αντιμετωπίσουν τις κοινές προκλήσεις με πνεύμα συνεργασίας, οι προοπτικές της επιτυχίας είναι καλές.
Ο κ. Ντομινίκ ΣτροςΚαν είναι γενικός διευθυντής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
