Τι μας επιφυλάσσει το 2010; Θα υπάρξουν ανατροπές ή απλή διαχείριση με τα αδιέξοδα να μεγαλώνουν; Ποιο είναι τα «καινούργιο φυσιολογικό» που θα επικρατήσει στην ελληνική οικονομία; Προτού προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε κάποιες απαντήσεις, είναι σημαντικό να εξετάσουμε το θέμα του «καινούργιου φυσιολογικού» στο πλαίσιο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.
Το «καινούργιο φυσιολογικό» που θα προκύψει μετά την έξοδο της οικονομίας από την κρίση είναι περισσότερο ψυχολογική παρά οικονομική έννοια. Είναι μια προσπάθεια διαχείρισης και επιβεβαίωσης προσδοκιών ότι η λειτουργία της οικονομίας θα επανέλθει και ο τρόπος ζωής μας θα διατηρηθεί, σε κάποιο ίσως διαφορετικό αλλά σχετικά «γνώριμο» επίπεδο, σκέψη που φέρνει ανακούφιση μειώνοντας την αβεβαιότητα.
Στην παγκόσμια οικονομία η έννοια του «καινούργιου φυσιολογικού» παραπέμπει σε μια μελλοντική κατάσταση λειτουργίας της οικονομίας μετά την έξοδο από την κρίση και την ύφεση, όπου η εξάλειψη των υπερβολών του παρελθόντος μέσω ενός αυστηρότερου ρυθμιστικού και εποπτικού πλαισίου των αγορών οδηγεί σε ενδεχομένως χαμηλότερους αλλά ταυτόχρονα πιο διατηρήσιμους ρυθμούς ανάπτυξης.
Κατ΄ αναλογίαν, στην ελληνική περίπτωση η έννοια του «καινούργιου φυσιολογικού» οδηγεί στην ιδέα ότι η μείωση των ελλειμμάτων και η εξάλειψη της διαφθοράς στον δημόσιο τομέα θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια ισχυρή οικονομία, σε μια νέα Ελλάδα! Δεν είμαι και τόσο σίγουρος. Κάτι τέτοιο συνιστά αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη. Πολύ περισσότερα πράγματα θα πρέπει να γίνουν για να αποκτήσει η ελληνική οικονομία μια δυναμική παρουσία στον διεθνή χώρο.
Σήμερα φαίνεται να γίνεται μια ειλικρινής προσπάθεια να μειωθούν οι μακροοικονομικές ανισορροπίες και να αντιμετωπισθούν οι διαρθρωτικές αδυναμίες του συστήματος. Δεν γνωρίζω ποιο είναι το «καινούργιο φυσιολογικό». Εχοντας γαλουχηθεί όμως με υποσχέσεις που συνήθως δεν επαληθεύονται, η πιο αναμενόμενη εξέλιξη θα ήταν το «καινούργιο φυσιολογικό» να μην είναι παρά το «παλαιό φυσιολογικό», όσο και αν το απεύχεται κανείς.
Βεβαίως, οι βαθμοί ελευθερίας είναι περιορισμένοι. Πέρα από τις καλές προθέσεις και τις διαψεύσεις προσδοκιών, υπάρχουν και οι αγορές. Υπάρχουν επίσης και οι εταιρείες αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας που έχουν ήδη πιάσει δουλειά. Μια χώρα δεν μπορεί να διατηρήσει επί μακρόν ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και στον κρατικό προϋπολογισμό πάνω από 10% του ΑΕΠ, καθώς και αρνητική καθαρή επενδυτική θέση στο εξωτερικό και δημόσιο χρέος άνω του 100% του ΑΕΠ. Μια τέτοια χώρα είναι ευάλωτη.
Το ευρώ μάς προστατεύει από τα χειρότερα. Δεν πιστεύω ότι θα φθάσουμε ως εκεί. Είναι όμως αδήριτη ανάγκη να παρουσιάσουμε στις αρχές του 2010 ένα συγκεκριμένο και αξιόπιστο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα μείωσης των ελλειμμάτων, όπως απαιτεί η κοινοτική διαδικασία. Το τοπίο από εκεί και πέρα είναι αχαρτογράφητο.
Εχει ειπωθεί ότι είναι μεγάλη σπατάλη το να μην εκμεταλλευθεί κανείς την κρίση για να διορθώσει καταστάσεις. Θα είναι λοιπόν αδιανόητο, και συνάμα ανιστόρητο, να υποθέσουμε ότι η κρίση θα περάσει, η οικονομία κουτσά- στραβά θα ανακάμψει και θα συνεχίσουμε στο ίδιο έργο θεατές από εκεί που το αφήσαμε. Η νέα κυβέρνηση φαίνεται αποφασισμένη να οδηγήσει τη χώρα σε ένα «καινούργιο φυσιολογικό». Δεν αρκεί όμως να δεσμεύεται με βάση τις προθέσεις της. Πρέπει να παρουσιάσει στους πολίτες τα αδιέξοδα στα οποία οδηγούμεθα, αν είναι να συστρατευθούν στην προσπάθεια ανασυγκρότησης. Στην Ελλάδα έχουμε αναγάγει το σκαπουλάρισμα σε εθνική ιδεολογία. Είναι καιρός να αλλάξουμε φιλοσοφία προτού είναι αργά.
Ο κ. Μιχάλης Μασουράκης είναι ανώτερος διευθυντής Οικονομικών Μελετών της Αlpha Βank.
