Ενα από τα πιο σημαντικά θέματα στη διδασκαλία του μαθήματος «Θεωρία και Πολιτική Διεθνούς Εμπορίου» αφορά τα αίτια της παρέμβασης του κράτους στο διεθνές εμπόριο. Ο κύριος σκοπός αυτής της παρέμβασης, διδάσκουμε τους φοιτητές, είναι η προστασία της εγχώριας αγοράς από τον διεθνή ανταγωνισμό και πρωτίστως επωφελούμενοι οι εγχώριοι παραγωγοί. Σήμερα βέβαια, που τα κλασικά μέτρα προστασίας έχουν μειωθεί (σχεδόν πλήρης εξάλειψη των εισαγωγικών ποσοστώσεων, χαμηλοί βιομηχανικοί δασμοί κτλ.), η παρεμπόδιση του διεθνούς ανταγωνισμού συνίσταται κυρίως στη θέσπιση εμποδίων στην εξαγορά εγχώριων επιχειρήσεων και στην εγκατάσταση και λειτουργία ξένων ομίλων. Πρόκειται για τη προσέγγιση του «οικονομικού πατριωτισμού» η οποία κατά καιρούς ανασύρεται για την προάσπιση του εθνικού χαρακτήρα, προβληματικών συνήθως, οικονομικών μονάδων. Ακολουθώντας μια πρώτη περισσότερο παραδοσιακή προσέγγιση, λόγοι δημοσίου συμφέροντος, όπως αυτό θεωρείται ότι εκφράζεται από την εκάστοτε κυβέρνηση, οδηγούν στην εφαρμογή ποικίλων μέτρων εμπορικής-προστατευτικής πολιτικής. Επιχειρήματα προστασίας του εθνικού συμφέροντος βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Σύμφωνα με μιαν άλλη ωστόσο προσέγγιση, τα συμφέροντα των οργανωμένων ομάδων είναι αυτά που, μέσω πολιτικών πιέσεων και εκβιασμών, επιβάλλουν τις ακολουθούμενες πολιτικές.

Ενα παράδειγμα για τη συζήτηση αυτή αποτελούν τα διαμειφθέντα τους τελευταίους μήνες στο λιμάνι του Πειραιά. Ανατρέχοντας στα δημοσιεύματα του τελευταίου Οκτωβρίου, θα διαπιστώσει κανείς τη βαθιά ανησυχία των λιμενεργατών για τις ολέθριες συνέπειες της παραχώρησης του λιμανιού, την καταγγελία του αποικιοκρατικού και εθνικά μειωτικού χαρακτήρα της σύμβασης, την αγωνία για το ξεπούλημα στρατηγικών υποδομών της χώρας και τις καταστρεπτικές συνέπειες της εφαρμογής της σύμβασης, για την οικονομία.

Φυσικά, κάθε ομοιότητα με αντίστοιχες επιχειρηματολογίες του παρελθόντος με τις περιπτώσεις ΟΑ και ΟΤΕ μόνο ως τυχαία και προφανώς αναληθής θα μπορούσε να εκληφθεί. Στην πραγματικότητα το μόνο αληθινό ήταν η επιδιωκόμενη λύση, το μαγικό τρίπτυχο: εθελουσία, πρόωρη συνταξιοδότηση, μετατάξεις.

Διαβάζοντας τα συμφωνηθέντα για την επίτευξη της πολυπόθητης εργασιακής ειρήνης στο λιμάνι, η εικόνα είναι φυσικά διαφορετική. Με 80, προς το παρόν, εκατ. ευρώ για την κάλυψη του κόστους τής ως άνω προσφιλούς συνταγής, αλλά και επέκταση του ισχύοντος εργασιακού καθεστώς σε όλους τους νεοπροσληφθέντες, η καθησύχαση των απεργών και η εξαγορά εργασιακής ειρήνης θεωρείται δεδομένη. Τι φυσικά κι αν το κόστος αυτό θα βαρύνει εξ ολοκλήρου τον κρατικό προϋπολογισμό; Προφανώς τα λεφτά υπάρχουν, σύμφωνα και με το προσφιλές σλόγκαν. Εξάλλου και ο (οικονομικός) πατριωτισμός έχει το κόστος του. Οπως όλα τα πράγματα, έχει κι αυτός την τιμή του!

Ο κ. Στέλιος Δ. Κατρανίδης είναι καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.