Εχω γίνει τόσο απαισιόδοξος για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη ώστε συλλαμβάνω τον εαυτό μου να συμφωνεί με τον σκληροπυρηνικό υπουργό Εξωτερικών του Ισραήλ. «Οποιος νομίζει ότι τα επόμενα χρόνια μπορεί να επιτευχθεί συμφωνία με την οποία θα τερματιστεί η κρίση δεν καταλαβαίνει πώς έχει η κατάσταση, δημιουργεί και διασπείρει ψευδαισθήσεις» είπε ο Αβιγκντορ Λίμπερμαν.
Αυτό είναι το δίδαγμα από το πρώτο έτος εγκατάστασης του Ομπάμα στον Λευκό Οίκο. Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ προσπάθησε να αναθερμάνει τις ειρηνευτικές συνομιλίες, πιέζοντας το Ισραήλ να σταματήσει τον εποικισμό, τους Παλαιστινίους να επιστρέψουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και τον μουσουλμανικό κόσμο να επιδείξει ενδιαφέρον. Η προσπάθεια αυτή απέτυχε. Ο Ομπάμα έχασε φίλους στο Ισραήλ και ο ηγέτης των Παλαιστινίων οδηγήθηκε στα πρόθυρα της παραίτησης.
Είναι σαφές ότι έγιναν λάθη τακτικής: πρώτον, η αποδοχή από την αμερικανική πλευρά της αυτοσυγκράτησης του Ισραήλ στο θέμα των οικισμών. Δεύτερον, η μη επιμονή να σταματήσουν εντελώς. Το ουσιαστικότερο όμως λάθος είναι στρατηγικής φύσεως: η λανθασμένη πεποίθηση του Ομπάμα ότι μπορούσε να πιάσει το νήμα από εκεί που το είχε αφήσει ο Μπιλ Κλίντον το 2000 και να συνεχίσει την πολιτική «εδάφη αντί ειρήνης» στο πλαίσιο των δύο κρατών.
Η προσέγγιση αυτή δεν ισχύει μετά τα βαθιά τραύματα που προκάλεσε η τελευταία δεκαετία: σκοτώθηκαν 992 Ισραηλινοί και 3.399 Παλαιστίνιοι από το τέλος της δεύτερης ιντιφάντας, το 2000, ως το 2006. Ανακατελήφθη το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών της Δυτικής Οχθης από τον ισραηλινό στρατό. Επεκτάθηκαν σε εντυπωσιακό βαθμό οι οικισμοί. Ανέλαβε την εξουσία στη Γάζα η Χαμάς. Κατασκευάστηκε τείχος μήκους εκατοντάδων χιλιομέτρων το οποίο, σύμφωνα με τον ισραηλινό δικηγόρο Μάικλ Σφαρντ, αποτελεί «συστατικό μέρος του σχεδίου εποικισμού της Δυτικής Οχθης».
Οι εξελίξεις αυτές έχουν αλλάξει την όψη της Μέσης Ανατολής και την ψυχολογία των πρωταγωνιστών της. Οι Ισραηλινοί έχουν απομονωθεί από τους Παλαιστινίους και δεν επιθυμούν συμφωνία με έναν λαό με τον οποίο ουσιαστικά δεν έρχονται πια σε επαφή.
«Μετά το κύμα των παλαιστινιακών επιθέσεων αυτοκτονίαςοι Ισραηλινοί αποφάσισαν ότι ήθελαν τον διαχωρισμό, δεν επιθυμούσαν πλέον να συγχρωτίζονται με τους Αραβες» τονίζει ο Ρον Νάχμαν, ιδρυτής του οικισμού Αριελ, στο βιβλίο του Ρενέ Μπάκμαν με τίτλο «Ενα τείχος στην Παλαιστίνη». «Δεν ήθελαν πια ούτε να τους βλέπουν μπροστά τους. Μπορεί να ακούγεται ρατσιστικό, αλλά είναι η αλήθεια». Και οι Παλαιστίνιοι, όμως, που εξευτελίζονται καθημερινά από τους ελέγχους των Ισραηλινών δεν είναι πλέον διατεθειμένοι να υποχωρήσουν ούτε κατ΄ ελάχιστον.
Πάνω-κάτω, σε αυτό το σημείο βρισκόμαστε. Οι Παλαιστίνιοι ισχυρίζονται ότι δεν θα παραχωρήσουν «ούτε ένα εκατοστό γης παραπάνω ». Οι μυριάδες ταπεινώσεις λόγω του τείχους-βρόχου έχουν παγιώσει αυτή την απόλυτη άρνηση.
Η απόφαση του Ομπάμα να καταπιαστεί με τους οικισμούς ήταν κατά βάση λογική. Τίποτε δεν εξοργίζει τους Παλαιστινίους περισσότερο από τη συνεχιζόμενη ροή εποίκων στην Ανατολική Ιερουσαλήμ και στη Δυτική Οχθη. Τόσο το Οσλο (1993) όσο και ο Οδικός Χάρτης (2003) προέβλεπαν τη διακοπή του εποικισμού. Παρά ταύτα ο αριθμός των εποίκων δεν έπαψε να αυξάνεται. Σήμερα έχει αγγίξει τις 450.000.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αποδέχονται τη νομιμότητα των συνεχιζόμενων ισραηλινών οικισμών» δήλωσε κατηγορηματικά ο πρόεδρος Ομπάμα στο Κάιρο. Η Ιστορία όμως δείχνει ότι η δεξιά κυβέρνηση του ισραηλινού πρωθυπουργού Βενιαμίν Νετανιάχου δεν θα παρεκκλίνει από το σχέδιο του 1967 για την επέκταση των εποικισμών.
Η πραγματικότητα είναι λοιπόν διαφορετική- και ο Ομπάμα προσπάθησε να την παρακάμψει. Οι οικισμοί συνεχίστηκαν, όπως και η κατασκευή του τείχους, του οποίου ο σκοπός στην πραγματικότητα ήταν διπλός: πρώτον, να σταματήσουν οι τρομοκρατικές επιθέσεις, και, δεύτερον, να προστατευθούν οι οικισμοί. Το τείχος αυτό, του οποίου τα 450 χλμ. έχουν χτιστεί, προβλέπεται να αγγίξει τα 700 χλμ. Είναι ήδη πολύ μεγαλύτερο από την Πράσινη Γραμμή και «προσαρτά» στο Ισραήλ περίπου το 12% της Δυτικής Οχθης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ενέκριναν την κατασκευή αυτού του τείχους. Και φυσικά δεν πρόκειται να γκρεμιστεί, τουλάχιστον στο προσεχές μέλλον. Ειρήνη όμως και τείχη δεν συμβαδίζουν. Το καλύτερο που μπορεί να γίνει αυτή τη στιγμή είναι ανακωχή και τείχη.
Ο Ομπάμα πρέπει να κατεβάσει τον πήχη. Πρέπει να πάψει να μιλάει για ειρήνη. Να απαγορεύσει την ίδια τη λέξη. Να αρχίσει να αναφέρεται στην αποκλιμάκωση της έντασης. Αυτό θέλει ο Λίμπερμαν. Αυτό λέει ότι θέλει η Χαμάς. Αυτό επιδιώκει ο Νετανιάχου. Δεν είναι όμως αυτό που θέλει ο Μαχμούντ Αμπάςαλλά ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής είναι ανίσχυρος. «Ενα μη βίαιο status quo είναι κάθε άλλο παρά ικανοποιητικό, αλλά δεν είναι κακό. Η Κύπρος δεν είναι κακή» αναφέρει ο πολιτικός επιστήμων Σλόμο Αβινέρι.
Κάποτε ο Σλόμο ονειρευόταν την ειρήνη. Αυτά τελείωσαν. Η τελευταία δεκαετία κατέστρεψε τις ψευδαισθήσεις. Οι θαρραλέοι έφυγαν από τη Μέση Ανατολή. Η ειρήνη των γενναίων πρέπει να δώσει τη θέση της στην ανακωχή των μετρίων- τουλάχιστον ώσπου να αλλάξει η ψυχολογία των Ισραηλινών.
Συμφωνώ με τον ισραηλινό συγγραφέα Νταβίντ Γκρόσμαν ο οποίος έγραψε ότι «έχουμε δεκάδες ατομικές βόμβες, τανκς και αεροπλάνα. Είμαστε αντιμέτωποι με ανθρώπους που δεν έχουν κανένα από αυτά τα όπλα. Παρά ταύταεξακολουθούμε να θεωρούμε τον εαυτό μας θύμα. Αυτή η ανικανότητα να δούμε τον εαυτό μας σε σχέση με τους άλλους είναι η μεγαλύτερη αδυναμία μας».
