Σήμερα η πτώση του Τείχους του Βερολίνου μοιάζει ως το πιο σπουδαίο γεγονός της μεταπολεμικής περιόδου. Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου μετέβαλε τη γεωπολιτική ισορροπία και αυτή με τη σειρά της άλλαξε τον κόσμο. Η Ασία επωφελήθηκε περισσότερο από κάθε άλλη ήπειρο. Η οικονομία της γνώρισε ραγδαία άνοδο, η ταχύτητα και το μέγεθος της οποίας δεν έχουν προηγούμενο στην παγκόσμια ιστορία.

Ενα σημαντικό επακόλουθο της πτώσης του Τείχους ήταν η αντικατάσταση της στρατιωτικής ισχύος από την οικονομική ισχύ ως καθοριστικού παράγοντα για το παιχνίδι στην πλανητική σκακιέρα. Αυτό οδήγησε σε μια συνολική μετατόπιση του συσχετισμού δυνάμεων προς την Ανατολή, με την Ασία να προβάλλει ως σημαντικός παίκτης στη διεθνή σκηνή.

Ταχεία οικονομική ανάπτυξη υπήρξε και κατά τη Βιομηχανική Επανάσταση, καθώς και στην περίοδο που ακολούθησε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η οικονομική ανάπτυξη της μετα-ψυχροπολεμικής περιόδου συνέβαλε στην ποιοτική αλλαγή των παγκόσμιων συσχετισμών. Ενα από τα πιο καθοριστικά γεγονότα του 1989 ήταν το αιματοκύλισμα στην πλατεία Τιανανμέν στο Πεκίνο. Στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου η Δύση δεν θα μπορούσε να αφήσει την Κίνα ατιμώρητη γι΄ αυτή τη σφαγή. Ωστόσο το τέλος αυτής της περιόδου διευκόλυνε τη ρεαλιστική προσέγγιση της Δύσης, η οποία απέφυγε να επιβάλει εμπορικές κυρώσεις στην Κίνα. Αντιθέτως, προώθησε την ένταξή της στους διεθνείς οργανισμούς μέσω του ανοίγματος της οικονομίας στις ξένες επενδύσεις και στο εμπόριο. Αν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί της επέμεναν στην πολιτική των κυρώσεων, όπως έγινε στην περίπτωση της Κούβας, το αποτέλεσμα θα ήταν μια Κίνα λιγότερο εύρωστη οικονομικά, λιγότερο ανοιχτή και πιθανόν πιο αποσταθεροποιημένη. Ενώ σήμερα η Κίνα ετοιμάζεται να εκτοπίσει την Ιαπωνία από τη δεύτερη θέση στην παγκόσμια οικονομία. Επίσης η ανάδυση της Ινδίας ως νέου οικονομικού γίγαντα συνδέεται με τα γεγονότα που ακολούθησαν το 1989. Ως τότε το Νέο Δελχί διατηρούσε ισχυρούς οικονομικούς δεσμούς, στη βάση του ανταλλακτικού εμπορίου, με τη Σοβιετική Ενωση και τα υπόλοιπα κομμουνιστικά καθεστώτα της Ανατολικής Ευρώπης. Ετσι, όταν ξεκίνησε η κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, η Ινδία άρχισε να πληρώνει σε μετρητά που ήταν δυσεύρετα. Το γεγονός αυτό επιτάχυνε τη δραστική μείωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων της και προκάλεσε τη σοβαρή οικονομική κρίση του 1991. Ταυτόχρονα η ίδια κρίση ανάγκασε τη χώρα να υιοθετήσει ριζικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις οι οποίες έθεσαν τις βάσεις της οικονομικής άνθησης που ακολούθησε.

Η εμβληματική ήττα του μαρξισμού το 1989 επέτρεψε στις ασιατικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Ινδίας και της Κίνας, να ακολουθήσουν με μεγαλύτερη ελευθερία τον δρόμο του καπιταλισμού. Αν και η οικονομική αναγέννηση της Κίνας είχε ξεκινήσει νωρίτερα υπό την ηγεσία του Ντενγκ Χσιαοπίνγκ, το κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα μπόρεσε μετά το 1989 να υποβαθμίσει και δημοσίως τον ρόλο της ιδεολογίας έναντι της παραγωγής πλούτου. Τα γεωπολιτικά οφέλη τής μετά το 1989 εποχής εκτείνονται πέρα από τη Δύση. Ο μαρασμός της Ρωσίας μετετράπη σε κέρδος για την Κίνα. Τα ίδια γεγονότα ώθησαν την Ινδία να εγκαταλείψει τις δονκιχωτικές παραδόσεις της και να εμπλουτίσει την εξωτερική πολιτική της με περισσότερο ρεαλισμό. Η αναθεώρηση της πολιτικής σκέψης της Ινδίας μετά το 1989 κατέστησε εφικτή τη νέα «σφαιρική στρατηγική συνεργασία» με τις ΗΠΑ.

Είναι γεγονός ότι οι εξελίξεις εκείνης της χρονιάς δεν ήταν για όλους θετικές. Το φαινόμενο των ανίσχυρων ή δυσλειτουργικών κρατών, το οποίο επηρέασε σημαντικά την ασφάλεια των χωρών της Ασίας, υπήρξε απότοκο του τέλους του Ψυχρού Πολέμου. Οσο διαρκούσε αυτή η ιδιότυπη διαμάχη μεταξύ του δυτικού και του ανατολικού μπλοκ, τα αδύναμα κράτη είχαν τη στήριξη της μιας ή της άλλης πλευράς. Οταν έπαψε να υπάρχει η Σοβιετική Ενωση, οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν από αυτό το παιχνίδι. Προέκυψαν έτσι κράτη που μετετράπησαν σε παράγοντες αποσταθεροποίησης επειδή αποτελούν είτε καταφύγιο πειρατών, όπως η Σομαλία, είτε τρομοκρατών, όπως το Πακιστάν και το Αφγανιστάν, ή, τέλος, επειδή περιφρονούν διεθνείς κανόνες, όπως η Βόρεια Κορέα και το Ιράν. Περισσότερο από κάθε άλλη ήπειρο, η Ασία είναι εκείνη που πλήττεται από την παγκόσμια τρομοκρατία.

Η ανατροπή ορισμένων ολοκληρωτικών και αυταρχικών καθεστώτων μετέβαλε την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων προς όφελος των δυνάμεων της δημοκρατίας. Ωστόσο δεν ήταν επιτυχή όλα τα κινήματα υπέρ της δημοκρατίας. Το μόνο που πέτυχαν οι αλλεπάλληλες «χρωματιστές επαναστάσεις» ήταν να εντείνουν την εγρήγορση στα εναπομείναντα αυταρχικά καθεστώτα και να τα οδηγήσουν στη λήψη προληπτικών μέτρων για την αποτροπή υποκινούμενων από το εξωτερικό πρωτοβουλιών για την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας.

Δύο δεκαετίες μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, η εξάπλωση της δημοκρατίας έχει βραχυκυκλώσει. Το παράδειγμα της Κίνας, του παλαιότερου αυταρχικού καθεστώτος στον κόσμο, καταδεικνύει ότι όταν ο αυταρχισμός ορθώνει γύρω του ψηλά τείχη τότε η αγορά αγαθών και υπηρεσιών μπορεί να σταθεί εμπόδιο στην αγορά των πολιτικών ιδεών. Ο αυταρχικός καπιταλισμός αναδύεται πράγματι ως η πιο σοβαρή πρόκληση για τη διάδοση των δημοκρατικών ιδεών στον κόσμο.

Ο κ. Μπράχμα Τσέλανι είναι καθηγητής Στρατηγικών Μελετών στο Κέντρο Πολιτικών Ερευνών στο Νέο Δελχί.