1. Η ΝΔ και το ΠαΣοΚ θέτουν το οικονομικό πρόβλημα της χώρας στο κέντρο της εκλογικής στρατηγικής τους. Η έμφαση στην οικονομία είναι σωστή αφού η έξοδος από την κρίση και η αύξηση του παραγόμενου πλούτου είναι η αναγκαία (αν όχι και ικανή) προϋπόθεση για τη λύση μιας σειράς καίριων προβλημάτων στον χώρο της παιδείας, της υγείας, της κοινωνικής ασφάλισης, της έρευνας κτλ.
2. Η οικονομική κρίση στη χώρα μας έχει και εξωτερικά (παγκόσμια ύφεση) αλλά και εσωτερικά αίτια (χαμηλή παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα της οικονομίας). Η ΝΔ για προφανείς λόγους δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην εξωτερική διάσταση του προβλήματος, ενώ το ΠαΣοΚ στην εσωτερική. Βέβαια τους ψηφοφόρους τούς ενδιαφέρει λιγότερο το βάρος που θα δώσει κανείς στους εξωτερικούς και εσωτερικούς παράγοντες και περισσότερο με ποιον τρόπο θα βγούμε από την κρίση.
3. Τα δύο μεγάλα κόμματα έχουν σαφώς διαφορετικές στρατηγικές. Στη στρατηγική του κυβερνώντος κόμματος κυριαρχεί το νεο-φιλελεύθερο στοιχείο. Δίνεται έμφαση στη λιτότητα και στη δημοσιονομική πειθαρχία σαν ο μόνος τρόπος μείωσης του τεράστιου χρέους της χώρας- μείωση που θεωρείται απαραίτητη για την υπέρβαση της κρίσης. Αντίθετα στη στρατηγική της αξιωματικής αντιπολιτευτικής κυριαρχεί κεϋνσιανή λογική. Το ξεπέρασμα της κρίσης και η μείωση του χρέους μεσοπρόθεσμα, αν όχι βραχυπρόθεσμα, προϋποθέτουν όχι το «σφίξιμο της ζώνης» αλλά την αύξηση της ζήτησης, άρα την ενίσχυση και όχι το πάγωμα των μισθών.
Νομίζω πως, σε γενικό επίπεδο, στη σημερινή συγκυρία η κεϋνσιανή πολιτική είναι η πιο σωστή. Οπως έχει πολλές φορές ειπωθεί, δεν ρίχνεις κρύο νερό σε μια ήδη παγωμένη οικονομία. Το θέμα όμως είναι πως η επιτυχία μιας κεϋνσιανής πολιτικής στη σημερινή συγκυρία προϋποθέτει δύο βασικές κινήσεις.
4. Πρώτη προϋπόθεση: Το ΠαΣοΚ πρέπει να τονίσει, πολύ περισσότερο απ΄ ό,τι το έχει κάνει ως τώρα, πως η κεϋνσιανή πολιτική του θα οδηγήσει βραχυπρόθεσμα όχι στη μείωση αλλά στην αύξηση του χρέους. Το χρέος θα αρχίσει να μειώνεται αφού πρώτα η οικονομία έχει πάρει μια σταθερή, σημαντική ανοδική κατεύθυνση. Υπάρχει εδώ ένα σοβαρό πρόβλημα ετεροχρονισμού που δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να αγνοηθεί. Η ιδέα πως τα προτεινόμενα φορολογικά μέτρα, καθώς και οι δραστικές οικονομίες στον χώρο των δημοσίων εξόδων, θα οδηγήσουν συγχρόνως και στη μείωση του χρέους και στην αναθέρμανση της οικονομίας είναι εξωπραγματική. Η μαζική αύξηση των δαπανών που μια πραγματικά κεϋνσιανή στρατηγική απαιτεί (αύξηση και της ζήτησης και των δημοσίων επενδύσεων) δεν μπορεί να αντισταθμιστεί με μέτρα όπως π.χ. η πάταξη της φοροδιαφυγής, που όντως μειώνει δραστικά τα κρατικά έσοδα. Αν όχι για κανέναν άλλον λόγο, γιατί η μείωση της φοροδιαφυγής απαιτεί τη ριζική μεταρρύθμιση των φορολογικών υπηρεσιών- πράγμα που δεν επιτυγχάνεται από τη μια μέρα στην άλλη- κυρίως σε μια χώρα όπου όλο το κομματικοκρατικό σύστημα χαρακτηρίζεται από έναν συνδυασμό πελατειακής και συγχρόνως λαϊκιστικής λογικής.
Με άλλα λόγια ο αρχηγός του ΠαΣοΚ πρέπει να κάνει αυτό που ο Ομπάμα έκανε στις ΗΠΑ. Είχε το θάρρος να πει ξεκάθαρα στους ψηφοφόρους πως το πρόγραμμά του για την έξοδο από την κρίση θα αυξήσει σημαντικά το ήδη τεράστιο χρέος της χώρας. Και τόνισε πως είναι μόνο μετά την αναθέρμανση της οικονομίας που θα γίνουν συστηματικές προσπάθειες για τη μείωση του δημοσίου χρέους. Βέβαια οι αμερικανοί οικονομολόγοι έχουν διάφορες ή και αντικρουόμενες απόψεις για το timing, δηλαδή την κατάλληλη στιγμή που θα πρέπει να μπει φρένο και να αρχίσει η σταδιακή μείωση του δημοσίου χρέους. Αλλά σε κάθε περίπτωση γίνεται σχεδόν από όλους αποδεκτό πως δεν πάνε χέρι χέρι η ουσιαστική αναθέρμανση και η μείωση του χρέους.
Νομίζω πως το ΠαΣοΚ πρέπει να πάρει ξεκάθαρη θέση σε αυτό το θέμα. Οι ψηφοφόροι σίγουρα έχουν την ωριμότητα να αντιληφθούν τη φύση του προβλήματος.
Αν δεν το κάνει, σε περίπτωση που γίνει κυβέρνηση, θα αντιμετωπίσει πολύ σύντομα τεράστιο πρόβλημα αξιοπιστίας.
5. Δεύτερη προϋπόθεση: Η κεϋνσιανή πολιτική, όπως τονίζει η ΝΔ, προσκρούει στη λογική της λιτότητας και της δημοσιονομικής σταθερότητας που η ΕΕ, λανθασμένα κατά τη γνώμη μου, απαιτεί από τα μέλη της ΟΝΕ- ιδίως αυτά που έχουν μεγάλο δημόσιο χρέος. Βέβαια μερικά από τα μέλη (π.χ. Ισπανία, Ιταλία) αγνόησαν τις «φοβέρες» του Αλμούνια. Δεν δίστασαν να πάρουν μια σειρά από μέτρα οικονομικής αναθέρμανσης που οδήγησαν στη θεαματική άνοδο του δημοσίου χρέους τους. Επειδή η Ελλάδα, στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, δεν έχει το βάρος μιας μεγάλης χώρας όπως η Ισπανία ή η Ιταλία, χρειάζεται ένας σοβαρός αλλά και άκρως διπλωματικός τρόπος προσέγγισης των ευρωπαϊκών Αρχών. Χρειάζεται το είδος της αναδιαπραγμάτευσης του ύψους και του χρόνου μείωσης του διογκούμενου χρέους που να μην οδηγήσει τη χώρα σε μια μετωπική σύγκρουση με την ΕΕ. Μια τέτοια σύγκρουση θα ήταν ολέθρια τη στιγμή που μια σειρά από εθνικά ζητήματα δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά χωρίς την ευρωπαϊκή υποστήριξη. Το ότι ο Γ. Παπανδρέου είναι πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς και έχει σχετικά καλές σχέσεις με πολλούς ευρωπαίους ηγέτες σίγουρα θα βοηθήσει (στην περίπτωση που το ΠαΣοΚ πετύχει αυτοδυναμία) την προσπάθεια ριζικής αναδιαπραγμάτευσης του χρέους.
Ο κ. Νίκος Μουζέλης είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στην LSΕ.
