Αν υπάρχει μια λέξη που έχει χάσει πλήρως το νόημά της αυτόν τον καιρό είναι η λέξη «σύστημα», με όλες τις παραλλαγές της. Οπως οι μάγισσες, οι καφετζούδες και οι χαρτορίχτρες ανακαλύπτουν (π.χ. η Γεωργία Βασιλειάδου στην ταινία «Η κυρά μας η μαμμή») ότι για όλα τα κακά των χωριανών τους φταίει το «μάτιασμα», έτσι σήμερα οι μάγοι της οικονομίας του παγκόσμιου χωριού επικαλούνται όπου βρεθούν και όπου σταθούν τις «ευθύνες του συστήματος». Το να κατηγορείς το σύστημα είναι ένας έξυπνος τρόπος να πεις ότι για αυτά που συμβαίνουν στην οικονομία δεν ευθύνεται κανένας. Οτι η κρίση οφείλεται (όπως το μάτιασμα) σε υπερφυσικές δυνάμεις. Ετσι, ο σύμβουλος του Ομπάμα, Ρόμπερτ Ρούμπιν, υπερασπιζόμενος τη δεκαετή θητεία του στη Citigroup (από την οποία αμείφθηκε με 115 εκατ. δολάρια) είτε ότι η χρεοκοπία της τράπεζας δεν οφείλεται στις στρατηγικές επιλογές της, αλλά στην «κρίση του συστήματος». Για την ίδια κρίση του συστήματος, με διάφορες παραλλαγές, εξακολουθούν να μιλούν ο Σόρος, ο Μπράουν, ο Σαρκοζί… Το σύστημα γίνεται έτσι το τέλειο άλλοθι. Είναι απρόσωπο, αόριστο, άπιαστο. Μας περιλαμβάνει όλους και κανέναν. Οταν για όλα φταίει το σύστημα, είμαστε όλοι ένοχοι ή κανένας· και οι τραπεζίτες, οι χρηματιστές, τα «golden boys» των δομημένων, οι οικονομικοί σύμβουλοι, οι καθηγητές της Οικονομίας, οι πολιτικοί ηγέτες ουδεμία ευθύνη φέρουν.

Aλλά την ίδια ώρα που οι μάγοι του παγκόσμιου χωριού αποτάσσονται μετά βδελυγμίας το σύστημα, με τις βασκανίες τους προσπαθούν το σύστημα να διατηρήσει τη μεταφυσική του υπόσταση.

Κανένας από αυτούς δεν καταλήγει στο λογικό συμπέρασμα των λόγων τους:

αν η κρίση είναι συστημική, συστημική θα είναι και η έξοδος από αυτήν. Φαίνεται ότι η λογική δεν περιλαμβάνεται στις επιστημονικές αποσκευές των ορθολογιστών, ή μάλλον δεν μπορούν να το πουν γιατί όλοι τους είναι συνυπεύθυνοι για το οικονομικό έγκλημα που ζούμε. Είναι οι ίδιοι που απορρύθμισαν τις χρηματοπιστωτικές αγορές, κατάργησαν τους ελέγχους, χειραγώγησαν και πλαστογράφησαν τα προϊόντα, πλαστογράφησαν τους ισολογισμούς, δημιούργησαν μιαν οικονομία βασισμένη στο αναπτυξιακό μοντέλο της αέναης αύξησης της κατανάλωσης. Από την κρίση δεν θα βγούμε με συνταγές βουντού. Ούτε το σύστημα θα αυτορρυθμιστεί από μόνο του.

Αν δεν υπάρξουν ανατροπές, είναι αναπόφευκτο οι εκπρόσωποι του ancien r gime να προσπαθήσουν να διασωθούν, να επιπλεύσουν για τα επόμενα τέσσερα-πέντε χρόνια που υπολογίζουν ότι θα διαρκέσει η κρίση και να επιστρέψουν στο ancien r gime, αν υπάρχει πιθανότητα επιστροφής. Την επόμενη περίοδο οι μεταμορφώσεις που θα δούμε θα είναι πολλές. Και πολλοί θα βγουν από το κουκούλι του νεοφιλελευθερισμού και της απορρυθμισμένης αγοράς σαν χρυσαλλίδες της σοσιαλδημοκρατίας. Ωσπου να περάσει η μπόρα.

vmoulopoulos@dolnet.gr