Mπροστά σε μια σύγκρουση η κοινή γνώμη διχάζεται ανάμεσα στους απόλυτους, οι οποίοι έχουν αποφασίσει εξαρχής ποιος έχει δίκιο και ποιος έχει άδικο, και στους επιφυλακτικούς, οι οποίοι κρίνουν την κάθε ενέργεια ανάλογα με τις συνθήκες ή καθυστερούν την κρίση τους ωσότου έχουν ευρύτερη ενημέρωση. Η αντιπαράθεση στη Γάζα, όσο αιματηρή και τρομερή και αν είναι, αφήνει παρ΄ όλα αυτά να διαφανεί μια αχτίδα ελπίδας την οποία συχνά οι συγκλονιστικές εικόνες κρύβουν. Για πρώτη φορά στη σύγκρουση της Μέσης Ανατολής ο φανατισμός των αδιάλλακτων φαίνεται μειοψηφικός. Η συζήτηση στους Ισραηλινούς (είναι η κατάλληλη στιγμή; ως πού; ως πότε;) εκτυλίσσεται ως συνήθως με δημοκρατικό τρόπο. Η έκπληξη είναι ότι μια ανάλογη συζήτηση γίνεται με ανοικτά μικρόφωνα μεταξύ των Παλαιστινίων και των υποστηρικτών τους, σε βαθμό μάλιστα ώστε, μετά το ξέσπασμα των ισραηλινών αντιποίνων, ο Μαχμούντ Αμπάς, αρχηγός της Παλαιστινιακής Αρχής, βρήκε το θάρρος να επιρρίψει στη Χαμάς την αρχική ευθύνη για τη δυστυχία των αμάχων στη Γάζα.
Είναι ανάγκη να υπογραμμίσουμε τη λέξη που διαμορφώνει μια τρίτου τύπου αδιαλλαξία η οποία καταδικάζει urbi et orbi την ενέργεια της Ιερουσαλήμ ως «δυσανάλογη». Μια οικουμενική και άμεση συναίνεση υποτιτλίζει τις εικόνες της βομβαρδιζόμενης Γάζας: το Ισραήλ ενεργεί δυσανάλογα. Ρεπορτάζ και σχόλια προσθέτουν: «σφαγές», «ολοκληρωτικός πόλεμος». Ευτυχώς ως τώρα έχει αποφευχθεί η λέξη «γενοκτονία». Παρ΄ όλα αυτά η εκ των προτέρων απόλυτη καταδίκη της εβραϊκής υπερβολής ρυθμίζει τη ροή της σκέψης.
Ποια θα ήταν η σωστή αναλογία που θα έπρεπε να σεβαστεί το Ισραήλ ώστε να αξίζει την εύνοια της κοινής γνώμης; Θα έπρεπε ο ισραηλινός στρατός να μη χρησιμοποιήσει την τεχνική υπεροχή του και να περιοριστεί στα ίδια όπλα με τη Χαμάς, δηλαδή τις αδέσποτες ρουκέτες, τον πετροπόλεμο, τη στρατηγική των επιθέσεων αυτοκτονίας, των ανθρώπινων βομβών και της ηθελημένης στόχευσης των άμαχων πληθυσμών; Ή, καλύτερα, θα ήταν αρμόζον το Ισραήλ να κάνει υπομονή ώσπου η Χαμάς, με τη χάρη του Ιράν και της Συρίας, να «ισορροπήσει» την ισχύ πυρός της; Ισως θα έπρεπε να βάλουμε στο ζύγι όχι μόνο τα στρατιωτικά μέσα, αλλά και τους επιδιωκόμενους στόχους. Εφόσον η Χαμάς- αντίθετα με την Παλαιστινιακή Αρχή- επιμένει να μην αναγνωρίζει το δικαίωμα ύπαρξης του εβραϊκού κράτους και ονειρεύεται την εξόντωση όλων των υπηκόων του, θα ήθελε κανείς να μιμηθεί το Ισραήλ έναν τέτοιο φανατισμό και να προχωρήσει σε μια γιγαντιαία εθνοκάθαρση;
Επιθυμεί κανείς πραγματικά να υιοθετήσει το Ισραήλ «ανάλογες» εξολοθρευτικές βλέψεις με τη Χαμάς; Οσο εξετάζουμε τις υποκείμενες έννοιες της καλοπροαίρετης παρατήρησης για «δυσανάλογη αντίδραση» βλέπουμε πόσο ο Πασκάλ είχε δίκιο όταν έλεγε ότι «όποιος θέλει να κάνει τον άγγελο κάνει τον διάβολο». Κάθε σύγκρουση, είτε βρίσκεται σε προσωρινή αδράνεια είτε σε έκρηξη, είναι εκ φύσεως «δυσανάλογη». Αν οι αντίπαλοι συμφωνούσαν στη χρήση των μέσων τους και στους στόχους που διεκδικούν δεν θα ήταν αντίπαλοι. Σύγκρουση σημαίνει διαφωνία και άρα προσπάθεια του κάθε στρατοπέδου να χρησιμοποιήσει τα πλεονεκτήματά του και να εκμεταλλευθεί τις αδυναμίες του άλλου. Η Τσαχάλ «επωφελείται» της τεχνικής υπεροχής της για να στοχεύσει τους στόχους της. Και η Χαμάς χρησιμοποιεί τον πληθυσμό της Γάζας ως ανθρώπινη ασπίδα χωρίς να υποκύπτει στις ηθικές αναστολές και στις διπλωματικές επιταγές του αντιπάλου της.
Δεν μπορεί κανείς να εργαστεί για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή παρά μόνο υπό την προϋπόθεση ότι θα ξεφύγει από τους πειρασμούς της απολυτότητας οι οποίοι δεν έχουν καταλάβει μόνο τους φανατικούς αδιάλλακτους, αλλά και τις αγγελικές ψυχές που φαντασιώνονται μια ιερή «αναλογία» που μπορεί θεόπεμπτα να εξισορροπήσει τις φονικές συγκρούσεις. Στη Μέση Ανατολή δεν πολεμούν μόνο για να κάνουν σεβαστό έναν κανόνα του παιχνιδιού, αλλά και για να τον καθιερώσουν. Μπορεί κανείς να συζητήσει ελεύθερα την προσφορότητα της τάδε ή της δείνα στρατιωτικής ή διπλωματικής πρωτοβουλίας χωρίς να προϋποθέτει ότι το πρόβλημα θα λυθεί εκ των προτέρων από το αόρατο χέρι της παγκόσμιας καλής συνείδησης. Δεν είναι δυσανάλογο να θέλει κάποιος να επιβιώσει.
Ο κ. Αντρέ Γκλυκσμάν είναι φιλόσοφος.
