Με έκπληξη διάβασα τις θέσεις του κ. Ασημακόπουλου (αντιπρύτανη Οικονομικού Προγραμματισμού και Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Αθηνών) στο «Βήμα» (24.12.2008) για το πολύπαθο πανεπιστημιακό άσυλο. Αν θέλουμε, όμως, να κάνουμε μια σοβαρή δημόσια συζήτηση για το θέμα του πανεπιστημιακού ασύλου (ναι! Αυτού του ασύλου που έχει θεσμοθετηθεί για την ελεύθερη διακίνηση ιδεών αλλά μόνο στην ελεύθερη διακίνηση ναρκωτικών και βομβών μολότοφ συμβάλλει) τότε, κατά την ταπεινή μου γνώμη, πρέπει να ξεκινήσουμε από το θέμα της (ανύπαρκτης) αυτονομίας των ΑΕΙ.

Η πρώην και η νυν πολιτική ηγεσία στο ΥΠΕΠΘ (η κυρία Γιαννάκου και ο κ. Στυλιανίδης) επιμένουν να υποστηρίζουν ότι με τα νομοθετήματα της ΝΔ η αυτονομία των ΑΕΙ είναι πλέον γεγονός και άρα τα ΑΕΙ φταίνε πλέον για τα όσα στραβά υπάρχουν στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ουδέν αναληθέστερον!

Διότι η αυτονομία των ΑΕΙ όχι μόνο δεν έχει αυξηθεί εις το ελάχιστον, αλλά έχει μειωθεί! Αρκεί μια μικρή σύγκριση των ελληνικών ΑΕΙ με τα αντίστοιχα βρετανικά ή γαλλικά ή γερμανικά για να καταλάβουμε ότι τα μέλη ΔΕΠ των ελληνικών ΑΕΙ καλούμαστε να εργαστούμε:

1. Σε ένα περιβάλλον το οποίο ελέγχεται από τον (εκάστοτε) υπουργό Παιδείας σε συνεργασία με το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας(!).

2. Σε ένα περιβάλλον όπου δεν είμαστε αυτόνομοι (άρα ελεύθεροι) να ορίσουμε τον αριθμό των εισα κτέων φοιτητών.

Πιο αναλυτικά, για το πρώτο σημείο, ο εκάστοτε υπουργός Παιδείας σε συνεργασία με το υπουργείο Οικονομικών και Εθνικής Οικονομίας καθυστερεί κατά το δοκούν τους διορισμούς νέων μελών ΔΕΠ ή τις εξελίξεις των νυν συναδέλφων. Μετά λόγου γνώσεως, τα παραδείγματα είναι πολλά και το πλήθος τους είναι τόσο μεγάλο που ξεπερνά τα όρια κάθε στατιστικού σφάλματος! Επί υπουργίας της κυρίας Γιαννάκου οι εξελίξεις των μελών ΔΕΠ είχαν «παγώσει» επί πολλούς μήνες (το γνωρίζω προσωπικά διότι ο δικός μου φάκελος εξέλιξης παρέμεινε για οκτώ μήνες στο γραφείο της κυρίας υπουργού από τις 10.1.2007 ως τις 10.8.2007!) ενώ σήμερα, επί υπουργίας κ. Στυλιανίδη, νέοι λέκτορες έχουν εκλεγεί πριν από δώδεκα μήνες αλλά δεν έχει εγκριθεί ακόμη ο διορισμός τους.

Στο δεύτερο σημείο, η Ελλάδα είναι ίσως η μοναδική χώρα στον κόσμο που από τη μία πλευρά η πολιτεία (δηλ. το ΥΠΕΠΘ) επιβάλλει στα ΑΕΙ πόσους φοιτητές θα δεχτεί το κάθε τμήμα αλλά από την άλλη αυτό το ΑΕΙ δεν έχει την αυτονομία και το διαχειριστικό δικαίωμα να ορίσει τα οικονομικά του. Προκαλεί θυμηδία σε συναδέλφους μου στο Ην. Βασίλειο, όταν τους εξηγώ ότι πρέπει να δεχόμαστε στο Χημικό Τμήμα του ΕΚΠΑ πάνω από 150 πρωτοετείς φοιτητές αλλά δεν έχουμε κανέναν λόγο στον ορισμό του προϋπολογισμού του Τμήματος Χημείας! Σε αυτό το παράλογο περιβάλλον ήλθε και ο «νόμος-πλαίσιο» της κυρίας Γιαννάκου να ορίσει ότι τα ΑΕΙ πρέπει να λογοδοτούμε στη Βουλή για τα οικονομικά μας. Πώς, όμως, να λογοδοτήσουμε στη Βουλή για κάτι που δεν το ελέγχουμε εμείς; Ούτε τους εισακτέους ελέγχουμε, ούτε πόσα κονδύλια (βιβλία, αναλώσιμα, χημικά αντιδραστήρια) συνεπώς θα χρειαστούν για την άρτια εκπαίδευσή τους. Πώς να λογοδοτήσουμε για κάτι που απλώς μας το επιβάλλει η πολιτεία;

Η συντεταγμένη αντίδραση των πρυτανικών αρχών στα δύο θέματα που αναφέρθηκαν είναι απλώς ανύπαρκτη αλλά οι εν λόγω αρχές εμφανίστηκαν με «κροκοδείλια» δάκρυα ή γραφές στα ΜΜΕ όταν οι γνωστοί-άγνωστοι «κουκουλοφόροι» απείλησαν την περιουσία του Πανεπιστήμιου Αθηνών. Πώς να ερμηνεύσουμε αυτή τη στάση τους; Πώς να κατανοήσουμε την επιμονή τους να συζητούν για το άσυλο και όχι για την αυτονομία των ΑΕΙ που δείξαμε πιο πάνω με δύο παραδείγματα ότι είναι ανύπαρκτη; Επιμύθιο-πρόταση για το μέλλον: εφικτή και άρα άμεσα εφαρμόσιμη. Το άσυλο μπορεί και πρέπει να καταργηθεί άμεσα. Το κάθε ΑΕΙ ας αποκτήσει τη νομική και διοικητική αυτοτέλεια να ορίζει το ίδιο τον μηχανισμό φύλαξής του από κάθε είδους βανδάλους. Τα μεγάλα (σε αξία) ΑΕΙ του κόσμου (π.χ., Cambridge, Οxford, ΜΙΤ, Υale) έχουν τους δικούς ιδιωτικούς φύλακες: φύλακες που λειτουργούν 365 ημέρες τον χρόνο άμεσα, αποτελεσματικά και χωρίς τη χρήση δακρυγόνων. Ούτε μύτη δεν ανοίγει στα ξένα πανεπιστήμια και το άσυλο των ιδεών και των Επιστημών λειτουργεί πραγματικά σε αυτόνομα και πραγματικά ανεξάρτητα πανεπιστήμια. Στη χώρα όπου γεννήθηκε ο Δημόκριτος και η έννοια του ατόμου ακόμη συζητάμε για τον ομφάλιο λώρο ΑΕΙ και ασύλου αγνοώντας ότι μερικά πράγματα δεν μπορούν να τμηθούν! Το άσυλο και τα ΑΕΙ είναι μια χημική οντότητα όπως το άτομο! Αρα πρέπει να τολμήσουμε ως πολιτεία και ως πνευματικοί δάσκαλοι να βρούμε άλλους τρόπους προστασίας των ΑΕΙ και διαφύλαξης του ασύλου. Ας πάμε μια βόλτα στα κολέγια του Cambridge ή στα αμφιθέατρα του ΜΙΤ… Η απάντηση είναι εύκολη: το ΜΙΤ και όχι η CΙΑ ή το FΒΙ προστατεύει το ΜΙΤ! Τo ΕΚΠΑ και όχι η ΕΛ.ΑΣ. ας προστατεύει το ΕΚΠΑ!

Ας πάψουμε να αναζητούμε βαρβάρους εκεί όπου δεν υπάρχουν. Οι βάρβαροι μάς τελείωσαν, όπως σοφά μας εξηγεί τόσα χρόνια ο Καβάφης. Οι βάρβαροι είναι μέσα μας και έφθασε πια ο καιρός να τους αντικρίσουμε με θάρρος και τόλμη. Θέλουμε; Μπορούμε;

Ο κ. Ι. Ζαμπετάκης είναι επίκουρος καθηγητής της Χημείας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.