Συνέβη και αυτό. Μετά την απόρριψη της Συνταγματικής Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) από τη Γαλλία και την Ολλανδία, το ιρλανδικό «όχι» είναι το δεύτερο και πιθανώς το πιο καίριο χτύπημα κατά της ενωμένης και δυνατής Ευρώπης.
Η 12η Ιουνίου 2008 θα πρέπει να μείνει στην ιστορία ως η ημέρα που καθόρισε την ευρωπαϊκή πορεία. Ασχέτως με το τι απεγνωσμένες προσπάθειες διάσωσης θα γίνουν, δεν θα μπορέσουν να καλύψουν το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει πάψει εδώ και τουλάχιστον 10 χρόνια να αποτελεί έναν σημαντικό παίκτη στην εξωτερική πολιτική.
Αυτό συνέβη σε μια εποχή όπου τα προβλήματα στα Βαλκάνια παραμένουν άλυτα, η Αμερική βρίσκεται σε σχετική παρακμή, η Ρωσία ανακτά τη δύναμή της, η εσωτερική πολιτική της Τουρκίας παίρνει λάθος κατεύθυνση, η Εγγύς Ανατολή- ο άμεσος γείτονας της ΕΕ- απειλεί να εκραγεί και η ταχύτητα της ανάδυσης της Κίνας και της Ινδίας ως μεγάλων δυνάμεων θα καθορίσουν την παγκόσμια οικονομία και την πολιτική τού αύριο.
Την καημένη την Ευρώπη! Με το ιρλανδικό δημοψήφισμα οδήγησε ασκόπως τον εαυτό της σε πολιτική καταστροφή. Αδιαμφισβήτητα η ΕΕ θα συνεχίσει να υπάρχει και οι θεσμοί της θα συνεχίσουν να λειτουργούν στη βάση της Συνθήκης της Νίκαιας. Αλλά μια ενεργητική, δυνατή Ευρώπη, ικανή να καθορίσει τη μοίρα της, δεν φαίνεται στον ορίζοντα για πολύ καιρό.
Οταν έγκυρα φύλλα του βρετανικού Τύπου, όπως οι «Financial Τimes» προειδοποιούν για ένα νέο ευρωπαϊκό ψυχόδραμα και καλούν για μια «Ευρώπη των αποτελεσμάτων», αυτό θα πρέπει να θεωρηθεί μάλλον ένα κακόγουστο αστείο παρά μια σοβαρή εναλλακτική.
Ούτε καλοπιάνοντας ούτε χτυπώντας ένα γάιδαρο μπορείς να τον μετατρέψεις σε άλογο κούρσας- εκτός και αν είσαι ικανοποιημένος με τον γάιδαρο. Και αυ τό είναι το βασικό πρόβλημα της Ευρώπης: ορισμένα κράτη-μέλη της δεν τη θέλουν κάτι παραπάνω από έναν απλό γάιδαρο.
Οταν οι θεσμοί δεν λειτουργούν, χρειάζεται να τους μεταρρυθμίσουμε.
Αυτό ακριβώς προσπαθεί ματαίως να κάνει η Ευρώπη τα τελευταία 20 χρόνια. Μετά το 1989 η ιστορία κατέστησε αναγκαία τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά χωρίς τις απαραίτητες θεσμικές μεταρρυθμίσεις η Ευρώπη των «27» αναπόφευκτα θα έχει ακόμη χειρότερα- και απογοητευτικά για τους πολίτες τηςαποτελέσματα.
Αλλά ποιες θα είναι οι συνέπειες του ιρλανδικού δημοψηφίσματος;
1) Η ευκαιρία για μια δυναμική ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτικήη οποία είναι αναγκαία με δεδομένη την παρούσα κατάσταση στον κόσμο- χάθηκε στις 12 Ιουνίου.
Τα εθνικά κράτη θα έχουν και πάλι τον έλεγχο της εξωτερικής τους πολιτικής. Το ίδιο ισχύει και για τον εκδημοκρατισμό της Ευρωπαϊκής Ενωσης και κατά συνέπεια για την αποδοχή της από τους πολίτες. Δεδομένης αυτής της λεπτομέρειας, η ιρλανδική απόφαση είναι εξαιρετικά παράδοξη, αφού απέρριψε αυτό για το οποίο καλούσε.
2) Η ΕΕ θα βαλτώσει. Η διαδικασία διεύρυνσης είτε θα καθυστερήσει είτε θα σταματήσει εντελώς, επειδή η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν μπορεί πλέον να δεχθεί νέα μέλη βασιζόμενη στο «σύνταγμα» της Νίκαιας. Το τίμημα θα το πληρώσουν στην αρχή τα Βαλκάνια και στη συνέχεια η Τουρκία.
3) Με την επανεθνικοποίηση της εξωτερικής πολιτικής τα μικρά και μεσαία κράτη-μέλη της ΕΕ θα πληρώσουν το τίμημα της ιρλανδικής απόφασης.
Θα χάσουν την επιρροή τους. Αν κάποιος παρατηρήσει την εξωτερική πολιτική της Γαλλίας και της Βρετανίας, δεν θα δει κάτι καινούργιο.
Αλλά η περίπτωση της Γερμανίας είναι διαφορετική. Η Γερμανία εδώ και χρόνια αντιλαμβάνεται τα στρατηγικά της συμφέροντα μέσα από το πρίσμα μιας ενωμένης Ευρώπης. Αλλά αν παγιωθεί η ιδέα ότι δεν είναι εφικτή η δημιουργία μιας δυνατής Ευρωπαϊκής Ενωσης, θα μεταβληθεί αυτή η γερμανική αντίληψη.
4) Ως εναλλακτική λύση σε μια μεγάλη και δυνατή ΕΕ οι γαλλογερμανικές σχέσεις θα επανέλθουν στο προσκήνιο. Σε μια «μπλοκαρισμένη» Ευρώπη η στενή συνεργασία μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας θα αποτελέσει το παλαιό και νέο κέντρο βάρους της Ενωσης. Αλλά δεδομένης της Συνθήκης της Νίκαιας αυτό θα οδηγήσει στον εσωτερικό κατακερματισμό της ΕΕ και στη δημιουργία δύο στρατοπέδων: στην ΕΕ της ολοκλήρωσης και στην ΕΕ της Κοινής Αγοράς. Ουσιαστικά, η παλαιά Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα και η ευρωπαϊκή Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου εκ των πραγμάτων θα κάνουν δυναμική επανεμφάνιση στην υπάρχουσα δομή της ΕΕ.
5) Στο πλαίσιο της διευρυμένης ΕΕ, η αλληλεγγύη απειλείται με εξαφάνιση.
Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη δεν είναι μονόδρομος. Η Ιρλανδία, μία από τις χώρες που έχουν επωφεληθεί περισσότερο από την ιδέα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, απέρριψε την ιδέα. Επομένως, οι διαπραγματεύσεις για τις χρηματοδοτήσεις (που είναι ο πυρήνας της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης) αναμένεται να είναι πιο σκληρές σε σχέση με το παρελθόν. Από αυτή την εξέλιξη θα υποφέρουν περισσότερο τα πιο φτωχά κράτημέλη. Υπάρχει μια μικρή πιθανότητα να αποτραπεί το φιάσκο, αν η Ιρλανδία με το «όχι» της παραμείνει απομονωμένη στην ΕΕ. Πέραν αυτού, θα πρέπει να σκεφθούμε σοβαρά- στο πλαίσιο της Συνθήκης της Νίκαιας και στη βάση της Κοινής Αγοράς- αν θα ήταν καλύτερο να χωρίσουν τους δρόμους τους τα μέρη που απαρτίζουν την ΕΕ: τα κράτη-μέλη που επιθυμούν την πολιτική ολοκλήρωση να προχωρήσουν, ενώ εκείνα που είναι ικανοποιημένα με την Κοινή Αγορά να μείνουν πίσω. Αυτή η φόρμουλα λειτούργησε με την Οικονομική και Νομισματική Ενωση. Γιατί όχι και με την πολιτική ολοκλήρωση; Σε κάθε περίπτωση, οι πραγματικές αποχωρήσεις είναι προτιμότερες από τα μακροχρόνια εμπόδια και την αποσύνθεση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Ο κ. Γιόσκα Φίσερ, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης από το 1998 ως το 2005, ηγείτο του Κόμματος των Πρασίνων επί σχεδόν 20 χρόνια.
