Γεννηθήκαμε φασίστες και θα πεθάνουμε μπερλουσκονιστές; Αυτό το αγωνιώδες ερώτημα έθετε προς τους ιταλούς ψηφοφόρους πριν από επτά χρόνια, στις εκλογές του Μαΐου του 2001, ο Σκάλφαρι σε άρθρο του στην εφημερίδα «La Repubblica», της οποίας υπήρξε ιδρυτής και διευθυντής. Ενα ερώτημα ανατριχιαστικό, λες και μια θεϊκή κατάρα έχει πέσει πάνω στην Ιταλία. Τι συνέβη; Γιατί ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι, οκτώ χρόνια μετά, γυρίζει, για τρίτη φορά, θριαμβευτής στην εξουσία;
Υπάρχει ένα κομμάτι της Ιταλίας που έχει γοητευθεί από τον Μπερλουσκόνι, που τον θέλει αρχηγό με οποιοδήποτε τίμημα. Είναι μια Ιταλία που δεν την ενδιαφέρει η πολιτική, δεν διαβάζει βιβλία και εφημερίδες, παρακολουθεί υπνωτισμένη τηλεόραση, δεν καταλαβαίνει ότι υπάρχει ηθικό πρόβλημα- πρόβλημα δημοκρατίαςόταν το δημόσιο συμφέρον θυσιάζεται στο ιδιωτικό συμφέρον και βρίσκει υπέροχο να την κυβερνά ένας επιχειρηματίας που έχει ιδιοκτησίες και συμφέροντα σε τηλεοπτικά κανάλια, τράπεζες, επενδυτικές εταιρείες, εφημερίδες, κινηματογραφικές παραγωγές, τηλεπικοινωνίες, κατασκευαστικές εταιρείες. Ενας επιχειρηματίας που κατηγορείται για διαφθορά κρατικών αξιωματούχων και συνεργασία με τη Μαφία.
Τις τελευταίες δεκαετίες στην Ιταλία η πολιτική «μπερλουσκονιοποιήθηκε» όχι από τον Μπερλουσκόνι αλλά από την ίδια τη μετακομμουνιστική αριστερά των Ντ΄ Αλέμα στην αρχή και Βελτρόνι σήμερα. Οχι μόνο δεν έχει να αντιπαρατάξει κάποια πολιτική, κάποια ιδέα αριστερή- ας μην είμαστε μαξιμαλιστές-, αλλά δεν τόλμησε να αρθρώσει ούτε καν έναν λόγο για τους κανόνες λειτουργίας ενός ευνομούμενου κράτους.
Δεν υπάρχει τίποτε το παράδοξο στην επιστροφή του Μπερλουσκόνι. Είναι ο άνθρωπος που ενσαρκώνει τον homo economicus και τον homo faber. Είναι ο πολιτικός που προσωποποιεί το μοντέλο του κέρδους ως τον μόνο μοχλό της ανάπτυξης, της παραγωγής, χωρίς αναχρονιστικά και ηθικά δεσμά. Είναι ο ηγέτης που προσωποποιεί το κυρίαρχο μοντέλο της εποχής, το πρότυπο που οι αγορές υμνούν κάθε ημέρα. Είναι απογοητευτικό, αλλά δεν είναι παράδοξο. Ολες οι προσπάθειες της κεντροαριστερής «γκραν κοαλισιόν» του Πρόντι στράφηκαν στο να ικανοποιήσουν αυτή την Ιταλία. Με αποτέλεσμα η ανταγωνιστική Αριστερά στο όνομα του ρεαλισμού να χάσει εκατομμύρια ψήφους από τους άλλους. Τους απογοητευμένους, τους ξεχασμένους. Αν η Αριστερά δεν έπεφτε στην παγίδα της υπευθυνότητας, αν παρέμενε ρεαλιστικά ουτοπική, θα μπορούσε να κινητοποιήσει, να δώσει ελπίδα στους ψηφοφόρους που χθες ψήφισαν ρεαλιστικά Βελτρόνι ή ακόμη πιο ρεαλιστικά κάθησαν σπίτι τους, στέλνοντάς τη στο περιθώριο.
