Oι συζητήσεις στο Συμβούλιο Ασφαλείας για το επίμαχο ζήτημα του εδαφικού καθεστώτος του Κοσσυφοπεδίου σηματοδότησαν το τέλος της τετράμηνης προθεσμίας για τη διενέργεια διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ μεταξύ Σέρβων και Αλβανών του Κοσσυφοπεδίου, η οποία δεν κατέληξε σε συμφωνία.
Μετά την αφαίμαξη της περιοχής λιγότερο από μία δεκαετία πριν, η ώρα για τη διεθνή κοινότητα είναι κρίσιμη. Ελάχιστοι θα διαφωνούσαν με την επιθυμία του βρετανού υπουργού Εξωτερικών να εξασφαλιστεί «μία συνολική λύση για όλα τα Δυτικά Βαλκάνια». Τόσο η Βρετανία όσο και η Ρωσία είναι ενωμένες στην επιθυμία τους για μια ειρηνική και διαρκή διευθέτηση.
Γεγονός είναι πάντως ότι οι δύο χώρες έχουν πολύ διαφορετικές ιδέες ως προς το πώς θα επιτευχθεί αυτή η διευθέτηση. Από την πλευρά της Ρωσίας το ζήτημα δεν έχει να κάνει μόνο με τη μελλοντική ιθαγένεια 2 εκατομμυρίων Κοσοβάρων οι οποίοι ήδη ζουν με σχετική αυτονομία στην επικράτεια της Σερβίας. Αφορά την αρχή της εδαφικής ακεραιότητας, τη νομιμότητα του Διεθνούς Δικαίου και το κύρος του διεθνούς συστήματος.
Σε όλον τον κόσμο- και για τις αποκαλούμενες παγωμένες συγκρούσεις της πρώην Σοβιετικής Ενωσης- η μονομερής ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου ενέχει τον κίνδυνο να πυροδοτήσει σειρά αλυσιδωτών αποσχιστικών απαιτήσεων. Ακόμη και μέσα στην Ευρωπαϊκή Ενωση αρκετές χώρες έχουν εκφράσει την ανησυχία τους για τη δημιουργία προηγουμένου που θα δημιουργούσε ένα ανεξάρτητο Κοσσυφοπέδιο, γνωρίζοντας ότι αυτό θα ενδυνάμωνε εκ νέου και θα νομιμοποιούσε αποσχιστικά κινήματα μέσα στα δικά τους σύνορα. Και στα Βαλκάνια, ο λαός της Σερβικής Δημοκρατίας στη ΒοσνίαΕρζεγοβίνη μπορεί κάλλιστα να αποφασίσει να γίνει μέρος της Σερβίας, συνεισφέροντας στο σταθερά μετακινούμενο καλειδοσκόπιο των νέων κρατών στην περιοχή. Οταν η αρχή της αυτοδιάθεσης εδραιωθεί ως ανώτερη από την αρχή της εδαφικής ακεραιότητας, θα είναι δύσκολο να ισχυριστεί κανείς γιατί κάποια εδαφική περιοχή σε οποιοδήποτε έθνος-κράτος δεν θα μπορεί να κηρύξει την ανεξαρτησία της.
Επιπλέον, σε κίνδυνο βρίσκονται βασικές αρχές του Διεθνούς Δικαίου. Το ψήφισμα 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας, το οποίο εγκρίθηκε ομοφώνως λιγότερο από 10 έτη πριν, αναγνωρίζει αδιαμφισβήτητα την εδαφική ακεραιότητα της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας και ακολούθως της Σερβίας. Αυτό το πρωτείο του Διεθνούς Δικαίου εξηγεί γιατί η αποστολή των Ηνωμένων Εθνών στο Κοσσυφοπέδιο έχει αναγκαστεί να πατάξει μια σειρά δηλώσεων ανεξαρτησίας από το εθνικό αλβανικό κοινοβούλιο του Κοσσυφοπεδίου από το 1999. Οσο το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας παραμένει εν ισχύι, κάθε διακήρυξη ανεξαρτησίας είναι παράνομη.
Οι χώρες που θέλουν να αναγνωρίσουν το Κοσσυφοπέδιο εκτός ΟΗΕ πρέπει να αναλογιστούν με ποιον τρόπο οι πράξεις τους θα αποδυναμώσουν περαιτέρω το διεθνές σύστημα, χωρίς να αποδώσουν σε ένα ανεξάρτητο Κοσσυφοπέδιο επιπλέον νομιμότητα. Ποτέ στο παρελθόν δεν δημιουργήθηκε ένα καινούργιο κράτος από μια επιτροπή εθνών ενάντια στη θέληση της κυρίαρχης δύναμης, εν προκειμένω της Σερβίας. Οπως είπε η υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου Ερατώ Κοζάκου-Μαρκουλή, «το προηγούμενο που θα δημιουργήσει κάτι τέτοιο θα υπονομεύσει το διεθνές σύστημα νομιμότητας που υπάρχει στα νομικά και πολιτικά συστήματα παγκοσμίως» . Αν πιστέψει κανείς στη σημασία της λειτουργίας εντός του πλαισίου του νόμου, η αναγνώριση ενός ανεξάρτητου Κοσσυφοπεδίου δεν αποτελεί επιλογή.
Τι πρέπει λοιπόν να γίνει; Πώς μπορεί να επιτευχθεί πρόοδος στο περίπλοκο αλλά σοβαρό ζήτημα του Κοσσυφοπεδίου; Κυρίως πρέπει να συνεχιστεί η διαπραγματευτική διαδικασία μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας. Κάτι τέτοιο συνεπάγεται την άρση των τεχνητών προθεσμιών που έχουν επιβληθεί, προκειμένου να λάβουν χώρα περαιτέρω διαβουλεύσεις. Το βασικό επιχείρημα που αναφέρεται για την επιτάχυνση της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου είναι η απειλή της αλβανόφωνης βίας έναντι των σερβικών θυλάκων και των διεθνών αντιπροσώπων. Καμία επιτυχής ή διαρκής διευθέτηση δεν μπορεί ωστόσο να επιβληθεί εξαιτίας του φόβου.
Εξίσου σημαντικό είναι να γίνουν αυτές οι συζητήσεις χωρίς την ανάμειξη ξένων πρωτευουσών. Δεν αποτελεί έκπληξη που τα κατ΄ εξοχήν λειτουργικά μοντέλα του «Χονγκ Κονγκ και της Κίνας» και των νήσων Αλαντ της Φινλανδίας που προτάθηκαν από το Βελιγράδι, με την εγγύηση της μέγιστης αυτονομίας του Κοσσυφοπεδίου, απερρίφθησαν ασυζητητί από την Πρίστινα. Λίγες μόλις εβδομάδες πριν από την επίσημη έναρξη των συνομιλιών μεταξύ των Σέρβων και των Αλβανών του Κοσσυφοπεδίου η Ουάσιγκτον έκανε σαφείς τις απόψεις της για την αξία «ενός ατέλειωτου διαλόγου για ένα ζήτημα για το οποίο έχουμε ήδη αποφασίσει». Ελάχιστα συνέβαλε στο να παρακινήσει την Πρίστινα να βρει μια κατάλληλη μελλοντική λύση. Ας μην ξεχνάμε ότι ο πόλεμος της Βοσνίας τη δεκαετία του ΄90 δεν ήταν λιγότερο περίπλοκος, ούτε τα πάθη λιγότερο έντονα, από την κρίση του Κοσσυφοπεδίου του 1999. Τα σχετιζόμενα μέρη ωστόσο κατάφεραν να σφυρηλατήσουν μια αποδεκτή Συμφωνία στο Ντέιτον. Αν αυτό ήταν εφικτό για τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς τον Νοέμβριο του 1995, δεν υπάρχει κανένας λόγος να είναι μια συμφωνία εκτός των δυνατοτήτων της κυβέρνησης της Σερβίας.
Οι προοπτικές για μια ειρηνική διευθέτηση για το Κοσσυφοπέδιο δεν έχουν εξαντληθεί. Ωσπου να εξαντληθούν, οι διαπραγματεύσεις πρέπει να συνεχιστούν.
Ο κ. Γιούρι Φεντότοφ είναι ο πρεσβευτής της Ρωσίας στο Λονδίνο.
