Ας υποθέσουμε ότι γεννηθήκατε στην Κίνα και είστε μοναχοπαίδι. Εχετε δύο γονείς και τέσσερις παππούδες που σας υπεραγαπούν. Ορισμένες φορές σας αποκαλούν «κακομαθημένο μικρό αυτοκράτορα».
Σας μεταλαμπαδεύουν την παράδοση του κομφουκιανισμού, ειδικά τις δύο βασικές αξίες: της ιεραρχίας και της εργασιομανίας. Σας στέλνουν σχολείο. Συνειδητοποιείτε ότι χρειάζονται εξαιρετικές ικανότητες απομνημόνευσης για να μάθετε το κινεζικό αλφάβητο.
Καταλαβαίνετε πολύ γρήγορα αυτό που ένας τουρίστας αντιλαμβάνεται πολύ καθυστερημένα: ότι η Κίνα τού σήμερα είναι μια κοινωνία που έχει καταληφθεί από μανία για τα ταλέντα. Και ότι η κινεζική κυβερνητική ελίτ στρατολογεί τα ταλέντα όπως γίνεται στη διοργάνωση του ΝΒΑ, στο αμερικανικό μπάσκετ: αυστηρότατα και ανηλεώς.
Οσο περνούν τα χρόνια αντιλαμβάνεστε ότι για να γίνετε δεκτοί σε ένα ανώτερο ποιοτικά πανεπιστήμιο οφείλετε να αριστεύσετε στις εισαγωγικές εξετάσεις. Οι κινέζοι φοιτητές δίνουν τέτοιου είδους εξετάσεις εδώ και περισσότερα από 1.000 χρόνια. Οι εξετάσεις δεν επιβραβεύουν τόσο τις πνευματικές ικανότητες όσο άλλα ταλέντα όπως η εργασιομανία και η δυνατή μνήμη.
Περίπου εννέα εκατομμύρια φοιτητές συμμετέχουν σε τέτοιες εξετάσεις κάθε χρόνο στην Κίνα. Από αυτούς μόνο το 1% θα εισαχθεί στα πανεπιστήμια της ελίτ και από τους υπολοίπους ορισμένοι θα φοιτήσουν σε δευτεροκλασάτες σχολές, στην καλύτερη των περιπτώσεων. Αυτοί οι πολυάριθμοι άτυχοι θα καταλάβουν ότι, ενώ η επαγγελματική τους καριέρα δεν έχει κλείσει, οι πιθανότητες μιας μεγάλης επιτυχίας μειώνονται. Τα ποσοστά αυτοκτονίας σε αυτές τις δεύτερης διαλογής σχολές είναι ιδιαίτερα υψηλά καθώς οι φοιτητές αισθάνονται ότι απέτυχαν και απογοήτευσαν τους γονείς τους. Εσείς όμως πετύχατε. Αριστεύσατε στις εξετάσεις και εισαχθήκατε στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου. Θεωρείτε τους καθηγητές σας «θεούς» και γνωρίζετε ότι, αν συγκεντρώσετε καλούς βαθμούς, θα μπορέσετε να ενταχθείτε στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Οι Δυτικοί πιστεύουν ότι το κινεζικό ΚΚ διατηρεί ακόμη μια κάποια σχέση με την αντίστοιχη πολιτική ιδεολογία. Εσείς όμως γνωρίζετε ότι στην Κίνα δεν υπάρχει άλλη πολιτική φιλοσοφία από την ευημερία: το κόμμα είναι βασικά ένα από τα κοινωνικά δίκτυα που χρησιμοποιούν τα μέλη του για να πλουτίσουν ομαδικά και ατομικά.
Είστε λοιπόν πραγματικά ένα χρυσό παιδί διότι αριστεύσατε στο πανεπιστήμιο. Ανοίγονται μπροστά σας μια σειρά ευκαιρίες. Μπορείτε να ταξιδέψετε στις ΗΠΑ, να βρείτε δουλειά σε μια αμερικανική πολυεθνική εταιρεία, να αποκτήσετε ικανότητες καπιταλιστή και στη συνέχεια να επιστρέψετε στην πατρίδα σας για να γίνετε επιχειρηματίας. Εσείς όμως προτιμάτε κάτι ακόμη καλύτερο: ένα κρατικό αξίωμα, το οποίο είναι πιο σταθερό και σας δίνει τη δυνατότητα να πλουτίσετε (μυστικά) και να υπηρετήσετε το κινεζικό έθνος.
Υπό μία έννοια, η επιλογή σας δεν έχει σημασία. Είτε είστε επιχειρηματίας είτε στην κυβέρνηση, αποτελείτε μέλος της ίδιας εταιρικής γραφειοκρατίας. Στη Δύση υπάρχουν εντάσεις μεταξύ της κυβέρνησης και της επιχειρηματικής ελίτ. Στην Κίνα, αντίθετα, αυτή η κάθε ελίτ είναι μέρος του ίδιου κοινωνικού δικτύου και συνεργάζεται η μία με την άλλη ώστε να πετύχει αμοιβαίο πλούτο.
Η ζωή σας στο εξής εξαρτάται και κυβερνάται από αυτή την εταιρική γραφειοκρατία. Η ομαδική εργασία αναγνωρίζεται ως αξία. Δεν υπάρχουν πραγματικές ιδεολογικές διαφορές, υπάρχουν μόνο διαφορετικά κοινωνικά δίκτυα τα οποία ανταγωνίζονται μεταξύ τους για εξουσία και πλούτο. Και πάνω απ΄ όλα, το σύστημα επιβραβεύει τα ταλέντα. Το Τμήμα Οργάνωσης επιλέγει ανθρώπους που απέδειξαν ήδη τις διοικητικές τους ικανότητες. Εργάζεστε σκληρά. Βοηθάτε στη διοίκηση των επαρχιών και ανελίσσεστε γρήγορα.
Οταν συνομιλείτε με τους Αμερικανούς, αντιλαμβάνεστε ότι πιστεύουν όλες αυτές τις περίεργες ιδέες για τον κομμουνισμό στην Κίνα. Προσπαθείτε να τους πείσετε ότι η Κίνα δεν είναι πλέον μια κομμουνιστική χώρα. Διοικείται από ένα διαφορετικό σύστημα: τον αξιοκρατικό πατερναλισμό.
Πρόκειται για μια κυβέρνηση ταλέντων, λέτε στους αμερικανούς φίλους σας. Διοικεί την κοινωνία με τον τρόπο που ένας σοφός πατέρας κάνει κουμάντο στην οικογένειά του.
Η αξιοκρατική εταιρική γραφειοκρατία απορροφά όλες τις αντίπαλες δυνάμεις. Κάποτε διαφαινόταν ότι η οικονομική ανάπτυξη δημιουργούσε στην Κίνα μια ανεξάρτητη μεσαία τάξη. Σήμερα καθίσταται σαφές ότι τα ευκατάστατα κοινωνικά στρώματα έχουν ήδη αφομοιωθεί στο κρατικο-επιχειρηματικό κατεστημένο. Κάποτε οι φοιτητές μάχονταν για τη δημοκρατία. Σήμερα είναι ευχαριστημένοι με την οικονομική ελευθερία.
Εσείς πιστεύετε κυρίως ότι στον μορφωμένο πατερναλισμό οφείλονται όλα τα αγαθά. Η Κίνα βιώνει ραγδαία οικονομική ανάπτυξη. Εκατοντάδες χιλιάδες Κινέζοι βγαίνουν από τη φτώχεια. Στη Σανγκάη υπάρχουν εμπορικά κέντρα πλουσιότερα από την Αμερική.
Αισθάνεστε υπερήφανοι για όλα αυτά που έχει καταφέρει η εταιρική γραφειοκρατία και τώρα αναμένετε να οδηγήσει την Κίνα στο επόμενο στάδιο του εκσυγχρονισμού. Κατά βάθος, όμως, αναρωτιέστε: Μήπως είναι απλώς αδύνατον για μια ελίτ που βασίζεται στην απομνημόνευση να οργανώσει μια ευέλικτη και καινοτόμα οικονομία, ανεξάρτητα από το πόσο λαμπρά μέλη έχει; Αυτή είναι μια σκέψη που δεν θα θέλατε να σας κολλήσει στο μυαλό μέσα στη νύχτα.
