Ω δινεν το όρος Ουάσιγκτον και έτεκεν κάτι λιγότερο από μυν. Ο στρατηγός Ντέιβιντ Πετρέους και ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους ομίλησαν, αλλά η πολιτική των ΗΠΑ στο Ιράκ παραμένει αμετάβλητη. Η πολιτική αυτή ενέπλεξε το ΝΑΤΟ σε παγίδα και έτσι η ισχυρότερη δύναμη στον κόσμο αντιμετωπίζει μόνο δυσοίωνες προοπτικές.

Αν ήθελαν οι ΗΠΑ να εξυπηρετήσουν το εθνικό τους συμφέρον, θα έφευγαν από το Ιράκ το συντομότερο δυνατόν, επειδή τον πόλεμο αυτόν δεν είναι πλέον δυνατόν να τον κερδίσουν. Αποδυναμώνει την ηγετική δύναμη της Δύσης, ενισχύοντας τους εχθρούς της. Το πρόβλημα είναι ότι οι Αμερικανοί δεν μπορούν να αποσυρθούν χωρίς να βυθίσουν ολόκληρη την περιοχή στο χάος.

Οι ΗΠΑ ήθελαν να φτιάξουν ένα Ιράκ δημοκρατικό. Αντ΄ αυτού όμως μετά την αποχώρησή τους η χώρα θα καταρρεύσει, οδηγώντας πιθανότατα σε μια «βαλκανοποίηση» της Μέσης Ανατολής, με άκρως επικίνδυνες επιπτώσεις για ολόκληρη την περιοχή.

Με τον πόλεμο στο Ιράκ οι ΗΠΑ αποσκοπούσαν επίσης στην έναρξη των διαδικασιών εκδημοκρατισμού σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Αντ΄ αυτού, βοήθησαν το Ιράκ να αποκτήσει μια περιφερειακή υπεροχή την οποία ουδέποτε θα μπορούσε να κατακτήσει από μόνο του. Αντί των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων, αν αποχωρούσαν τώρα οι Αμερικανοί, στη Μέση Ανατολή θα ξεσπούσε ένας πόλεμος όλων εναντίων όλων, για τη διεκδίκηση της ηγεμονίας στην περιοχή.

Δεν είναι πιθανό ότι θα αρχίσει να αντιλαμβάνεται ο πρόεδρος Μπους αυτή την πικρή αλήθεια στους εναπομένοντες μήνες της θητείας του. Αν παραδεχόταν την ήττα, η προεδρία του θα κατέρρεε. Γι΄ αυτό θα κληροδοτήσει τον πόλεμο στον διάδοχό του. Σε διεθνές επίπεδο έτσι κλιμακώνεται ο κίνδυνος έκρηξης της Μέσης Ανατολής.

Η πρόσφατη στροφή των ΗΠΑ προς τη συνεργασία με τις πολιτοφυλακές των σουνιτών δημιουργεί τον κίνδυνο τριχοτόμησης του Ιράκ. Το βασικό ερώτημα είναι το αν οι συνέπειες της διάσπασης του Ιράκ θα περιορισθούν εντός των εθνικών του συνόρων ή αν θα επηρεαστούν εκτεταμένες ζώνες της γύρω περιοχής.

Η διάλυση του Ιράκ θα δώσει το έναυσμα στις γειτονικές χώρες αλλά και σε άλλες δυνάμεις της περιοχής να ξεκινήσουν έναν ακήρυκτο πόλεμο διαδοχής. Και αυτό που έχει σημασία είναι ότι στη Μέση Ανατολή δεν υπάρχει δίχτυ ασφαλείας, όπως η Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) που πρόλαβε το κατρακύλημα των Βαλκανίων στο χάος.

Ο μόνος τρόπος λύτρωσης από αυτό το δίλημμα είναι να τεθεί ένας ρεαλιστικός και πραγματοποιήσιμος στόχος. Αντί της νίκης, το ζητούμενο πρέπει να είναι ένα μίνιμουμ σταθερότητας- και αυτό είναι ακόμη πραγματοποιήσιμο. Πράγματι, η αμερικανική στρατιωτική αποχώρηση από το Ιράκ μπορεί να πραγματοποιηθεί, χωρίς αυτό να συνεπάγεται τεράστια περιφερειακή καταστροφή, μόνον αν καταφέρει η Ουάσιγκτον να εξασφαλίσει ένα μίνιμουμ περιφερειακής σταθερότητας. Αυτό που χρειάζεται είναι η ρεαλιστική συναίνεση όλων των εμπλεκομένων πλευρών.

Το μέλλον του Ιράκ, αν υπάρχει ακόμη τέτοιο μέλλον, εξαρτάται κατά πρώτο λόγο από τους ιρακινούς σιίτες, σουνίτες και Κούρδους και κατά δεύτερο λόγο από τους γείτονες των Ιρακινών, τα συμφέροντα και τις εκτιμήσεις που κάνουν για τους κινδύνους. Ακόμη όμως και αν καταρρεύσει το Ιράκ μετά την αποχώρηση των Αμερικανών, αυτό που είχε ζωτική σημασία είναι να περιορισθούν οι συνέπειες αυτής της κατάρρευσης εντός των ιρακινών συνόρων. Αυτό απαιτεί περιφερειακή συναίνεση, την οποία μόνον οι ΗΠΑ είναι σε θέση να επιτύχουν.

Είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς το γιατί οι ΗΠΑ κάνουν τόσο λίγα για την προώθηση της περιφερειακής σταθερότητας, τη στιγμή μάλιστα που διατηρούν ακόμη δυνατότητες προς τούτο. Οταν καμία από τις δυνάμεις της περιοχής δεν είναι τόσο ισχυρή ώστε να κερδίσει έναν πόλεμο διαδοχής, όλες αυτές οι δυνάμεις θα βγουν χαμένες αν ακολουθήσει διαμάχη. Πράγματι, όλες θα αντιμετωπίσουν την απειλή εσωτερικής αποσταθεροποίησης αν υπάρξει τέτοια αντιπαράθεση.

Φυσικά, οι συνομιλίες και οι διασκέψεις δεν έχουν νόημα χωρίς συναφή πολιτική. Με την κατάλληλη όμως προετοιμασία μπορεί να βρεθεί λύση- και απ΄ όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές, η Συρία έχει τις καλύτερες προϋποθέσεις για να συμβάλει στην επίλυση. Η Συρία είναι η μοναδική αραβική χώρα-σύμμαχος του Ιράν, ενώ συνορεύει και με το Ιράκ, που σημαίνει ότι αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα για τη σταθεροποίησή του. Επιπλέον, η ασφάλεια και η ανεξαρτησία του Λιβάνου εξαρτώνται από τη Συρία, η οποία συγκαταλέγεται στους πρωταγωνιστές της διαμάχης του Ισραήλ με τους άραβές γείτονές του. Τέλος, από οικονομικής και πολιτικής πλευράς, η Συρία είναι χώρα αδύναμη και τα συμφέροντά της σε καμία περίπτωση δεν συμπίπτουν με τα συμφέροντα του Ιράν. Κατόπιν όλων αυτών είναι ακατανόητη η στάση των ΗΠΑ, που κατάφεραν ακόμη και με τη Λιβύη να καταλήξουν σε μια εντυπωσιακή συμφωνία, ενώ απορρίπτουν επιμόνως οποιαδήποτε ανάλογη κίνηση προς τη Συρία. Αν αλλάξει η Συρία παράταξη, η κατάσταση στην περιοχή θα αλλάξει άρδην. Αυτό είναι αλήθεια για τον Λίβανο, την ισραηλινο-παλαιστινιακή διένεξη, το Ιράκ και, πάνω απ΄ όλα, το Ιράν.

Για την Τεχεράνη αυτή η εξέλιξη θα αποτελούσε το χειρότερο δυνατόν σενάριο στρατηγικής, καθώς θα το οδηγούσε σε οριστική απομόνωση. Αν γινόταν ρεαλιστική προοπτική, θα αποκτούσε νόημα μια αποφασιστική προσέγγιση του Ιράν. Στο «μεγάλο παζάρι» που θα ακολουθούσε, θα μπορούσε να συμπεριληφθεί η σταθεροποίηση του Ιράκ, το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και ο ρόλος της στη διένεξη Ισραηλινών – Παλαιστινίων. Σε περίπτωση ευόδωσης των διαπραγματεύσεων, θα μπορούσε να τεθεί στο τραπέζι ακόμη και η πλήρης ομαλοποίηση των σχέσεων Ιράν – ΗΠΑ.

Φυσικά, ακόμη και μια στιβαρή περιφερειακή στρατηγική των ΗΠΑ και των δυτικών συμμάχων τους ουδόλως θα σήμαινε τερματισμό της βίας και της τρομοκρατίας στο Ιράκ ή στη Μέση Ανατολή εν μια νυκτί. Θα μπορούσε ωστόσο να αποτελέσει ένα αποφασιστικό πρώτο βήμα προς την αλλαγή της ισορροπίας δυνάμεων στην περιοχή, που θα μπορούσε να συμβάλει στη σταθεροποίηση του Ιράκ και ολόκληρης της περιοχής. Αυτό και μόνο μπορεί να δώσει μια ρεαλιστική χροιά στην αποχώρηση των Αμερικανών στο άμεσο, προβλέψιμο μέλλον.

Ο κ. Γιόσκα Φίσερ ήταν υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας και αντικαγκελάριος από το 1998 ως το 2005 και ηγέτης του Κόμματος των Πρασίνων επί σχεδόν μία εικοσαετία.