Oι πιο ενδιαφέρουσες Σύνοδοι Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι σαν τις ταινίες μυστηρίου: το ψυχόδραμα λύνεται στα τελευταία λεπτά. Η Σύνοδος του Ιουνίου, η οποία ανέλαβε να βρει ένα υποκατάστατο του Ευρωσυντάγματος, ήταν μια χαρακτηριστική Σύνοδος αυτού του είδους. Η συμφωνία επετεύχθη ξημερώματα και όλοι οι πρωταγωνιστές της «μάχης των Βρυξελλών»- η Ανγκελα Μέρκελ, ο Νικολά Σαρκοζί, ο Τόνι Μπλερ και οι αδελφοί Κατσίνσκι- εμφανίστηκαν ως νικητές.
Αρκετοί αναλυτές υποστήριξαν ότι υπό την πίεση των ευρωσκεπτικιστών η ΕΕ απομακρύνθηκε από το κοινοτικό πνεύμα και ότι η ιδέα της πολιτικής ενοποίησης της ΕΕ των «27» υπέστη σοβαρό πλήγμα. Η δε νέα γενιά των ηγετών της ΕΕ φαίνεται να βολεύεται με αυτή την εξέλιξη. Ο Νικολά Σαρκοζί και ο Γκόρντον Μπράουν θεωρούν τους ευρωπαϊκούς θεσμούς κυρίως εργαλείο για μια συνεργασία μεταξύ κυβερνήσεων. Οπως υπογράμμιζε και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο « οι ευρωπαϊκοί θεσμοί πρέπει να τίθενται στην υπηρεσία των κρατών ». Φαίνεται ότι το μονοπώλιο των εθνικών κρατών στην πολιτική νομιμότητα στο οποίο θα έβαζε τέλος η ΕΕ δεν πρόκειται να τερματιστεί στο άμεσο μέλλον.
Οσον αφορά τη γερμανική προεδρία, αν επιχειρήσει κανείς μια πρώτη αποτίμηση θα πρέπει να λάβει υπόψη του ότι η προεδρία της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν ήταν ποτέ μια εύκολη υπόθεση. Σήμερα μάλιστα με 27 μέλη είναι δυσκολότερη από ποτέ. Πριν από λίγους μήνες ελάχιστοι μπορούσαν, για παράδειγμα, να προβλέψουν ότι η γερμανική προεδρία θα κατάφερνε να επιτύχει συμφωνία επί μιας νέας Συνθήκης που θα αντικαθιστούσε το αποτυχημένο Ευρωσύνταγμα. Ως εκ τούτου η Ανγκελα Μέρκελ είναι άξια συγχαρητηρίων, αφού η προεδρία της ήταν κατά γενική ομολογία επιτυχής. Επιπλέον η γερμανίδα καγκελάριος κατάφερε να θέσει φιλόδοξους στόχους για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και να φέρει πιο κοντά ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ενωση στο θέμα των κλιματικών αλλαγών. Η Γερμανία αφήνει πίσω της μια σημαντική κληρονομιά στην Πορτογαλία του Ζοζέ Σόκρατες, η οποία ασκεί την προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από την 1η Ιουλίου. Στην υπόθεση της διαχείρισης των ευρωπαϊκών πραγμάτων τη μεγαλύτερη και οικονομικά ισχυρότερη χώρα της Ευρώπης διαδέχθηκε μια μικρομεσαία, αλλά αυτό δεν σημαίνει πολλά για την έκβαση των εκκρεμοτήτων που άφησε η γερμανική προεδρία. Τη διευθέτηση της πολιτικής καθημερινότητας της ΕΕ εγγυάται άλλωστε η πολυπληθής ευρωπαϊκή γραφειοκρατία. Η ευρωπαϊκή εμπειρία μάς έχει διδάξει ότι η επιτυχής διαχείριση της προεδρίας δεν έχει σχέση με το μέγεθος και το ειδικό βάρος της χώρας που την αναλαμβάνει. Για παράδειγμα η Βρετανία και η Ιταλία. Χώρες μεγάλες και ισχυρές με ρόλο παγκόσμιου παίκτη οι οποίες όμως δεν κατάφεραν κατά τη διάρκεια της προεδρίας τους να δώσουν ώθηση στην ευρωπαϊκή υπόθεση ή να συμβάλουν αποφασιστικά στην υπέρβαση μεγάλων εμποδίων γιατί επικεντρώθηκαν στη δική τους ατζέντα. Αντιθέτως το Λουξεμβούργο διαχειρίστηκε με περισσότερο ζήλο και μεγαλύτερη φιλοδοξία την υπόθεση της θεσμικής ανανέωσης της ΕΕ. Κάθε χώρα έχει τις δικές της προτεραιότητες όταν αναλαμβάνει τα ηνία της Ευρώπης. Ετσι και η Πορτογαλία δίνει έμφαση στις σχέσεις της Ευρώπης με την Αφρική και τη Βραζιλία. Πέραν όμως των επί μέρους προτεραιοτήτων, η Ευρωπαϊκή Ενωση προσδοκά από την πορτογαλική προεδρία να «περάσει» με επιτυχία από τη Διακυβερνητική Διάσκεψη το κείμενο της θεσμικής μεταρρύθμισης της ΕΕ. Είναι προφανές ότι η πορτογαλική προεδρία θα λειτουργήσει, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τις ευαίσθητες ισορροπίες που περιλαμβάνει η «εντολή» της Συνόδου Κορυφής του Ιουνίου. Η αποστολή της Πορτογαλίας δεν θα είναι εύκολη, με δεδομένο ότι η Βαρσοβία δε φαίνεται να το βάζει κάτω και επιμένει στις αξιώσεις της « για τη βελτίωση του κειμένου ». Η πορτογαλική προεδρία θα προσπαθήσει επίσης να αποκρούσει τις γαλλικές προσπάθειες να συζητηθούν στη φάση αυτή τα ζητήματα των γεωγραφικών ορίων της ΕΕ και της ενταξιακής προοπτικής της Τουρκίας. Αν την επιθυμία Σαρκοζί υποστηρίξουν και άλλες επιφυλακτικές ως προς την ένταξη της Τουρκίας χώρες όπως η Αυστρία, η Γερμανία και η Ολλανδία, δεν αποκλείεται η Σύνοδος Κορυφής του Δεκεμβρίου να χρωματιστεί από το «τουρκικό ζήτημα». Το πιο πιθανό σενάριο είναι η πορτογαλική προεδρία του Σόκρατες να ολοκληρώσει ψύχραιμα και χωρίς εντάσεις την αποστολή της, διατηρώντας το πολιτικό κλίμα που διαμόρφωσε η Μέρκελ με τη γερμανική προεδρία.
Ανεξάρτητα λοιπόν από το μέγεθος της χώρας που αναλαμβάνει την ευρωπαϊκή προεδρία, αλλά και από τις προκλήσεις που αυτή καλείται να αντιμετωπίσει, για την ΕΕ ισχύει πάντα η ρήση του Κοπέρνικου για τη Γη: « Και όμως κινείται »!
Οσο για την Ελλάδα, έχει κάθε λόγο να εργασθεί προς την κατεύθυνση της ενισχυμένης πολιτικής συνεργασίας των χωρών που επιθυμούν τη βαθύτερη ενοποίηση της ΕΕ.
Ο κ. Σ. Ντάλης είναι πολιτικός επιστήμωνδιεθνολόγος, δρ του Πανεπιστημίου Αθηνών και ειδικός επιστημονικός συνεργάτης του Επιστημονικού Κέντρου Ανάλυσης και Σχεδιασμού του υπουργείου Εξωτερικών.
