Πριν από 200 χρόνια περίπου, ο άγγλος οικονομολόγος και κληρικός Ρομπέρτος Μάλθος προειδοποίησε τον κόσμο για τους κινδύνους του υπερπληθυσμού. Σε ένα σύντομο δοκίμιο, υπεστήριξε ότι ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού ήταν μεγαλύτερος από τον ρυθμό αύξησης των μέσων διατροφής και διαβίωσης των ανθρώπων. Κατά συνέπεια, αναγκαία συνέπεια των εξελίξεων θα ήταν η μελλοντική εξαθλίωση του πληθυσμού. Ως λύση, ο Μάλθος πρότεινε την αναβολή των γάμων και την «ηθική αποχή».
Πολλοί πιστεύουν ότι ο Μάλθος διεψεύσθη οικτρά. Η οικονομική ανάπτυξη του κόσμου, λόγω των επιστημονικών ανακαλύψεων και τεχνολογικών εφαρμογών, υπήρξε θεαματική ως σήμερα. Εν τούτοις, η αφθονία των προϊόντων που παρατηρούμε στις χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου είναι πιθανόν να είναι ψευδής εντύπωση. Ταυτόχρονα παρατηρούμε πολλά άλλα φαινόμενα, ιδιαίτερα επικίνδυνα και απειλητικά για τη ζωή του πλανήτη μας, τα οποία αποσιωπούνται. Η αλήθεια είναι πολλά από τα σημερνά κακά του κόσμου συνδέονται, άμεσα ή έμμεσα, με την αύξηση του πληθυσμού. Η μόλυνση του περιβάλλοντος, η χρήση χημικών λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων, η ταχεία εξάντληση των πηγών ενέργειας, η εξαφάνιση διαφόρων ειδών, η κοπή των δασών, οι γενετικές τροποποιήσεις και πολλά άλλα κατέστησαν αναγκαία κακά λόγω της θεαματικής αύξησης του πληθυσμού κατά τον 20ό αιώνα.
Σήμερα ο πληθυσμός της Γης είναι 6,7 δισεκατομμύρια και αυξάνεται περίπου κατά 210.000 κάθε ημέρα ή περίπου κατά 77 εκατομμύρια κάθε χρόνο. Αντίθετα, οι πόροι της Γης όχι μόνο δεν αυξάνονται, αλλά ορισμένοι εξαντλούνται ή καταστρέφονται με τρόπο που δύσκολα μπορεί να ανατραπεί. Είναι δύσκολο να αποτινάξει κανείς το βαρύ συναίσθημα ότι ο Μάλθος είναι σήμερα πιο επίκαιρος από ό,τι στην εποχή του και ότι η πρόβλεψή του μπορεί εν τέλει να πραγματοποιηθεί. Η αναλογία του παγκοσμίου πληθυσμού προς τους πόρους της Γης έχει υπερβεί κατά πολύ την άριστη σχέση. Η διαγραφόμενη κατάσταση είναι εν δυνάμει εκρηκτική και περιέχει κινδύνους για μεγάλες κοινωνικές εκρήξεις και βιαιότητες.
Ο υπερπληθυσμός αποτελεί σήμερα το κύριο πρόβλημα της ανθρωπότητας για το οποίο πρέπει άμεσα να βρεθεί λύση, δηλαδή τρόποι όχι σταθεροποίησης, αλλά μείωσης του πληθυσμού. Βέβαια, το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και η λύση του πρέπει να είναι παγκοσμίως αποδεκτή και εφαρμόσιμη. Φυσικά, η μείωση του πληθυσμού δεν θα λύσει αυτομάτως τα προβλήματα του κόσμου. Θα χρειαστούν πολλά πρόσθετα βήματα και ανατροπές του παγκοσμίου πολιτικο-οικονομικού και θρησκευτικού status quo. Ωστόσο είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό, ότι χωρίς τη μείωση του πληθυσμού η βελτίωση των όρων διαβίωσης των ανθρώπων είναι μάλλον απίθανη, ενώ η χειροτέρευση σχεδόν βέβαιη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει τίποτα στον κόσμο που να εγγυάται την επιβίωση του ανθρωπίνου είδους. Η επιβίωση και η ευδαιμονία μας εξαρτώνται απολύτως από εμάς τους ιδίους, εκτός βέβαια αν κάποιος αστεροειδής συγκρουσθεί προηγουμένως με τη Γη, οπότε όλα τα προβλήματα θα λυθούν αυτομάτως.
Ο κ. Θεόδωρος Π. Λιανός είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
