Η μεγάλη εσωτερική μεταρρύθμιση εισαγωγής νέου και σύγχρονου εκπαιδευτικού υλικού στο νηπιαγωγείο και στην υποχρεωτική εκπαίδευση βρίσκεται σε εξέλιξη· και πριν αλέκτορα φωνήσαι, πριν γίνει η αξιολόγηση των νέων βιβλίων, ακούγονται προετοιμασίες για την κατάργησή τους από το ΥΠΕΠΘ. Στο πλαίσιο αυτό «σχεδιάζεται» αλλαγή της οργάνωσης των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών (ΑΠΣ) και των διαδικασιών συγγραφής των σχολικών βιβλίων, που δεν θα γίνεται πια υπό την επίβλεψη του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (ΠΙ) αλλά με επιλογή από λίστες εγκεκριμένων εγχειριδίων μεμονωμένων συγγραφέων («Το Βήμα», 23.11.2007).


Μια πιθανή τέτοια «νέα» αλλαγή θα επιβεβαιώσει το ράβε – ξήλωνε στο πιο βασικό εθνικό θέμα που είναι η σχολική εκπαίδευση· όπως και την προχειρότητα χειρισμού του· αλλά και την προσπάθεια διαιωνισμού του ελλείμματος παιδείας για ευνόητους λόγους. Τον αντίλογο μιας τέτοιας εκδοχής οριοθετούμε με τα παρακάτω επιχειρήματα:


1. Η κατάργηση των ενιαίων αναλυτικών προγραμμάτων ως προς έναν μεγάλο βαθμό θα αυξήσει τις ανισότητες μεταξύ των σχολείων, κεντρικών – περιφερειακών, ενώ θα είναι σε αναντιστοιχία με το κεντρικό σύστημα των εξετάσεων εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Θα κατατεμαχίσει το ΥΠΕΠΘ και το σύστημα αυτό;


2. Το νέο εκπαιδευτικό υλικό που βρίσκεται στα σχολεία εδώ και ενάμιση χρόνο συμβάλλει στη σφαιρική κατάκτηση της γνώσης μέσω της διαθεματικότητας, η οποία ως παιδαγωγική μεθοδολογία βρίσκεται σε αρμονία με τη βιολογία της μάθησης, με την ολιστική λειτουργία του εγκεφάλου, ο οποίος πρέπει να «γυμνάζεται» ολιστικά με ποικίλα παιδαγωγικά διαθεματικά ερεθίσματα για να αυξάνεται η αποτελεσματικότητά του. Θα καταργήσει το ΥΠΕΠΘ και τη διαθεματικότητα;


3. Στον σχεδιασμό του Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ), που διήρκεσε περίπου δύο χρόνια, από τον Οκτώβριο του 2000, αξιοποιήθηκαν εκατοντάδες επαΐοντες. Για τη συγγραφή κάθε νέου βιβλίου αξιοποιήθηκε επίσης η διαμορφωτική αξιολόγηση και όχι μόνο η τελική (στο τελειωμένο βιβλίο), με τη συμμετοχή της επιτροπής κρίσης και των υπευθύνων του ΠΙ. Με τον τρόπο αυτόν ελαχιστοποιούνται τα λάθη.


4. Η επιλογή βιβλίων μεμονωμένων συγγραφέων ή μικρών ομάδων σε μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα δεν συνάδει με τον επιδιωκόμενο ανταγωνισμό για τη μεγιστοποίηση της ποιότητας των βιβλίων, η οποία δεν μπορεί να προέλθει από μεμονωμένες προσπάθειες αλλά από συλλογικές, μέσω εθνικών διαγωνισμών ή και διεθνών και όχι μέσω απευθείας ανάθεσης.


5. Η πολυσυζητημένη αναγκαιότητα του πολλαπλού εγχειριδίου καλύπτεται από το πλούσιο ηλεκτρονικό εκπαιδευτικό υλικό που συνοδεύει το κάθε βιβλίο και ο κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να το αξιοποιήσει μαζί με τα ολιγοσέλιδα βιβλία για να διαμορφώνει το δικό του ξεχωριστό καθημερινό μάθημα.


6. Η αναγκαιότητα ουσιαστικής επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών πρέπει να γίνει ο κύριος στόχος σ’ αυτή τη φάση ανάπτυξης του νέου παιδαγωγικο-εκπαιδευτικού συστήματος της διαθεματικότητας· για να μεγιστοποιηθεί η αποτελεσματικότητά του και όχι να επιχειρηθεί η αντικατάστασή του μέσω της υποβάθμισής του.


7. Το σύστημα της ελεύθερης αγοράς των σχολικών βιβλίων από το ΥΠΕΠΘ με επιλογή από τον κάθε εκπαιδευτικό – και όχι μέσω του Οργανισμού Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων – θα μεγιστοποιήσει το οικονομικό κόστος στο υπουργείο. Το σύστημα αυτό της ελεύθερης αγοράς ισχύει για τα βιβλία ξένων γλωσσών του δημοτικού και του γυμνασίου με κόστος 2,5 δισ. δρχ. (το 2003), όταν για όλα τα άλλα βιβλία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης το αντίστοιχο ποσό ήταν 4,5 δισ. δρχ. · το συμπέρασμα: Δεν θα επαρκεί ο προϋπολογισμός του ΥΠΕΠΘ;


8. Με το σύστημα της ελεύθερης αγοράς των σχολικών εγχειριδίων είναι πιθανή και η συνδιαλλαγή ή και η επιλογή του ευκολότερου και όχι παιδαγωγικά αρτιότερου βιβλίου, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας.


9. Το διαθεματικό παιδαγωγικό σύστημα της υποχρεωτικής εκπαίδευσης της χώρας μας έχει πολλές πρωτότυπες διεθνώς παραμέτρους και έχει τύχει της προσοχής ξένων ερευνητών. Αντί λοιπόν η πολιτεία να συμβάλει στην παγίωσή του, όπως έκαναν οι δύο προηγούμενοι υπουργοί Παιδείας, αντί να επεκταθεί και στο λύκειο, προσαρμοζόμενο, επιχειρείται η αντικατάστασή του πριν αξιολογηθεί η παιδαγωγική γεύση του· οι μαθητές άλλωστε, όπως και πολλοί ευαισθητοποιημένοι εκπαιδευτικοί, ήδη μιλούν για πολύ ευχάριστη γεύση.


10. Οι περισσότερες κατά καιρούς εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις αφορούσαν το λύκειο και το εξεταστικό πρόβλημα. Ξεχνάμε όμως ότι η κάθε μεταρρύθμιση πρέπει να αρχίζει από τη βάση, όπως έγινε με το ΔΕΠΠΣ· και ότι καλό πανεπιστήμιο σημαίνει πρωτίστως καλό νηπιαγωγείο.


Οι εκπαιδευτικές παλινωδίες και οι αψυχολόγητοι και αντιεπιστημονικοί χειρισμοί του εκπαιδευτικού ζητήματος οφείλονται και ως έναν βαθμό στην ομηρεία του ΠΙ από το ΥΠΕΠΘ. Γι’ αυτό το ΠΙ χρειάζεται αναβάθμιση, ποιοτική και οργανωτική, ώστε να βρεθεί σε επίπεδο ανάλογο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης· σήμερα λειτουργεί με τη δομή του Συμβουλίου της Επικρατείας. Χρειάζεται επίσης να του δοθεί αυτοτέλεια ανεξάρτητης αρχής ως προς τις επιστημονικές γνωμοδοτήσεις του, με ταυτόχρονη ανάληψη των ευθυνών του· για να μπορούμε να μιλάμε περί διασφάλισης της ποιότητας της εκπαίδευσης αντί να σεργιανίζουμε πολιτικές απόψεις κάθε απόχρωσης που μόνο ποιότητα δεν προσφέρουν στην παιδεία των παιδιών μας, στους μαθητές μας που τους μετατρέψαμε στους σκληρότερα εργαζόμενους έλληνες πολίτες· και απλώς αναρωτιόμαστε.


Ο κ. Σταμάτης Ν. Αλαχιώτης είναι πρώην πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.