Πέρα από το ότι το εκλογικό σύστημα δεν ευνοεί τα μικρά κόμματα, ένας άλλος βασικός λόγος επιβίωσης του δικομματισμού είναι πως και τα τρία μικρά κόμματα έχουν προγράμματα που είναι και ασαφή και μη υλοποιήσιμα στις σημερινές συνθήκες
Νομίζω ότι η απογοήτευση των ψηφοφόρων από τα δύο κόμματα εξουσίας και η στροφή προς τα μικρά κόμματα δεν θα οδηγήσει στην έκλειψη του δικομματισμού. Είναι απλώς μια έκφραση διαμαρτυρίας απέναντι στις δύο μεγάλες κομματικές παρατάξεις που αδυνατούν να αμβλύνουν τα πελατειακά και λαϊκιστικά χαρακτηριστικά τους. Αυτή η έκφραση διαμαρτυρίας όμως δεν είναι καθόλου σίγουρο πως θα οδηγήσει στη μαζική καταψήφισή τους στις επόμενες εκλογές.
Πέρα από το ότι το εκλογικό σύστημα δεν ευνοεί τα μικρά κόμματα, ένας άλλος βασικός λόγος επιβίωσης του δικομματισμού είναι πως και τα τρία μικρά κόμματα έχουν προγράμματα που είναι και ασαφή και μη υλοποιήσιμα στις σημερινές συνθήκες.
Το ΚΚΕ
Το ΚΚΕ, έχοντας ως βασικό στόχο την έξοδο της χώρας από την ΕΕ και την υπέρβαση του καπιταλισμού, προτείνει λύσεις που δεν είναι εφικτές στο πλαίσιο της σημερινής παγκοσμιοποίησης. Είναι ελάχιστοι οι ψηφοφόροι που θα επιλέξουν να υποστούν τα αρνητικά αποτελέσματα μιας ενδεχόμενης εξόδου από την ΕΕ (διεθνής απομόνωση, κρατικισμός, μείωση του παραγόμενου πλούτου, μείωση του επιπέδου ζωής κτλ.), έχοντας ως απώτερο σκοπό την επίτευξη νεο-λενινιστικού παραδείσου. Το πιο πιθανό είναι πως με την έκλειψη της γενιάς του Εμφυλίου το ΚΚΕ θα ακολουθήσει τον δρόμο των άλλων ευρωπαϊκών κομμουνιστικών κομμάτων: τον δρόμο της ριζικής συρρίκνωσης – αν όχι εξαφάνισης.
Ο ΛΑΟΣ
Οσο για τον ΛΑΟΣ η άκρατη πατριδοκαπηλία του τον καθιστά απαράδεκτο από την πλειοψηφία των πολιτών οι οποίοι έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται τα καταστροφικά αποτελέσματα του πολιτικού μαξιμαλισμού που προωθεί. Ενός μαξιμαλισμού που οδηγεί στα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα (π.χ. το πρόβλημα της ονομασίας στο Μακεδονικό). Οσο για τις ξενοφοβικές και ρατσιστικές καταβολές της άκρας Δεξιάς, αυτές μπορεί να είναι ελκυστικές σε μικρή μειοψηφία πολιτών, αντιτίθενται όμως στην κυρίαρχη πολιτική κουλτούρα της χώρας και στα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα που η ΕΕ ασπάζεται.
Ο ΣΥΡΙΖΑ
Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι το μόνο μικρό κόμμα που μακροχρόνια μπορεί να επωφεληθεί σημαντικά από τη σημερινή πολιτική κρίση. Για να γίνει όμως αυτό θα πρέπει να κυριαρχήσουν μέσα στο κόμμα δυνάμεις που στοχεύουν σε ένα ριζοσπαστικό μεν, αλλά σοσιαλδημοκρατικό πρόγραμμα. Ενα πρόγραμμα ικανό από τη μια να διαφοροποιήσει το κόμμα σαφώς από το ΚΚΕ, ενώ από την άλλη να προτείνει ρεαλιστικές λύσεις, αποδεκτές από μερίδα των μεσαίων στρωμάτων. Κατά τη γνώμη μου ο ΣΥΡΙΖΑ δεν διαθέτει για την ώρα τέτοιο πρόγραμμα. Επιπλέον, αν και όταν δημιουργηθεί, το κόμμα θα διευρύνει μεν την εκλογική βάση του, δεν θα μπορέσει όμως να σπάσει το κυρίαρχο δικομματικό πολιτικό σύστημα. Η πρόσβασή του στην εξουσία θα γίνει δυνατή μόνο μέσω συμμαχίας με το ΠαΣοΚ.
Τέλος, μιλώντας για κομματικές συμμαχίες, οι εμπειρίες τέτοιων συμμαχιών και στον 19ο αιώνα και στον 20ό ήταν πάντα αρνητικές. Είναι για αυτό τον λόγο που μια μεγάλη μερίδα ψηφοφόρων πιστεύει, σωστά κατά τη γνώμη μου, πως η τυχόν έκλειψη του δικομματισμού θα οδηγήσει σε αδύναμες κυβερνήσεις και σε ενδημική πολιτική αστάθεια. Γιατί, αντίθετα με την κατάσταση σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η πολιτική κουλτούρα μας είναι μάλλον συγκρουσιακή παρά συναινετική. Γι’ αυτό η συνεργασία μεταξύ κομμάτων είναι εξαιρετικά δύσκολη, αφού συχνά η διακομματική συνεργασία θεωρείται προδοσία.
Για όλους τους παραπάνω λόγους νομίζω πως ο δικομματισμός, τουλάχιστον στις επόμενες δεκαετίες, θα εξακολουθεί να χαρακτηρίζει το πολιτικό σύστημα της χώρας.
Ο κ. Νίκος Μουζέλης είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας της LSE.
