Εδώ και είκοσι πέντε χρόνια οι κυβερνώντες αποφάσισαν να «εκσυγχρονίσουν» τα πανεπιστήμια νομοθετώντας τον «νόμο-πλαίσιο». Οι νομοθέτες τότε, μεθυσμένοι από το σύνθημα «της αλλαγής», προσπάθησαν να καταργήσουν την «αμαρτωλή έδρα». Επιθυμία τους ήταν να εξαφανίσουν τη μονοκρατορία του τακτικού καθηγητή και να εξαλείψουν την αυθαιρεσία που πήγαζε από την ανεξέλεγκτη εξουσία που του παρείχε ο μεταξικός νόμος.
Αναμφισβήτητα οι νομοθέτες ήταν καλοπροαίρετοι. Δεν διέθεταν όμως ακαδημαϊκά προσόντα και δυστυχώς δεν είχαν εκτεθεί σε λειτουργικά πανεπιστήμια προηγμένων χωρών. Αντέγραψαν τον νόμο-πλαίσιο αγγλοσαξονικών χωρών, κατάργησαν όμως σημαντικές διατάξεις που ευνοούν την προώθηση της αριστείας στα πανεπιστήμια, χαρακτηριστικό που είναι συνυφασμένο με την ύπαρξη του θεσμού του Πανεπιστημίου. Ετσι τι πέτυχαν;
ΕΓΚΛΗΜΑ 1ο: Για να καταργήσουν τον «αφέντη-καθηγητή» προώθησαν πολλούς «αφέντες», εντάσσοντας τα ήδη υπηρετούντα μέλη του βοηθητικού διδακτικού προσωπικού, χωρίς αξιολόγηση, σε διάφορες καθηγητικές θέσεις. Οι πανεπιστημιακοί βοηθοί και επιμελητές επονομάσθηκαν «λέκτορες», οι υφηγητές «επίκουροι καθηγητές», οι εντεταλμένοι υφηγητές «αναπληρωτές καθηγητές» και οι τακτικοί καθηγητές «καθηγητές». Πολύ γρήγορα τα διδακτικά και ερευνητικά μέλη των σχολών δημιούργησαν συνδικαλιστικές ενώσεις, με μόνο στόχο την προώθηση των συμφερόντων τους ως δημοσίων υπαλλήλων και όχι των συμφερόντων του Πανεπιστημίου και της κοινωνίας γενικότερα. Και αυτό το έκαναν όχι με κακές προθέσεις, αλλά αυτό ήξεραν, αυτό έκαναν. Δεν έζησαν ποτέ την ομορφιά ενός πραγματικού Πανεπιστημίου, δεν ήξεραν ποτέ τον τελικό στόχο.
ΕΓΚΛΗΜΑ 2ο: Ο νόμος κατάργησε την εκλογή των διοικητικών οργάνων από τους ομοιόβαθμούς τους και προώθησε τις «δημοκρατικές διεργασίες», δηλαδή τα διοικητικά όργανα του Πανεπιστημίου, διευθυντές τομέων, πρόεδροι σχολών και πρυτάνεις, με τον νόμο-πλαίσιο να εκλέγονται κατά πλειοψηφία από τους υφιστάμενούς τους, αυτούς δηλαδή που στο μέλλον θα κρίνουν για την επίδοση και την προαγωγή τους σε ανώτερες ακαδημαϊκές βαθμίδες. Ο νόμος οδήγησε αυτούς που ήθελαν να διοικήσουν το Πανεπιστήμιο και ήταν υπεύθυνοι για την παραγωγική λειτουργία του να παραβλέπουν ακαδημαϊκά ατοπήματα, να χαϊδεύουν τους συνδικαλιστές ή και να ικανοποιούν απαιτήσεις ενάντιες στην πρόοδο και στην παραγωγή καινοτόμου νέας γνώσης. Οι διαδικασίες αυτές οδήγησαν τα πανεπιστήμιά μας να είναι ουραγοί και όχι πρωτοπόροι.
Το έγκλημα αυτό ολοκληρώθηκε με τη συμμετοχή των φοιτητών στην εκλογή των διοικητικών οργάνων. Οι νέοι εύπλαστοι εκκολαπτόμενοι επιστήμονες, αντί να συμμετέχουν σε διαδικασίες προαγωγής της γνώσης, του ελεύθερου πνεύματος, της αριστείας, γίνονται πιόνια σε ένα παιχνίδι συναλλαγής, με παίκτες τους «ακαδημαϊκούς δασκάλους-πρότυπα» και την ανεπαρκή πολιτική ηγεσία να προσπαθεί να τσαλαβουτήσει κι αυτή.
ΕΓΚΛΗΜΑ 3ο: Ο νόμος-πλαίσιο καθορίζει την προαγωγή των μελών του διδακτικού – ερευνητικού προσωπικού ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Οι εκλέκτορες, κατά μεγάλο ποσοστό με μειωμένα ακαδημαϊκά προσόντα, εκλέγουν τους όμοιούς τους. Ετσι η μετριοκρατία επικρατεί στο Πανεπιστήμιο. Συνυποψήφιοι με περισσότερα προσόντα αποθαρρύνονται να θέσουν υποψηφιότητα, αφού κυκλοφορεί η φήμη ότι «η θέση είναι για το δικό μας παιδί». Ετσι αυτοί που προ εικοσαετίας υπηρετούσαν ως βοηθοί ή επιμελητές, σήμερα τα κατάφεραν να είναι καθηγητές, διευθυντές κλινικών και εργαστηρίων. Στο φαινόμενο αυτό ταιριάζει ο όρος «ενδογαμία». Η ενδογαμία στη φύση, δηλαδή ο πολλαπλασιασμός συγγενών, οδηγεί με μεγάλη πιθανότητα στην τερατογένεση.
Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια στην Ιατρική Σχολή Αθηνών εκλέχθηκαν εβδομήντα καθηγητές. Πόσοι νομίζετε ότι εκλέχθηκαν με ανοικτές διαδικασίες; Μόνο το 19%. Πολλοί άξιοι και διακεκριμένοι επιστήμονες δεν εκλέχθηκαν, με το αιτιολογικό ότι δεν θα τα κατάφερναν στο ελληνικό Πανεπιστήμιο.
ΕΓΚΛΗΜΑ 4ο: Οι κακές εμπειρίες από την εποχή της χούντας, όπως η παρακολούθηση φοιτητών και καθηγητών από την Ασφάλεια στον πανεπιστημιακό χώρο, οδήγησε στη νομοθέτηση του «πανεπιστημιακού ασύλου», δηλαδή στην ελεύθερη διακίνηση των ιδεών στον πανεπιστημιακό χώρο. Οι συντεχνιακές ομάδες όμως και η αδυναμία των διοικούντων κατάφεραν να καταστρατηγηθεί η έννοια του ασύλου. Ετσι, με το παραμικρό, το Πανεπιστήμιο καταλαμβάνεται από ομάδες που απαγορεύουν την είσοδο των διδασκόντων και εργαζομένων / ερευνητών στον πανεπιστημιακό χώρο. Διδακτικές ώρες χάνονται, μεταπτυχιακοί φοιτητές παρακωλύονται στην εκτέλεση των πειραμάτων τους, αντιδραστήρια καταστρέφονται και κανένας δεν τολμάει να ζητήσει την αποκατάσταση των απολεσθέντων. Ολοι αυτοί που συντέλεσαν στην καταρράκωση του Πανεπιστημίου διαδηλώνουν στους δρόμους, απεργούν, σταματούν με το «έτσι θέλω» τη διδακτική διαδικασία και κανένας δεν ενοχλείται. Για πειθαρχική δίωξη των καταληψιών ούτε λόγος να γίνεται, επειδή κάτι τέτοιο θα κατέλυε το άσυλο. Δεν κατανοούν οι πρυτανικές αρχές ότι το άσυλο έχει ήδη καταλυθεί με παρόμοιες ενέργειες.
Ατολμα, η κυβέρνηση της ΝΔ αποφάσισε «ανώδυνες» αλλαγές του νόμου-πλαισίου. Για παράδειγμα, με την τροπολογία του νόμου για τα διοικητικά όργανα του Πανεπιστημίου ψηφίζουν όλοι οι φοιτητές και όχι οι συνδικαλιστές και συμμετέχουν στα εκλεκτορικά σώματα καθηγητές άλλων πανεπιστημίων του ιδίου γνωστικού αντικειμένου. Τόλμησε όμως κανείς να αξιολογήσει τα προσόντα των εκλεκτόρων / καθηγητών από τα άλλα πανεπιστήμια;
Παρά τις μικρές αλλαγές στον νόμο, με την πρώτη εφαρμογή των νέων διατάξεων για την εκλογή πρυτανικών αρχών οι προνομιούχοι / κατέχοντες έδρασαν. Εδρασαν φασιστικά. Μικρές ομάδες φοιτητών που «επαγγέλλονται τη δημοκρατία», αλλά με φασιστική νοοτροπία, διέκοψαν τις εκλογές, έβρισαν αυτούς που προσπάθησαν να εφαρμόσουν τον νόμο, κατέστρεψαν ό,τι βρήκαν μπροστά τους και τελικά πέτυχαν να επιβάλουν τη διακοπή των εκλογών. Το άσυλο χρησιμοποιήθηκε πάλι μονοσήμαντα, προστάτεψε τους παρανομούντες.
Δυστυχώς η κοινωνία μας κοιμάται ύπνο βαθύ. Τα δε κόμματα, τον ύπνο του δικαίου. Ορισμένα δε, που βαυκαλίζονται ότι δρουν υπέρ αδυνάτων, κοιμούνται και δεν ονειρεύονται καν. Η ευόδωση τέτοιων μορφών κινητοποιήσεων δεν στρέφεται εναντίον κανενός άλλου, εκτός του δημοσίου Πανεπιστημίου και των κοινωνικών τάξεων που είναι υποχρεωμένες να φοιτούν σε αυτό.
Ηρθε η ώρα οι φορολογούμενοι να μας ζητήσουν τα ρέστα. Ηρθε η ώρα όπου οι πάντες και τα πάντα θα αξιολογούνται, αλλιώς θα συνεχίσουμε με τον μονόλογο και το μοιρολόι για τον θάνατο του δημοσίου Πανεπιστημίου…
Ο κ. Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η κυρία Φωτεινή Ν. Σκοπούλη είναι καθηγήτρια του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου.
