Ολοι θέλουν μια μεταρρύθμιση στην Παιδεία μας. Κυβέρνηση, αντιπολίτευση, λοιπά κόμματα. Μάλιστα το κυβερνών και το κυβερνήσαν πριν απ’ αυτό κόμματα έμπρακτα την επιχείρησαν. Φτάσαμε στο επιθυμητό; Ηλίου φαεινότερον πως όχι. Στη συνείδηση των πολιτών έχει πάντως ωριμάσει η ανάγκη για μια ουσιαστική, τολμηρή και μακρόπνοη μεταρρύθμιση. Που σημαίνει ότι δεν θα υπάρχει πολιτικό κόστος για όποιον επιχειρήσει μια τέτοια μεταρρύθμιση, αλλά πολιτικό όφελος.
Ως άνθρωπος τής Παιδείας και τής Εκπαίδευσης με θητεία 40 χρόνων σ’ αυτήν, νομιμοποιούμαι -ελπίζω- να εκφράσω γνώμη για τους καθοριστικούς άξονες μιας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που θα αναβαθμίσει πραγματικά την ελληνική δημόσια Εκπαίδευση. Αν μιλάμε για μεταρρύθμιση…
Α. ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ (Δημοτικό – Γυμνάσιο – Λύκειο)
1. Αλλαγή τού συστήματος εισαγωγής στα ΑΕΙ/ΤΕΙ. Εξετάσεις μετά και έξω από το Λύκειο, διοργανούμενες από το Υπουργείο Παιδείας με ύλη και θέματα προσδιοριζόμενα από τα Πανεπιστήμια. Βασικό κριτήριο εισαγωγής μαζί με τις εξετάσεις και η επίδοση (βαθμολογία) στις τρεις τάξεις τού Λυκείου. Περιορισμός επιλογών μηχανογραφικού σε 3-5.
2. Διδασκόμενη ύλη – βιβλία – σχολικές βιβλιοθήκες. Προσδιορισμός από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο των βασικών γνώσεων που πρέπει να αποκτούν οι μαθητές κατά τάξη με διαμόρφωση τού τελικού προγράμματος από τους διδάσκοντες κάθε σχολείου, ώστε να υπάρξει ανάπτυξη πρωτοβουλιών, δημιουργικότητας και άμιλλας. Επιλογή περισσότερων σχολικών βιβλίων με παράλληλη δουλειά σε σχολικές βιβλιοθήκες που πρέπει να λειτουργούν σε κάθε σχολείο.
3. Διδακτικό προσωπικό. Υποχρεωτική φοίτηση ενός έτους, μετά το πανεπιστημιακό πτυχίο, σε ειδική Σχολή Προετοιμασίας Εκπαιδευτικών, όσων θέλουν να διδάξουν στην Εκπαίδευση. Εξετάσεις εισόδου (αντί ΑΣΕΠ) στη Σχολή αυτή και αυστηρές εξετάσεις εξόδου. Υποχρεωτική, κατά τακτά διαστήματα, επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Περιοδική αξιολόγηση τής απόδοσης των εκπαιδευτικών με πολλαπλά κριτήρια και αντικειμενικές εγγυήσεις.
4. Στελέχη τής Σχολικής Εκπαίδευσης. Αύξηση των αρμοδιοτήτων και τής ευθύνης των Διευθυντών και Υποδιευθυντών των Σχολείων. Καθιέρωση Συντονιστών μαθημάτων με αυξημένες αρμοδιότητες εκπαιδευτικής πρωτοβουλίας (ύλης, βιβλίων κ.λπ.). Αξιοποίηση των Σχολικών Συμβούλων για την επιστημονική στήριξη των πρωτοβουλιών των Σχολείων.
5. Σχολικός χρόνος. Αύξηση τού σχολικού χρόνου («ολοήμερο σχολείο») όχι μόνο για να χωρέσουν περισσότερες δραστηριότητες με αξιοποίηση των ενδιαφερόντων των μαθητών, αλλά και για να τονωθεί η απαραίτητη σχολική ζωή.
Β. ΑΝΩΤΑΤΗ ΠΑΙΔΕΙΑ (ΑΕΙ – ΤΕΙ)
1. Παροχή πλήρους αυτοδιοίκησης στα Πανεπιστήμια. Εφαρμογή τής συνταγματικής επιταγής για πλήρη ακαδημαϊκή, διοικητική και οικονομική αυτοδιοίκηση των Πανεπιστημίων. Αυτό σημαίνει μεταβίβαση των ευθυνών στα Πανεπιστήμια, ώστε α) να λύσουν μόνα τους τα προβλήματά τους (άσυλο, χρόνο και όρους σπουδών κ.λπ.) και β) να αξιολογούνται για τις αποφάσεις, τις πρωτοβουλίες, τη διαχείριση και την ανάπτυξή τους. Οι ευθύνες αυτές θα αλλάξουν ριζικά την εικόνα των Πανεπιστημίων, καθιερώνοντας τον υγιή ανταγωνισμό των Πανεπιστημίων (επιλογή υψηλής ποιότητας διδακτικού δυναμικού, διαμόρφωση ιδιαίτερης προσωπικότητας κάθε ΑΕΙ, δημιουργία κινήτρων κ.λπ.).
2. Οικονομικά των Πανεπιστημίων. Οικονομική στήριξη των Πανεπιστημίων από την Πολιτεία με αυστηρό έλεγχο τής διαχείρισης αλλά και ελευθερία αξιοποίησης των κονδυλίων κατά τις ανάγκες και το αναπτυξιακό πρόγραμμα κάθε ΑΕΙ.
3. Ερευνα. Δεν νοείται Πανεπιστήμιο, που η διδασκαλία τού διδακτικού προσωπικού του δεν στηρίζεται στην έρευνα (βασική και εφαρμοσμένη). Η εξοικονόμηση πόρων για την έρευνα πρέπει να έχει τρεις πηγές: δημόσια επιχορήγηση – προγράμματα Ε.Ε. – ερευνητικές χορηγίες ιδιωτικού τομέα. Οι τελευταίες να ελέγχονται αυστηρά ως προς τη σκοπιμότητά τους από Ειδική Επιτροπή Πανεπιστημιακών.
4. Συμμετοχή φοιτητών. Επιθυμητή μεν και αυξημένη στις Γενικές Συνελεύσεις των Τμημάτων και Τομέων για τα θέματα που ζουν, γνωρίζουν και δικαιούνται να έχουν γνώμη. Μειωμένη δραστικά στην εκλογή των Πανεπιστημιακών αρχών, για να καταπολεμηθούν οι κομματικές εξαρτήσεις. Καθολική συμμετοχή των φοιτητών στις εκλογές πανεπιστημιακών αρχών με βαρύτητα στο εκλογικό αποτέλεσμα που δεν θα υπερβαίνει το 20% (αντί τού ισχύοντος 80%!).
5. Αξιολόγηση. Και βέβαια πρέπει να αξιολογούνται τα ΑΕΙ, εφόσον τους δοθεί πλήρης αυτοδιοίκηση και εφόσον ρυθμίζουν τα ίδια τις αποφάσεις και την εξέλιξή τους. Από την αξιολόγηση -συμβαίνει σ’ όλον τον κόσμο- θα εξαρτάται και το ύψος τής ερευνητικής και λοιπής χρηματοδότησης.
6. Δημόσια και ιδιωτικά ΑΕΙ. Στην Ευρώπη κυρίαρχη έως αποκλειστική μορφή Ανώτατης Εκπαίδευσης είναι το δημόσιο Πανεπιστήμιο. Αυτό πρέπει να ισχύει και στην Ελλάδα. Η δημιουργία μη κρατικών («ιδιωτικών») μη κερδοσκοπικών ΑΕΙ δεν θα λύσει κανένα μείζον πρόβλημα τής Ανώτατης Παιδείας μας. Πάντως, με αυστηρότατο έλεγχο από Ειδική Επιτροπή Πρυτάνεων των Δημοσίων Πανεπιστημίων μπορεί να επιτραπεί η λειτουργία τέτοιων Πανεπιστημίων, εφόσον και όποτε ξεπερασθεί το συνταγματικό κώλυμα.
7. Συμφωνία Μπολώνιας. Ολα τα Πανεπιστήμια σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες προχωρούν συστηματικά στην εφαρμογή των αρχών τής Ενιαίας Ευρωπαϊκής Ανώτατης Εκπαίδευσης (Συμφωνία Μπολώνιας) με σειρά μέτρων. Μπορεί να διαφωνούμε με τις επιταγές αυτής τής αναγκαστικής σύγκλισης, η οποία στηρίζεται περισσότερο σε τεχνικού χαρακτήρα ρυθμίσεις χωρίς όραμα και χωρίς πραγματική ποιοτική αναβάθμιση. Ωστόσο, η χώρα μας δεν μπορεί να συρθεί εκ των υστέρων σε ό,τι θα έχει διαμορφωθεί ήδη από τις άλλες χώρες. Πρέπει να εφαρμόσει όσα μπορούν να εφαρμοσθούν, αντιτάσσοντας δικές της προτάσεις (με κατάλληλες συμμαχίες) ώστε να επαναπροσδιορισθούν ορισμένοι στόχοι τής Συμφωνίας προς την πλευρά τής ουσίας, τής ποιότητας και τού σεβασμού καίριων εθνικών επιλογών.
«Βάζετε δύσκολα», μού είπαν. «Με τα εύκολα (μη δυσαρεστήσουμε, μην ενοχλήσουμε, μη χάσουμε ψήφους κ.τ.ό.) φτάσαμε εδώ που φτάσαμε», απάντησα.
Ο κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης είναι καθηγητής της Γλωσσολογίας, πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, τ. πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
