Η δομή του δοκιμίου του Dawkins μπορεί να χαρακτηριστεί, από μια συνολική σκοπιά, ασυνεχής και αντιεπιστημονική. Ο Dawkins, προκειμένου να θεμελιώσει τις ασαφείς ιδέες του που ισορροπούν μεταξύ μιας ψυχολογιστικής παραδοχής της μη αναγκαιότητας ύπαρξης του Θεού ως παραπροϊόντος ή ψυχολογικής δυσλειτουργίας (σελ. 204-205 στην ελληνική έκδοση) και της καταδίκης της κοινωνικής αναγκαιότητας και του ρόλου της θρησκείας ως θεσμού, παλινδρομεί ανάμεσα σε «εύκολα» επιχειρήματα (απαντήσεις σε e-mail), αποσπασματικές επιστημονικές αποφάνσεις (όλου του φάσματος των φυσικών επιστημών) και επιλεκτικές ιστορικές αναδιφήσεις (όχι από τη σκοπιά της επιστημονικά αιτιολογημένης αφαίρεσης από το σύνθετο και πολύπλοκο κοινωνικό φαινόμενο αλλά από τη σκοπιά της λαθροχειρίας). Ο τρόπος αυτός της επιχειρηματολογίας είναι χαρακτηριστικός για όποιον θέλει να κάνει «grand theory», χωρίς να έχει όμως τις επιστημολογικές και εν γένει επιστημονικές προϋποθέσεις για ένα τέτοιο εγχείρημα.
Ο συγγραφέας αγνοεί επίσης επιδεικτικά ενίοτε ή ασκεί κριτική στο γεγονός του λειτουργικού και αναπαραγωγικού για το σύνολο της κοινωνίας χαρακτήρα της πίστης και της θρησκείας και επικεντρώνεται μονομερώς στα (υπαρκτά) πλείστα προβλήματα που έχει δημιουργήσει ιστορικά ο θεσμός της Εκκλησίας. Αγνοεί επίσης επιδεικτικά ότι η πίστη αποτελεί συγχρόνως και μηχανισμό παραγωγής ηθικοπολιτικών αξιών, οι οποίες στο μεγαλύτερο μέρος τους στοχεύουν στην ειρήνευση και στην κοινωνική ισορροπία, όχι σε έναν πόλεμο όλων εναντίον όλων. Η σύγχρονη θλιβερή παγκόσμια θρησκευτική αντιπαράθεση και η βία που έχει προκύψει μέσα από τη χρήση της πίστης και της θρησκείας ως εργαλείου πολιτικοοικονομικού ελέγχου αποτελεί την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Ο επαγωγικός τρόπος της ιστορικής αξιολόγησης είναι προφανώς λανθασμένος. Το αθεϊστικό δεν είναι αυτονόητα ανθρωπιστικό, όπως και το θεοσεβούμενο δεν είναι αυτονόητα φονταμενταλιστικό.
Ο Βασίλης Μαγκλάρας είναι διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών
