Ο Δημήτρης Βλαντάς αποτελεί ένα από τα πλέον αμφιλεγόμενα πρόσωπα της ιστορίας του κομμουνιστικού κόμματος στην Ελλάδα. Κι όμως, η ζωή του Δημήτρη Βλαντά ταυτίστηκε όσο ελάχιστων ανθρώπων με τις περιπέτειες του κομμουνιστικού κινήματος. Γεννήθηκε στο χωριό Μάραθος του Νομού Ηρακλείου Κρήτης τον Φεβρουάριο του 1908. Υπήρξε μέλος της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας (ΟΚΝΕ) από τον Οκτώβριο του 1924. Εξορίστηκε από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου στη Γαύδο, απ’ όπου και δραπέτευσε τον Μάιο του 1941. Διετέλεσε γραμματέας της ΟΚΝΕ και της ΕΠΟΝ. Εξελέγη μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ το 1942 και τακτικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου το 1949. Τον Οκτώβριο του 1944 προήδρευσε της Εθνικοαπελευθερωτικής Κυβέρνησης Κρήτης. Βγήκε ξανά στο βουνό το 1947 και ανέλαβε υπουργός Γεωργίας και αργότερα Στρατιωτικών της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης. Διεγράφη από το κόμμα το 1956. Εξορίστηκε στα Καρπάθια, όπου τον ακολούθησε η οικογένειά του, και έμεινε εκεί για περίπου 11 χρόνια. Από τη Ρουμανία κατέφυγε στη Γαλλία το 1967. Θα έλεγε κανείς ότι ο Βλαντάς είδε το κόμμα απ’ όλες τις οπτικές γωνίες που μπορεί κάποιος να το δει.


Το ημερολόγιο του Βλαντά, μαζί με το σύνολο του προσωπικού του αρχείου, είναι κατατεθειμένο εδώ και πολλά χρόνια σε βιβλιοθήκη του Παρισιού (BDIC). Ο Βλαντάς, μη εμπιστευόμενος τους πρώην συντρόφους του ΚΚΕ, επέλεξε να εξορίσει μόνιμα το παρελθόν του στη Γαλλία. Ανάμεσα στα πολύτιμα έγγραφα, το ημερολόγιο αναμφίβολα ξεχωρίζει. Το ημερολόγιο είναι πολύτιμο, γιατί ενώ έχουμε πληθώρα μαρτυριών που γράφτηκαν από πρωταγωνιστές και μη αρκετές δεκαετίες αργότερα, συνήθως με στόχο τη δικαίωση, έχουμε ελάχιστα ημερολόγια, ιδιαίτερα από τους ηγετικούς κύκλους, που μπορούν να μας δώσουν την εικόνα των γεγονότων τη στιγμή που αυτά συνέβαιναν. Σε αυτό το ημερολόγιο στηρίχτηκε και ο Βλαντάς για να γράψει αρκετά χρόνια αργότερα τα βιβλία του για τον εμφύλιο πόλεμο. Εκεί ο Βλαντάς δημοσιεύει εκτενή αποσπάσματα. Ο Βλαντάς όμως εκεί κάνει επιλεκτική χρήση, δημοσιεύοντας μόνο όσα αποσπάσματα αυτός θέλει και έτσι ο αναγνώστης δεν μπορεί να έχει μια πλήρη εικόνα του ημερολογίου. Ο Βλαντάς μέσα από το ημερολόγιό του μας δίνει την οπτική ενός ανώτατου ηγετικού στελέχους του κόμματος για τα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα των ετών 1947-1949. Ετσι, καταγράφεται ένα σύνολο από γεγονότα εξαιρετικής σημασίας, που αφορούν τόσο τις πολιτικές διεργασίες (συνεδριάσεις πολιτικών οργάνων, συναντήσεις της ηγεσίας του κόμματος κ.ά.) όσο και τις στρατιωτικές εξελίξεις στα μέτωπα του Γράμμου και του Βίτσι, όπως τις βίωσε και τις έκρινε εν θερμώ ο Βλαντάς.


Ταυτόχρονα όμως – και αυτό είναι εξίσου, αν όχι περισσότερο, σημαντικό για τον σημερινό αναγνώστη και μελετητή του Εμφυλίου που γνωρίζει πλέον αρκετές από τις πολιτικές και στρατιωτικές πτυχές των γεγονότων – το ημερολόγιο μεταφέρει το κλίμα των ανθρώπινων σχέσεων μέσα στο κόμμα και εισάγει τους αμύητους ή τους ρομαντικούς παρατηρητές των πραγμάτων στην κουλτούρα ενός κλειστού κόσμου, σε περίοδο ιδεολογικής έξαρσης, όταν τα πάντα κρίνονται με το επαναστατικό μέτρο, που το ορίζει βέβαια πάντοτε το κόμμα και μόνον αυτό διά μέσου της ηγεσίας του. Με αυτόν τον τρόπο το Ημερολόγιο μας εισάγει στον κόσμο της υποκειμενικότητας, των διαπροσωπικών σχέσεων, των αντιπαλοτήτων και των ανταγωνισμών, της οργής, της αντιζηλίας και του φθόνου. Οπως μπορεί να διαπιστώσει ο αναγνώστης, τα πράγματα ήταν πολύ περισσότερο ανθρώπινα σε αυτόν τον κόσμο που ευαγγελιζόταν τον επίγειο παράδεισο.


Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης διδάσκει Πολιτική Επιστήμη στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.