Το γεγονός που σηματοδότησε τη γέννηση του ελληνικού έθνους-κράτους, η Ελληνική Επανάσταση, αποτέλεσε δεξαμενή ηρωικών φυσιογνωμιών, προτύπων και συμβόλων, πεδίο διαφοροποιημένων ιστοριογραφικών επεξεργασιών, αλλά και αντικείμενο ιδεολογικών και πολιτικών συγκρούσεων. Ο Αγώνας υπήρξε γεγονός εξαιρετικά σημαντικό για τη νεοελληνική ιστορική συνείδηση και γι’ αυτό η ιδεολογική του διαχείριση και η εξιδανίκευσή του αποδείχθηκαν, σε πολλές περιπτώσεις, ισχυρότερες από τη νηφάλια επιστημονική του διαπραγμάτευση.


Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ επιστήμη ασχολήθηκε τόσο με την ίδια την Επανάσταση όσο και με την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η οποία εν πολλοίς αντιμετωπιζόταν ως «προοίμιο» της Επανάστασης. Δημοσιεύτηκαν τόμοι με έγγραφα του Αγώνα ενώ πολλές μελέτες γράφτηκαν με βάση αρχειακές πηγές, δημοσιευμένες και αδημοσίευτες. Σήμερα, γνωρίζουμε πολύ καλύτερα τι, πώς και γιατί συνέβη στα χρόνια εκείνα. Αυτές οι κοινές για τους ιστορικούς παραδοχές αποτυπώνονται τόσο σε ειδικές μονογραφίες όσο και σε συνθετικά έργα. Ηδη από το 1960 ο Κ. Θ. Δημαράς είχε χαρακτηρίσει «εθνική ανακρίβεια» το Κρυφό Σχολειό ενώ το 1997 ο Αλκης Αγγέλου είχε τεκμηριώσει πότε και μέσα από ποιες διαδικασίες δημιουργείται ο σχετικός μύθος. Το 1979 ο Κώστας Λάππας έγραψε για μια άλλη «εθνική ανακρίβεια», τον μύθο της ύψωσης του λαβάρου της Αγίας Λαύρας από τον Π. Πατρών Γερμανό. Και ο Αλέξης Πολίτης έχει γράψει για πολλούς από αυτούς τους «θελκτικούς μύθους», που «τυμβωρύχοι» ιστορικοί αποκαλύπτουν αναιδώς το ψεύδος τους. Αλλά και έργα αναφοράς όπως η πολύτομη Ιστορία του Ελληνικού Εθνους της Εκδοτικής Αθηνών, η οποία εκδόθηκε τη δεκαετία του 1970, και το πρόσφατο Ελλάς, η σύγχρονη συνέχεια των Θ. Βερέμη και Γ. Κολιόπουλου διαψεύδουν τους μύθους σχετικά με τον ρόλο της Εκκλησίας και επιμένουν στην αυστηρή ιστορική μέθοδο.


ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ότι, σε πείσμα της ιστορικής έρευνας, οι μύθοι όχι μόνο επιβιώνουν αλλά και αποδεικνύονται ισχυρότεροι από τα επιστημονικά πορίσματα επιδέχεται πολλές ερμηνείες. Πρώτον, ότι η ακαδημαϊκή ιστορία δεν αγγίζει ένα ευρύτερο κοινό, το οποίο, στην εποχή της εικόνας και των ριάλιτι, διαμορφώνει την ιστορική του συνείδηση ερήμην της ιστοριογραφίας. Δεύτερον, ότι η σχολική ιστορία, παρ’ όλο που εδώ και δεκαετίες δεν αναπαράγει πλέον ιστορικούς μύθους και σε ικανοποιητικό βαθμό συμπορεύεται με την ακαδημαϊκή ιστορία, είναι τελείως αναποτελεσματική. Τα παιδιά δεν διδάσκονται ιστορία από τα σχολικά εγχειρίδια αλλά αποκτούν τις ιστορικές γνώσεις τους από το λεγόμενο «παράλληλο σχολείο». Σήμερα, με αφορμή την επέτειο για την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, το αφιέρωμα του «Βήματος» επιχειρεί να φωτίσει, με την επιστημονική ματιά, κάποιους από τους πολλούς μύθους του ’21.


Η κυρία Χριστίνα Κουλούρη είναι καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.