Το αφελές πρόσχημα του ανταγωνισμού

Στον συνάδελφο καθηγητή κ. Χαρίδημο Τσούκα, που με τιμά (ή, ενίοτε, με υποτιμά) με αναφορές στις απόψεις μου για την Ανώτατη Εκπαίδευση, θα πω ορθά-κοφτά ένα πράγμα: Το κύριο και καθοριστικό θέμα των ελληνικών Πανεπιστημίων είναι η κατάκτηση τού δικαιώματος τής αυτοδιοίκησής τους – ακαδημαϊκής, οικονομικής, διοικητικής -, ήτοι η εξομοίωσή τους με το καθεστώς που διέπει όλα τα Πανεπιστήμια τής Ευρώπης, τής Αμερικής και των άλλων μεγάλων χωρών. Ολα τα άλλα θέματα που συζητούνται εξαρτώνται από την επίλυση αυτού τού μείζονος ζητήματος τής δομής και λειτουργίας των Πανεπιστημίων. Τα περί «αιωνίων φοιτητών» (διάβαζε «φοιτητών που έχουν διακόψει στην πραγματικότητα τις σπουδές τους»), τα περί ασύλου, τα περί εκλογών, τα περί μάνατζερ κ.τ.ό. αντιμετωπίζονται με αποτελεσματικό και μόνιμο τρόπο – όπως συμβαίνει σε όλα τα Πανεπιστήμια τής Ευρώπης, της Αμερικής κ.λπ. – όταν τα Πανεπιστήμια έχουν την ευθύνη τής αυτοδιοίκησής τους και τις υποχρεώσεις που πηγάζουν από αυτήν.

Από αυτή τη βασική μου θέση, που από τη θητεία μου ως πρύτανη τού Πανεπιστημίου Αθηνών βοήθησα ν’ αναδειχθεί με νόμιμες διαδικασίες ως το κύριο θέμα των Πανεπιστημίων, δεν πρόκειται να μεταστώ και να παρασυρθώ σε συζητήσεις για επιμέρους θέματα μικρής σημασίας, θέματα τα οποία σε προοπτική χρόνου δεν πρόκειται και δεν μπορούν να βοηθήσουν σε μια ουσιαστική, ριζική, μακροπρόθεσμη αλλαγή και αναβάθμιση τής λειτουργίας των Πανεπιστημίων και σε πραγματική επίλυση των προβλημάτων τους.

* Ασπιρίνες και ματζούνια

Στο Πανεπιστήμιο τού Warwick, στο οποίο είστε καθηγητής κ. Τσούκα, για το επιστημονικό περιεχόμενο μιας θέσης τού Οικονομικού Τμήματος (αν είναι ευρύ, ευρύτερο ή στενό), για την εκλογή ενός καθηγητή (αν κάποιος από τους εκλέκτορες αιτιολόγησε ή δεν αιτιολόγησε «επαρκώς» την ψήφο του), για το πόσες φορές θα μπορεί να εξετάζεται στα μαθήματα ένας φοιτητής και για πολλά άλλα τέτοια θέματα, αποφασίζει αντί για το Πανεπιστήμιό σας ο Υπουργός Παιδείας τής Αγγλίας; Ή μήπως αποφασίζει το ίδιο το Πανεπιστήμιο βάσει ενός νόμου-πλαισίου που ρυθμίζει τις γενικές προδιαγραφές τής Ανώτατης Παιδείας; Στην Ελλάδα για όλα αυτά αποφασίζει ο εκάστοτε Υπουργός Παιδείας και οι συνεργάτες του!… Από ‘κει και πέρα, τι να συζητήσουμε για μικροαλλαγές στην Ανώτατη Παιδεία; Να μιλήσουμε για «ασπιρίνες» και ματζούνια όταν απαιτείται σοβαρή, αξιόπιστη, φιλόδοξη, τολμηρή και, πάνω απ’ όλα, καλά μελετημένη επέμβαση; Μάς μιλάτε λ.χ. για μάνατζερ, κ. Τσούκα, σ’ ένα σύστημα που δεν επιτρέπει οικονομικά να μεταφέρεις καν χρήματα τού Προϋπολογισμού σου από τον ένα κωδικό στον άλλο; Που δεν έχεις δηλ. καμιά δυνατότητα χειρισμών… Σ’ ένα σύστημα που ακόμη και τα δικά του χρήματα που κερδίζει ένα Πανεπιστήμιο από τα προγράμματα, την έρευνα, χρήματα τα οποία φέρνουν στο Πανεπιστήμιο τα μέλη τού διδακτικού προσωπικού στον λεγόμενο «Ειδικό Λογαριασμό Ερευνας» δεν μπορεί να τα χρησιμοποιήσει το Πανεπιστήμιο για να αντιμετωπίσει άμεσες πιεστικές ανάγκες τής λειτουργίας του; Τι να κάνει, λοιπόν, σ’ ένα τέτοιο σύστημα ο μάνατζερ;

* Το ζήτημα της αυτοδιοίκησης

Να γιατί όσοι γνωρίζουμε τα πραγματικά προβλήματα των ελληνικών Πανεπιστημίων μιλάμε για έναν διάλογο εξ υπαρχής. Για έναν διάλογο ουσίας. Για έναν διάλογο «από μηδενικής βάσεως», όπως συνηθίζεται να αποκαλείται ένας διάλογος που δεν θα είναι αποκλειστικά επικεντρωμένος σε ό,τι το Υπουργείο Παιδείας θεωρεί σημαντικό – δηλ. τα περιφερειακά αποσπασματικά θέματα που θίγει η πρόταση τού Υπουργείου Παιδείας. Ε, λοιπόν, ένας τέτοιος διάλογος δεν έχει γίνει. Γιατί το ζήτημα – χρειάζεται να το πω; – δεν είναι αν έχουμε συζητήσει για τα θέματα τής Ανώτατης Παιδείας, αλλά τι έχουμε συζητήσει. Και για ποια συζήτηση μιλάμε όταν το υπ’ αριθμόν ένα, πρώτο και μείζον θέμα που θέτουν σε όλες τις Συνόδους τους οι Πρυτάνεις όλων των Πανεπιστημίων, το θέμα τής αυτοδιοίκησης, δεν έχει τεθεί καν σε συζήτηση από τους υπεύθυνους για μια τέτοια συζήτηση; Η αναβάθμιση τού Πανεπιστημίου εξαρτάται από το άσυλο ή τους αιώνιους φοιτητές; Μήπως έχουμε όλοι παρασυρθεί σε αφελείς, ρηχές, αποπροσανατολιστικές συζητήσεις από έλλειψη γνώσης των θεμάτων, από αποφυγή πραγματικού διαλόγου μ’ αυτούς που γνωρίζουν και ζουν τα θέματα ή από μετατόπιση τού μείζονος ζητουμένου, τής αναβάθμισης δηλ. των δημόσιων πανεπιστημίων, στο άνευ ή μικρής συγκριτικά σπουδαιότητας θέμα τής ίδρυσης μη κρατικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων;

Η αφελής, υπεργενικευμένη και υπεραπλουστευμένη επιχειρηματολογία ότι η ίδρυση κάποιων τέτοιων πανεπιστημίων θα δημιουργήσει δήθεν τέτοιον ανταγωνισμό που θα ανεβάσει τη στάθμη των δημόσιων πανεπιστημίων αντέχει σε συζήτηση; Με άλλα λόγια, θα αφήσουμε τα δημόσια πανεπιστήμια να πορεύονται μ’ ένα μεσαιωνικό θεσμικό καθεστώς, αντίθετα προς ό,τι ισχύει σε όλη την Ενωμένη Ευρώπη – και τη μη Ενωμένη! -, και θα περιμένουμε τη λύση από τον «από μηχανής θεό» των μη κρατικών Πανεπιστημίων; Και τα Πανεπιστήμια αυτά θα λειτουργούν με άλλο, προνομιακό θεσμικό καθεστώς, σε σχέση με τα δημόσια; Διότι, αν λειτουργήσουν με το ίδιο, είναι κι αυτά έρμαια τής κρατικής εξάρτησης. Αν όμως λειτουργήσουν ως πραγματικώς αυτοδιοικούμενα, γιατί δεν πρέπει να λειτουργήσουν το ίδιο και τα δημόσια;

* Αλλο ALBA, άλλο Ελλάδα

Ας ιδρυθούν λοιπόν – αυτή είναι και η δική μου και άλλων πολλών πανεπιστημιακών η θέση – και μη κρατικά πανεπιστήμια. Ας δούμε αν και πώς θα αντέξουν κι αυτά με τους όρους που αναφέραμε. Για να φανεί τελικά ότι όπως η ίδρυση και λειτουργία μερικών πολύ καλών μη κερδοσκοπικών ή ιδιωτικών σχολείων Γενικής Παιδείας ούτε ανταγωνιστικά λειτούργησε ποτέ ούτε τη δημόσια Παιδεία αναβάθμισε, έτσι και ένα-δύο μη κερδοσκοπικά Πανεπιστήμια – αν ποτέ ιδρυθούν και σταθούν στα πόδια τους – δεν πρόκειται να βελτιώσουν το επίπεδο τού ελληνικού πανεπιστημίου, που εξαρτάται από τις αποφάσεις και τις διαθέσεις τής εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας τής οδού Μητροπόλεως. Τελικά, στην Ελλάδα, αντί να κρίνουμε τους θύτες μιας μοναδικής στα πανεπιστημιακά δεδομένα όλης τής Ευρώπης γραφειοκρατίας, επικρίνουμε τα θύματα αυτής τής κατάστασης! Και ζητάμε και τα ρέστα…

Μείνετε, αγαπητέ κ. Τσούκα, στο επιμορφωτικό πρόγραμμα τού ALBA, όπου έξυπνοι και τολμηροί επιχειρηματίες μπορούν να παίρνουν αποφάσεις και να τις πραγματοποιούν με γενναία χρηματοδότηση και αυτοχρηματοδότηση (και βεβαίως με δίδακτρα 17.000ú ετησίως!). Μείνετε στο Warwick, όπου πανεπιστημιακοί αποφασίζουν και αναλαμβάνουν την ευθύνη για την τύχη, τα προβλήματα και το μέλλον τού πανεπιστημίου σας, και αν μη τι άλλο βοηθήστε με τον δημόσιο λόγο σας να αποκτήσουν ίση τουλάχιστον μεταχείριση και ανάλογο θεσμικό καθεστώς και τα πανεπιστήμια τής πατρίδας σας. Προσωπικά πιστεύω ότι αν εμπιστευθούμε θεσμικά τις τύχες τους στα ίδια τα Πανεπιστήμια παράλληλα μ’ ένα σωστό γενικό νομικό πλαίσιο, τότε και τα ελληνικά πανεπιστήμια θα καταφέρουν ό,τι έχουν καταφέρει και όλα τα άλλα δημόσια πανεπιστήμια τής Ευρώπης, που η εκεί Πολιτεία τα έχει περιβάλει με εμπιστοσύνη, με κατάλληλη οικονομική στήριξη και με τον απαιτούμενο σεβασμό.

Ο κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης είναι καθηγητής τής Γλωσσολογίας, πρόεδρος τού Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, τ. Πρύτανης τού Πανεπιστημίου Αθηνών.