Ποτέ δεν ήταν εύκολο να πιστεύει κανείς αυτά που βλέπει. Κυρίως όταν δεν συμφωνούσαν με όσα είχε συνηθίσει ή με αυτά που είχε μάθει ότι αντιστοιχούσαν στα συνηθισμένα. Τα φαινόμενα απατούν, λέει η σοφή ρήση, η οποία αποκτά περισσότερη ισχύ όταν τα φαινόμενα διατίθενται μέσα από την τηλεοπτική κάμερα. Διστάζει κανείς να πιστέψει στις εικόνες που έρχονται από τον Λίβανο, γιατί οι εικόνες αυτές δοκιμάζουν τη λογική, περιπαίζουν τη φαντασία, εξαντλούν τη συγκίνηση. Πόλεις ήταν εκεί που τώρα πια απλώνονται πέτρες και χώμα. Αλλά και οι πέτρες και το χώμα δηλώνουν με τον τρόπο τους την ανθρώπινη παρουσία: έστω ως αντίθεση. Είναι ένοχοι συνεπώς και πρέπει να τιμωρηθούν. Και το κύμα των βομβαρδιστικών επιστρέφει ώσπου και οι πέτρες και το χώμα να συντριβούν και να μείνει μόνο άμμος. Αλλά και η άμμος μπορεί να θυμίσει την ανθρώπινη παρουσία. Πρέπει λοιπόν να σβήσει κι αυτή. Και τα βομβαρδιστικά ξανάρχονται για να την αφανίσουν, ώσπου να πετύχουν την έρημο. Αλλά και η έρημος, η μεγάλη σιωπηλή, έχει μερτικό στην ανθρώπινη ιστορία: σαράντα ημέρες αποσύρθηκε εκεί Εκείνος, ο άνθρωπος όλων των ανθρώπων και σφράγισε την έρημο με ενοχή. Πρέπει λοιπόν και η έρημος να πληρώσει και να τιμωρηθεί. Και τα βομβαρδιστικά εφορμούν σε σχηματισμούς τρελών πουλιών και βάλλουν εναντίον της ερήμου ώσπου να πετύχουν το κενό, το μηδέν, το τίποτα. Ετσι θα ξαναγίνει από την αρχή η Νέα Μέση Ανατολή. H δημιουργία εδώ θα αρχίσει από τη Γεωγραφία, που δεν θα είναι το έργο ούτε του θεού ούτε της φύσης ούτε των ανθρώπων, αλλά το πόνημα παρανοϊκών πλασμάτων.


Μπροστά στο έργο εν προόδω των γεωγράφων της φρίκης τι μπορούν τα λόγια; Σχεδόν τίποτα. Πώς μπορείς πράγματι να κάνεις λόγο για δίκαιο και άδικο, όταν και τα δύο έχουν καταργηθεί στην πράξη από τις πράξεις τρελών; Πώς μπορείς να κάνεις λόγο για σωστό και λάθος, όταν το λάθος βγάζει τη γλώσσα του γελώντας στο σωστό και το σωστό βγάζει κι αυτό τη δική του γλώσσα για να κοροϊδέψει το λάθος; Πώς μπορείς να κάνεις λόγο για αλήθεια και ψέμα, όταν το καθένα σημαδεύει και πυροβολεί το άλλο, για να το σκοτώσει, και έτσι να μείνει μόνο και έρημο και να ακυρώσει το ίδιο τον εαυτό του; Γνωρίζαμε την αγάπη περισσότερο στα λόγια και στα γραφτά. Γνωρίζαμε το μίσος κάπως περισσότερο στις πράξεις και στα πράγματα. Φαίνεται ότι ζούμε τη στιγμή που το καθημερινό ψωμί θα έχει για προζύμι, όλο και περισσότερο, το μίσος.


Με όλα αυτά τα ζευγάρια των εννοιών ή των λέξεων – όπως το θέλει ο καθένας – και άλλα, ακόμη περισσότερα, μπορούσαμε να συνεννοηθούμε κάπως. Με πολλές δυσκολίες, ακόμη πιο πολλές ασάφειες, με παρεξηγήσεις, παρανοήσεις και φωνασκίες, πάντως μπορούσαμε κάπως να συνεννοηθούμε. Τι θα συμβεί άραγε αν τα καταργήσουμε, όπως μοιάζει να το επιχειρούμε για την ώρα; Ποια λέξη θα βρούμε για να πούμε στις διαπραγματεύσεις τον φτωχό, τοσοδά σωρό του βρέφους στη νάιλον σακούλα; Πού θα χωρέσει το κορμάκι αυτό, ανάμεσα στις δαιδαλώδεις διαδρομές της διπλωματικής γλώσσας; Είναι παράγραφος; Είναι λέξη; Είναι κόμμα; Είναι τελεία; Είναι ερωτηματικό; Τι είναι; Σε τι μέρος του λόγου αντιστοιχεί; Σε ποια πραγματικότητα ανήκει;


Ολες, ερωτήσεις άκυρες για τη διπλωματική γλώσσα ή μήπως και για τη γλώσσα που μιλάμε καθημερινά μεταξύ μας; Κι όμως, υπήρξε εξαίρεση που έχει τη σημασία της και είμαι σίγουρος ότι δεν πέρασε απαρατήρητη. Πράγματι, ύστερα από την περίφημη Διάσκεψη της Ρώμης, στην οποία οι διπλωμάτες είπαν και έκαναν αυτό που μπόρεσαν, δηλαδή επί του προκειμένου τίποτε, η δήλωση της Ντόρας Μπακογιάννη αναδύθηκε ακέραιη, μεστή και τολμηρή: «H διπλωματία έχει πολλές λέξεις. H πραγματικότητα δεν έχει πολλές αντοχές». H επίσημη αυτή δήλωση έχει μια αρετή, με την οποία η υπουργός των Εξωτερικών της χώρας διακινδυνεύει πολλά: είναι ταυτοχρόνως εξόχως πολιτική και τραγικά ανθρώπινη.


Ο κ. Γεράσιμος Βώκος είναι καθηγητής της Φιλοσοφίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.