Πριν λίγο καιρό άρχισε να λειτουργεί δοκιμαστικά η αγγλική ιστοσελίδα για τον Καβάφη (www.cavafy.com), την οποία επιμελείται, μαζί με την αντίστοιχη ελληνική, ο Μανόλης Σαββίδης και συστήνεται ως ο επίσημος δικτυακός τόπος του Αρχείου Καβάφη. Περιέχει κείμενα του Καβάφη σε μετάφραση, υλικό από το αρχείο του ποιητή, καθώς και ένα καβαφικό εγχειρίδιο με τη βιογραφία του ποιητή, επιλογή βιβλιογραφίας και ορισμένες μελέτες είτε γραμμένες κατευθείαν στα αγγλικά είτε μεταφρασμένες. Ετσι ο αναγνώστης μπορεί να βρει εύκολα κάποιες βασικές καβαφικές μελέτες γραμμένες από τον Κ.Θ. Δημαρά, τον Ι.Α. Σαρεγιάννη, τον Γ.Π. Σαββίδη, τον Edmund Keeley, τον G.W. Bowersock και άλλους, ενώ φαντάζομαι ότι στο μέλλον θα προστεθούν και άλλα κείμενα. Πέρα από τις κλασικές μεταφράσεις των Keeley και Sherrard, στην ιστοσελίδα επίσης βρίσκουμε μεταφράσεις ποιημάτων στα αγγλικά από τον αδελφό του ποιητή Τζων Καβάφη, τον Γιώργο Βαλασόπουλο, τον James Merrill, τον Daniel Mendelsohn και τον Στρατή Χαβιαρά, ενώ ο ίδιος ο Μανόλης Σαββίδης έχει μεταφράσει τρία πεζά ποιήματα. Πρόκειται για μια καλαίσθητη και φιλική για τον χρήστη ιστοσελίδα, που θα αποτελέσει ένα χρήσιμο βοήθημα για αναγνώστες, μελετητές και φίλους του Καβάφη ανά τον κόσμο.
Η ενότητα που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, και αποδεικνύει για μία ακόμη φορά την παγκοσμιότητα του Καβάφη, είναι αυτή που αφορά την παρουσία του Καβάφη ανά την υφήλιο και στο Διαδίκτυο. Εκεί κατατίθενται άρθρα, γνώμες και πληροφορίες που αφορούν τον Καβάφη και δημοσιεύτηκαν στον αγγλόφωνο Τύπο ή στο Διαδίκτυο. Μεταξύ άλλων θα βρούμε, για παράδειγμα, μία κριτική στην αγγλική εφημερίδα Guardian για την παγκόσμια πρεμιέρα του Tribute to Cavafy του γνωστού άγγλου μουσικού Sir John Tavener, που δόθηκε στο Συμφωνικό Μέγαρο του Birmingham στις 20 Ιανουαρίου 2006 με τους Tallis Scholars και αναγνώστρια τη Βανέσα Ρεντγκρέιβ. Οσο ξέρω αυτή η πρεμιέρα δεν προσέχτηκε καθόλου από τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης, αλλά παρουσίαζε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί συνέδεε τον Καβάφη με την Ορθοδοξία καθώς ποιήματά του αναμειγνύονταν στην παράσταση με «κύριε ελέησον», «αιωνία η μνήμη» και στίχους από τον Γρηγόριο Ναζιανζηνό. Ως γνωστόν, ο John Tavener έγινε μέλος της ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας το 1978 και η μουσική του διασκευή παρουσιάζει για πρώτη φορά έναν χριστιανό ορθόδοξο Καβάφη.
Την επιμέλεια της ενότητας «ο Καβάφης στον κόσμο» έχει η έδρα Καβάφη του Πανεπιστημίου του Michigan, η οποία ανέλαβε την ευθύνη να παρακολουθεί το Διαδίκτυο και να ενημερώνει την ιστοσελίδα. Πρόσφατα μάλιστα ο Peter Jeffreys, συγγραφέας της μελέτης Eastern Questions: Hellenism and Orientalism in the Writings of Ε.Μ. Forster & C.Ρ. Cavafy, ανέλαβε να προσθέτει στην ιστοσελίδα όλη την αγγλόγλωσση βιβλιογραφία από το 2001 και εφεξής. Η συνεργασία του Αρχείου και της έδρας Καβάφη, που έχει ξεκινήσει εδώ και έξι χρόνια, δεν περιορίζεται μόνο εκεί. Η έδρα ζήτησε από τον ίδιο τον Μανόλη Σαββίδη κείμενο για τον Καβάφη και το φιλοξένησε στο δικό της δικτυακό τόπο (www. lsa. umich. edu/modgreek/window/), ενώ αργότερα παρήγγειλε απαντήσεις από πέντε νεοελληνιστές του εξωτερικού (Βρασίδας Καραλής και Αντώνης Δρακόπουλος από την Αυστραλία, Γιώργος Συρίμης και Peter Jeffreys από την Αμερική και Δημήτρης Παπανικολάου από την Αγγλία). Ετσι προκλήθηκε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με βασικό θέμα τη σχέση βιογραφίας, ποίησης και ομοφυλοφιλίας. Ο διηπειρωτικός διάλογος μέσω του Διαδικτύου αναδεικνύει το πώς ο Καβάφης διαβάζεται διαφορετικά μέσα και έξω από την Ελλάδα καθώς επίσης και την εξακολουθητική δυνατότητα του έργου του ποιητή να παράγει επίκαιρες και προκλητικές αναγνώσεις. Ετσι είχαμε την πρώτη κριτική διαμάχη στο Διαδίκτυο με θέμα τον Καβάφη, η οποία τώρα είναι προσιτή σε όλους όσοι έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο.
Η συνεργασία του Αρχείου και της έδρας Καβάφη δείχνει τις δυνατότητες που προσφέρει το Διαδίκτυο. Δύο ιδρύματα μπορούν να έχουν καθημερινή υπερατλαντική συνεργασία και τα αποτελέσματα αυτής της συνεργασίας διατίθενται δωρεάν στο κοινό και είναι προσβάσιμα παγκοσμίως. Σε μια εποχή που πανεπιστημιακοί διαθέτουν το δικό τους blog και οι περισσότεροι φοιτητές οργώνουν το Διαδίκτυο για να ετοιμάσουν τις εργασίες τους ή να αντλήσουν πληροφορίες, η ύπαρξη έγκυρων ιστοσελίδων, όπως αυτής για τον Καβάφη, είναι πραγματικά πολύτιμη.
Δεδομένου ότι μόνο το Ithaca, το περιοδικό του ΕΚΕΒΙ, κυκλοφορεί ηλεκτρονικά, αλλά κανένα άλλο από τα γνωστά ελληνικά λογοτεχνικά περιοδικά δεν είναι προσβάσιμο ηλεκτρονικά, καλό θα ήταν κάποιος φορέας (ΕΚΕΒΙ, Εθνική Βιβλιοθήκη, Εταιρεία Συγγραφέων) να αποδελτιώνει τουλάχιστον τους τίτλους, αφού συνήθως δεν υπάρχουν περιλήψεις, όλων των λογοτεχνικών και φιλολογικών περιοδικών, ώστε υιοθετώντας ανάλογα διεθνή συστήματα, να είναι κανείς σε θέση να βρίσκει τι γράφτηκε σε όλα τα ελληνικά περιοδικά για έναν συγγραφέα τα τελευταία χρόνια. Είναι κρίμα να υπάρχει αυτή η δυνατότητα ηλεκτρονικής αναζήτησης για άρθρα που γράφτηκαν στα αγγλικά για σύγχρονους έλληνες συγγραφείς και να μην υπάρχει για τα ελληνικά. Θα βοηθούσε σημαντικά τους ερευνητές της ελληνικής λογοτεχνίας, αν λάβουμε υπόψη την κατάσταση των ελληνικών βιβλιοθηκών και την κραυγαλέα απουσία από το Διαδίκτυο έγκυρων νεοελληνικών βιβλιογραφικών δεδομένων και άλλων βοηθημάτων, αλλά θα συνέβαλε και στη γενικότερη προβολή της.
Ο κ. Δημήτρης Τζιόβας είναι καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Birmingham της Αγγλίας.
