Ενα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Κύπρο. Το φάντασμα της διχοτόμησης.
Παράφραση της γνωστής αναφοράς με την οποία αρχίζει το Κομμουνιστικό Μανιφέστο των Μαρξ / Ενγκελς. H διχοτόμηση, δυστυχώς, έπαυσε να είναι μια θεωρητική πιθανότητα και έγινε πραγματικός κίνδυνος. Κίνδυνος που μπορεί οι περισσότεροι ελληνοκύπριοι πολιτικοί να αποκλείουν, αλλά στην πράξη πολλοί με την πολιτική τους προωθούν.
Σε λίγες ημέρες συμπληρώνονται 32 χρόνια από τις θλιβερές επετείους του πραξικοπήματος και της εισβολής. Τα πρώτα χρόνια ήταν έντονη η ελπίδα για σύντομη λύση και ανάλογο το διεθνές ενδιαφέρον. Αυτό κυρίως λόγω της ετοιμότητας που έδειξε ο Εθνάρχης Μακάριος για συμβιβασμό με την αποδοχή της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας.
Από τότε ως σήμερα όλα τα σχέδια του ΟΗΕ για λύση του Κυπριακού στηρίζονταν πάνω σε αυτόν τον ιστορικό συμβιβασμό. Δυστυχώς η θέση αυτή απερρίπτετο από τον τότε ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας Ραούφ Ντενκτάς, ο οποίος επεδίωκε το περίφημο «ταξίμ», τη διχοτόμηση, και τη δημιουργία μιας πολύ ελαφράς μορφής συνομοσπονδίας.
Μπροστά στην αρνητικότητα του Ντενκτάς όλοι οι ελληνοκύπριοι πολιτικοί ένιωθαν άνετα να υποστηρίζουν τον συμβιβασμό αυτόν. Μόλις όμως τα Ηνωμένα Εθνη ετοίμαζαν κάποιο σχέδιο, από τους Δείκτες Κουέγιαρ ως τις Ιδέες Γκάλι και το Σχέδιο Αναν, με στόχο την υλοποίηση της ομοσπονδίας, αμέσως μεγάλος αριθμός πολιτικών εύρισκε χίλια δυο σημεία για να το απορρίψει. Στην πραγματικότητα ονειρεύονταν ενιαίο κράτος ή τουλάχιστον μορφή ομοσπονδίας με κυρίαρχη την ελληνοκυπριακή κοινότητα. Αυτή η αντιμετώπιση δημιούργησε πλήρη σύγχυση. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, η μεγάλη πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων επιθυμεί ενιαίο κράτος, απορρίπτοντας έτσι τον ιστορικό συμβιβασμό του Εθνάρχη Μακαρίου και τις συμφωνίες Μακαρίου / Ντενκτάς και Κυπριανού / Ντενκτάς. Αντιθέτως, η μεγάλη πλειοψηφία των Τουρκοκυπρίων θέλει ομοσπονδία.
H σημερινή όμως πολιτική δυστυχώς δεν οδηγεί σε ενιαίο κράτος, αλλά αντίθετα σε πλήρως διχοτομημένη Κύπρο. H τουρκοκυπριακή πλευρά και η Τουρκία είναι φανερό ότι δεν είναι διατεθειμένες να δεχθούν άλλη λύση από αυτή της χαλαρής ομοσπονδίας, θέση που υποστηρίζει και η συντριπτική πλειοψηφία της διεθνούς κοινότητας, γνωρίζοντας ότι η σημερινή αδράνεια ευνοεί την προώθηση της de facto διχοτόμησης.
Πολλοί θέλουν να πιστεύουν ότι θα μπορέσουμε να αναγκάσουμε την Τουρκία, μέσω των διαπραγματεύσεών της με την Ευρωπαϊκή Ενωση, να δεχθεί τις δικές μας απαιτήσεις.
H ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση είναι τεράστιας σημασίας γεγονός, αλλά θα ήταν τραγικό να μας δώσει την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να επιβάλουμε τη θέλησή μας απλώς και μόνο γιατί είμαστε ένα από τα 25 μέλη. Αυτό διεφάνη και με τα όσα έγιναν κατά την έγκριση του Κεφαλαίου για Ερευνα και Τεχνολογία. Πετύχαμε ορισμένες φραστικές αλλαγές στο προοίμιο, στην ουσία όμως τίποτε δεν άλλαξε, ενώ η Τουρκία, παρ’ όλο που έχει άδικο, επιμένει να μην ανοίγει τα λιμάνια της στα κυπριακά πλοία.
Το φθινόπωρο, αν τα πράγματα μείνουν ως έχουν, μπορεί να είναι θερμό, είναι όμως προφανές ότι τυχόν διακοπή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας θα αποβεί πρώτα απ’ όλα εις βάρος της Κύπρου και της Ελλάδας.
Διακοπή, έστω και προσωρινή, των διαπραγματεύσεων Τουρκίας / EE θα έχει ως φυσικό αποτέλεσμα σκλήρυνση της στάσης της Τουρκίας στην Κύπρο με απρόβλεπτες επιπτώσεις, όπως σημαντική αύξηση των εποίκων, κρίση στις σχέσεις Κύπρου / EE και αρνητικές συνέπειες στον τουρισμό και στις ξένες επενδύσεις.
Για την Ελλάδα οι επιπτώσεις μπορεί να είναι ακόμη πιο δραματικές, όπως αύξηση της έντασης στο Αιγαίο, ανάγκη για σημαντική ενίσχυση των στρατιωτικών δαπανών, πλήγμα στην πορεία οικονομικής ανάπτυξης της χώρας, στον ρόλο της στα Βαλκάνια, αλλά και στις σχέσεις της με τον αραβικό και ισλαμικό κόσμο.
Μπροστά μας υπάρχουν δύο μόνο προοπτικές: Ή παραμένουν τα σημερινά αδιέξοδα, οπότε παρά τις ωραίες φράσεις που ακούγονται θα οδηγηθούμε στην de facto διχοτόμηση, ή αρχίζουμε διαπραγματεύσεις με στόχο να εξεύρουμε κοινά αποδεκτή λύση. Γι’ αυτό θεωρώ σημαντικό ο Βοηθός Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ κ. Γκαμπάρι να επιτύχει συνάντηση Παπαδόπουλου / Ταλάτ και στη συνέχεια να αρχίσουν ουσιαστικές διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο των οποίων να λειτουργήσουν διάφορες επιτροπές, οι οποίες θα βοηθήσουν τους δύο ηγέτες να καταλήξουν στους αναγκαίους συμβιβασμούς. Ας μην ξεχνάμε τη φράση του Σιμόν Πέρες ότι «για κάθε πρόβλημα υπάρχει λύση, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι όλα τα προβλήματα λύνονται, και να μην ξεχνάμε ότι όσο δεν λύνονται επισυμβαίνουν γεγονότα».
Ο δρ Γιώργος Βασιλείου είναι πρώην πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και επικεφαλής των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την EE.
