Την περασμένη Κυριακή «Το Βήμα» δημοσίευσε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ανοιχτή επιστολή για το μέλλον της Ευρώπης. Την επιστολή υπέγραφαν δύο από τους κορυφαίους ευρωπαίους πανεπιστημιακούς, ο Αντονι Γκίντενς και ο Ούλριχ Μπεκ.
Με εύστοχο τρόπο μας καλούν να αρχίσουμε να βλέπουμε την Ευρωπαϊκή Ενωση όχι ως ένα «ημιτελές έθνος» ούτε ως ένα «ατελές ομοσπονδιακό κράτος» αλλά ως ένα είδος νέου κοσμοπολίτικου σχεδίου. H ιδέα του κοσμοπολίτικου σχεδίου για την Ευρωπαϊκή Ενωση έρχεται την κατάλληλη στιγμή καθώς η συζήτηση φαίνεται πλέον ότι ξεπερνά τους «τουρκοφάγους» και τους «τουρκολάγνους» που πόλωσαν τη συζήτηση τους τελευταίους μήνες. Είναι προφανές ότι δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις στα ερωτήματα που έχουν προκύψει από την υπόθεση της Τουρκίας και το θέμα των μουσουλμάνων στην Ευρώπη. H ένταξη της Τουρκίας θα απαιτήσει πολιτική ενέργεια μεγάλου βεληνεκούς και από τις δύο πλευρές. H εξαγωγή της δημοκρατίας και της ευημερίας στην Τουρκία είναι ένα σχέδιο για τις επόμενες δεκαετίες και όχι για τα επόμενα λίγα χρόνια. Αυτό ισχύει και για τις προσπάθειες που πρέπει να γίνουν για να αισθανθούν οι μουσουλμάνοι ότι η Ευρώπη δεν θα υψώσει τείχη.
Σημαντική συνέπεια της γεμάτης συγκρούσεις έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία είναι το γεγονός ότι θα χαραχθούν τα σύνορα της διευρυμένης Ενωσης όσο νοτιοανατολικότερα γίνεται ώστε να διασφαλίζεται η ένταξη ολόκληρης της υπόλοιπης Νοτιοανατολικής Ευρώπης στην EE, κάτι που μάλλον θα γίνει πριν από την ένταξη της Τουρκίας, αν αυτή γίνει ποτέ, σημείωνε σε πρόσφατο άρθρο του στην εφημερίδα «Le Monde» ο Τίμοθι Γκάρτον Ας, διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
Μετά το μπλοκάρισμα του Ευρωπαϊκού Συντάγματος που κλόνισε την εμπιστοσύνη των ευρωπαίων πολιτών, θα πρέπει να απαντήσουμε στα τρία κομβικά ερωτήματα που επαναφέρουν με το κείμενό τους οι Γκίντενς και Μπεκ. Θέλουμε πραγματικά μια Ευρώπη η οποία θα υπερασπίζεται τις αξίες της στον κόσμο; Θέλουμε μια Ευρώπη οικονομικά ισχυρή; Θέλουμε μια Ευρώπη ισόνομη και κοινωνικά δίκαιη; Αν δεν υπάρχει πια ένα κοινό όραμα για τον σχεδιασμό και τη διακυβέρνηση της διευρυμένης EE, τότε μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση και η βασική φιλοσοφία της Ενωσης. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που επανέρχεται πάλι η ιδέα της Ευρώπης των δύο ταχυτήτων, αποτελούμενη από μια πρωτοπορία η οποία βαδίζει με ταχείς ρυθμούς και μια οπισθοφυλακή η οποία σέρνει τα βήματά της. Μια ομάδα κρατών, αποφασισμένων να ισχυροποιήσουν τη συνεργασία τους στο πλαίσιο της ενοποιητικής διαδικασίας, είναι πιθανόν να κινηθούν στην κατεύθυνση μιας στενής πολιτικής ένωσης. Από την άλλη πλευρά, θα δεσπόζει μια άλλη ομάδα κρατών, κάποιων αδιάφορων και κάποιων άλλων που βλέπουν την Ενωση ως μια ζώνη ελεύθερων συναλλαγών, μακριά από κάθε κοινοτική φιλοδοξία. Και εδώ έρχεται η κρίσιμη υπόθεση εργασίας. Τι καλύτερη δικαιολογία θα μπορούσε να υπάρξει έπειτα από 15 χρόνια προκειμένου να δικαιωθεί και να δικαιολογηθεί η ειδική σχέση με την Τουρκία από μια Ευρώπη των δύο ταχυτήτων.
Ο κ. Σωτήρης Ντάλης είναι πολιτικός επιστήμων και διεθνολόγος.
