Εδώ και ένα χρόνο η Ευρωπαϊκή Ενωση απέκτησε μια Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας (ΕΠΓ), στόχος της οποίας είναι η σύνδεση με όλες τις χώρες με τις οποίες συνορεύει, τόσο στα ανατολικά όσο και στα νότια. H πολιτική αυτή θα οδηγήσει μακροπρόθεσμα την Ευρωπαϊκή Ενωση στον καθορισμό των συνόρων της, χωρίς να αποκλείσει μια πιο στενή συνεργασία πολιτικο-οικονομικής ανάπτυξης με μερικούς από τους εταίρους της. H Ευρωπαϊκή Ενωση των 27 (με την επικείμενη ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας) θα επεκταθεί περισσότερο με την ΕΠΓ και θα καταλάβει μια επικρατέστερη θέση παγκοσμίως.


H ΕΠΓ, παρά το ότι βρίσκεται ακόμη στις αρχές της, χρειάζεται να αποκτήσει μια θεσμική βάση. Οι συμμετέχουσες χώρες μπορεί να μη θέλουν να αρκεστούν μόνο σε μια πολιτικο-οικονομική συνεργασία και στην αναπτυξιακή βοήθεια.


H δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου ταυτόχρονα με τη δημιουργία μέσων για την πολιτική εταιρικής σχέσης και γειτονίας θα την καταστούσε πιο ελκυστική και συνεπώς πιο χρήσιμη για τις συμμετέχουσες χώρες. Επίσης, σε περίπτωση που μια χώρα υποψήφια για ένταξη στην EE συναντούσε δυσκολίες στην πορεία αυτή, θα μπορούσε, με περισσότερη ευκολία, να εξετάσει το ενδεχόμενο συμμετοχής της στην ΕΠΓ, γιατί πολιτικά και οικονομικά θα την συνέφερε.


Δημιουργώντας από τώρα μιαν Ευρωπαϊκή Κοινοπολιτεία Ελευθερίας και Ευημερίας (European Commonwealth of Freedom and Prosperity – ECFP), η οποία θα είναι κατά κάποιον τρόπο μια αναβαθμισμένη εκδοχή της Βρετανικής Κοινοπολιτείας, η EE με τους εταίρους της θα δημιουργούσαν έναν πόλο ειρήνης, ελευθερίας και ευημερίας.


Τι και γιατί Κοινοπολιτεία


* Θα αποτελείται από τις γειτονικές χώρες της EE, που υπάγονται ήδη στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας (ΕΠΓ), που έχουν μαζί της αλλά και μεταξύ τους μια «ειδική σχέση» ενισχυμένης συνεργασίας. Θα ισχύει η Τελωνειακή Ενωση για όλες, επιπλέον των προβλεπόμενων διατάξεων της ΕΠΓ (όπως, για παράδειγμα, τη δημιουργία χρηματοδοτικού μέσου το οποίο θα ενσωματώνει τα προγράμματα TACIS και MEDA). Δεν θα ισχύει η ελευθερία εγκατάστασης των πολιτών τους στις χώρες της Ενωσης ούτε η συμμετοχή τους στα κοινοτικά όργανα λήψης αποφάσεων ούτε βέβαια στο κοινό νόμισμα. Θα λαμβάνουν ωστόσο επιδοτήσεις σε μια σειρά από τομείς και θα έχουν μια σειρά από πρόσθετα πλεονεκτήματα. Για παράδειγμα, δεν θα υπάρχει ανάγκη θεωρήσεων για τη διακίνηση των πολιτών αυτών προς την Ενωση, το οποίο αποτελεί νέο στοιχείο σε σχέση με την ΕΠΓ, ενώ θα απορροφούν κονδύλια από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ενωσης – σε τομείς όπως υποδομή, ενεργειακά, περιβάλλον, μεταφορές κλπ. Τα οικονομικά και άλλα πλεονεκτήματα αυτής της «ειδικής σχέσης» των κρατών-μελών της Κοινοπολιτείας θα είναι πολύ ισχυρά σε σχέση με «τρίτες χώρες», ώστε να αποτελέσουν κίνητρο για ένταξη στην Κοινοπολιτεία, αλλά δεν θα πλησιάζουν τα πλεονεκτήματα της πλήρους ένταξης.


* Θα υπάρχει μια Κοινοβουλευτική Συνέλευση που θα αποτελείται από εκπροσώπους της Ευρωμεσογειακής Συνέλευσης, για τις μεσογειακές χώρες, των εθνικών κοινοβουλίων των άλλων χωρών, και του Ευρωκοινοβουλίου, η οποία μπορεί να συνέρχεται δύο φορές τον χρόνο και να εκδίδει ψηφίσματα σε ζητήματα που αφορούν πολιτικές Οικονομικής Ανάπτυξης, Κοινωνικής Σύγκλισης, Ασφαλείας και προάσπισης κοινών αρχών – μέσα στις κοινωνίες της Κοινοπολιτείας, αλλά και διεθνώς. Αυτό θα εξασφαλίσει τη συνεργασία ανάμεσα σε όλες αυτές τις χώρες στο επίπεδο των διαφόρων τομέων αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο.


* Οι αποφάσεις της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης θα έχουν συμβουλευτικό χαρακτήρα. Αλλά θα μπορούν να αποτελέσουν βάση για επεξεργασία ξεχωριστών αποφάσεων των εθνικών κοινοβουλίων της Κοινοπολιτείας, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Ευρωκοινοβουλίου σύμφωνα με τις συνταγματικές πρόνοιες των εθνικών κρατών και της Ευρωπαϊκής Ενωσης.


* Οι χώρες της Κοινοπολιτείας θα έχουν αναλάβει την υποχρέωση ειρηνικών σχέσεων μεταξύ τους και με τα κράτη-μέλη της Ενωσης. Αν κάποια από αυτές προκαλέσει πολεμική αντιπαράθεση με κάποιο άλλο μέλος της Κοινοπολιτείας ή με κράτος-μέλος της Ενωσης, αυτό θα μπορεί να αποτελέσει αιτία για να αποβληθούν από την Κοινοπολιτεία.


H Κοινοπολιτεία μπορεί να εξαγγελθεί σχετικά σύντομα (μόλις ολοκληρωθούν οι διαβουλεύσεις για το θεσμικό της πλαίσιο) και να ξεκινήσει η συγκρότησή της με προοπτική να συμπεριλάβει μέσα σε μια δεκαετία χώρες του Μεσογειακού Νότου (Μαρόκο, Τυνησία, Αλγερία, Λιβύη, Αίγυπτος, Συρία, το Παλαιστινιακό κράτος που θα δημιουργηθεί και το Ισραήλ εφόσον το θελήσουν). Οι προϋποθέσεις για τη συμμετοχή τους θα είναι οι ίδιες που απαιτούνται από την EE στα πλαίσια των Συμφωνιών Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας ή στα πλαίσια της Ευρω-Μεσογειακής Συνεργασίας.


Στρατηγικά πλεονεκτήματα


* H συγκρότηση της Κοινοπολιτείας μάς δίνει και μια πολύτιμη εφεδρική λύση στην περίπτωση που η πλήρης ένταξη μιας χώρας στην Ευρώπη προσκρούσει σε σοβαρά προβλήματα. Αν δεν μπορέσει η υποψήφια χώρα να ενταχθεί ή αν κάποια ευρωπαϊκά κράτη-μέλη την απορρίψουν τελικά, θα μπορέσει να ενταχθεί στην Κοινοπολιτεία. H εναλλακτική προοπτική ένταξης στην Κοινοπολιτεία, αντί για την Ενωση, μπορεί να εκτονώσει πιέσεις εκ μέρους αντι-ευρωπαϊκών δυνάμεων μέσα στην EE αλλά και στην υποψήφια χώρα.


* H Κοινοπολιτεία θα αποτελέσει έναν πολύτιμο «προθάλαμο», μέσα στον οποίο οι χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας θα συγκλίνουν ταχύτερα και ασφαλέστερα με την Ενωση, υπό συνεχή peer pressure («πίεση από τους ομοίους»). H «οριζόντια» πίεση από τους «ομοίους» είναι συχνά πιο αποδοτική από την «κάθετη» (από την EE).


* Τελικά θα δημιουργηθεί μια ζώνη χωρών, με ευρωπαϊκό προσανατολισμό γύρω από την Ευρώπη, που θα διευρύνει τον οικονομικό της χώρο, θα ενισχύσει την ασφάλειά της, θα αυξήσει το κύρος και την επιρροή της διεθνώς, χωρίς πρόσθετες οικονομικές επιβαρύνσεις και χωρίς να ανατρέπονται κάθε τόσο οι εσωτερικές ισορροπίες της.


* Κατά κάποιον τρόπο θα λύσει οριστικά και το δίλημμα, που παραδοσιακά μας ταλαιπωρεί, ανάμεσα στη συνεχή διεύρυνση και την εμβάθυνση της Ολοκλήρωσης (Enlargement vs. Consolidation).


Θα επιτρέψει την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης χωρίς να εμποδίσει τη διεύρυνση. Θα εκτονώσει έγκαιρα όλα τα προβλήματα που σήμερα υποφώσκουν (κι άλλα που μέλλουν να ξεσπάσουν αύριο) μέσα στην Ευρώπη και θα υπερπηδήσει έγκαιρα νέα διλήμματα και νέες πολώσεις στην Ενωση, πριν αυτές τραυματίσουν την ενότητά της. Θα μας ενώσει και θα μας ενισχύσει ταυτόχρονα, χωρίς πρόσθετο κόστος και με σαφώς λιγότερο ρίσκο.


Ο κ. Ιωάννης M. Βαρβιτσιώτης είναι ευρωβουλευτής και επικεφαλής της ομάδας της Νέας Δημοκρατίας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι απόψεις αυτές παρουσιάστηκαν με επιστολή του προς τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου καθώς και προς τους αρχηγούς των πολιτικών ομάδων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.