Ορθά έχει παρατηρηθεί ότι δεν αρκεί να ξέρεις τι θα πεις, αν δεν λάβεις υπόψη σου πότε και πού το λες. H διάσταση του χρόνου και του χώρου συγκροτεί ό,τι ονόμασα «τοπογραφία ιδεών». Δηλαδή ό,τι συνιστά τη χαρτογράφηση του ιδιαίτερου τρόπου κυοφορίας, ανάδυσης και κυκλοφορίας ιδεολογικών συνόλων και υποσυνόλων που με τη σειρά τους συγκαθορίζουν την πνευματική ιδιοσυστασία αυτού του τόπου, κυρίως το πεδίο διαμόρφωσης των νοοτροπιών και τον τρόπο παρατήρησης της πραγματικότητας. H πρακτική αυτή αφορά τόσο τους ντόπιους όσο και τους φιλοξενούμενούς τους. Πιο συγκεκριμένα, τι νόημα έχει να μιλήσεις για τον Λούκατς και τον Γκράμσι, αν δεν συνυπολογίσεις τη χρονική στιγμή του τόπου στον οποίο πραγματοποιείται η ανακοίνωση ενός συνεδρίου;
Φτάνεις, μετά από πολύωρο αεροπορικό ταξίδι, σε μια αρκετά εκτεταμένη χώρα (2.780.092 τ.μ.), στην οποία ζουν τριάντα περίπου εκατομμύρια άνθρωποι. Ως τη δεκαετία του ’70 διαδοχικά κύματα μεταναστών απέκτησαν μόνιμη εγκατάσταση. Ανάμεσα στους χιλιάδες Ιταλούς κι ο Antonio, με κατάστημα ενθυμημάτων της Boca, στα σοκάκια που ανδρώθηκε ο Μαραντόνα, που θέλει να λέει ότι οι απώτατοι πρόγονοι από τη Μίλητο εγκαταστάθηκαν στην Καλαβρία. Οι ελληνικής καταγωγής, πρώτης και δεύτερης γενιάς, αριθμούνται περίπου σε τριάντα χιλιάδες, με σχολείο, πολιτιστικό κέντρο και εκκλησία δική τους. Εδώ είναι που άπλωσε την οικονομική του δραστηριότητα ο Ωνάσης – ο ταξιτζής που τον ξέρει τον ταυτίζει με τον Αντονυ Κουήν σε πολλούς ρόλους, από τον πολυεκατομμυριούχο ώς τον Ζορμπά που λικνίζεται στην παραλία.
Οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας εξαιρετικά ανθηρές (σιτάρι, καλαμπόκι, ζαχαροκάλαμο, κρέας όλων των ειδών, χαλαζίτης, άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο, σίδηρος και χάλυβας). Με τη μεγαλοαστική τάξη ολοένα και πιο εύπορη (βιομήχανοι, μεγαλοεισαγωγείς, μεγαλοξενοδόχοι, κτηματίες κλπ.). Με τη μεσαία τάξη, κρατικοδίαιτη παλαιότερα, να έχει αποδυναμωθεί οικονομικά και επομένως ολοένα και πιο δύσπιστη να αντιμετωπίζει την ασκούμενη πολιτική των κομμάτων που εναλλάσσονται στην κυβερνητική εξουσία. Και αντίστοιχα με την εργατική τάξη αρκετά διαφοροποιημένη, από την έσχατη εξαθλίωση ώς τη διαβίωση πάνω από το θεωρούμενο ως ανεκτό «μέσο όρο».
Τα συνδικάτα να έχουν γνωρίσει αυξομειώσεις της δυναμικής τους και πρόσφατα να τείνουν στην αναζωογόνησή τους, έχοντας ως κύρια μέριμνα την αντιμετώπιση της αύξουσας ανεργίας και τη συγκρότηση λαϊκών συνελεύσεων ανά γεωγραφικό διαμέρισμα. Με την Αριστερά πολυδιασπασμένη που στο σύνολό της δεν υπερβαίνει το 7% του εκλογικού σώματος. Και ο Che, στον γενέθλιο τόπο του, να κυκλοφορεί σε φωτογραφίες της νιότης του για παντοειδείς τουρίστες, ιδίως για όσους διαθέτουν το ισχυρό ευρώ. Και όλα τούτα δυο βήματα, λατινοαμερικάνικα βέβαια, από το Πόρτο Αλέγκρε, όπου το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ θύμισε ότι αν οι οικονομικές δομές είναι διεθνώς συναρτημένες άλλο τόσο θα έπρεπε να είναι παγκόσμια η αλληλεγγύη των εργαζομένων.
Το τάνγκο να βρίσκεται στην αρχική του κοιτίδα και προφανώς να έχει καταστεί τυποποιημένο ψυχαγωγικό προϊόν. Και ο Edoardo Poulis να προσπαθεί, δασκαλεμένος από τον Γιαννιώτη παππού του, να δώσει πολιτικό τόνο στις ενδιάμεσες αφηγήσεις του, τονίζοντας στους Αμερικανούς ακροατές του ότι δεν επιθυμούσε την επανεκλογή Μπους. Τούτο άλλωστε είναι εμφανές σε αφίσες αρκετών βιβλιοπωλείων και σε συνθήματα πολλών δρόμων. Γενικότερα, οι Γιάνκηδες αντιμετωπίζονται ως πρόξενοι πολιτικών ανωμαλιών στη χώρα τους και στις γειτονικές χώρες. Επιπλέον, σε τουριστικά λεωφορεία, με φόντο την εθνική σημαία, αναγράφεται ότι τα νησιά Malvines δεν ανήκουν στην Αγγλία.
Με ανοιχτά πάρκα, τριανταφυλλώνες και δρόμους με τζακαράντες. Και με την πλατεία του Μαΐου να δέχεται, κάθε Πέμπτη, τις μανάδες και τις γιαγιάδες που αναζητούν ακόμη τους αγνοούμενους της οικογένειάς τους, από τα χρόνια της δικτατορίας του Βιντέλα. H μνήμη της Εβίτας να επισκιάζει τα ίχνη του Χουάν, από το κοιμητήριο της Ρεκολέτα ως το μπαλκόνι του προεδρικού μεγάρου.
Με το σύνολο των βιβλίων που διαβάζει το λόγιο κοινό της Ευρώπης μεταφρασμένο (εύκολα βρίσκεις σειρά μεταφράσεων έργων του Ελύτη και του Καβάφη), με προγράμματα που εκπονεί η τοπική «Φροϋδική σχολή» για την ηθική της καθημερινής ζωής (η ροή της ωθεί να ταυτίζεται το ανατολίτικο κομπολόι με το «pasatiempo») και με τηλεοπτικές εκπομπές που πραγματεύονται την οικολογία της ερωτικής ζωής. Με Μουσεία που εκθέτουν και την ευρωπαϊκή τέχνη, παλαιότερη (από τον Θεοτοκόπουλο ώς τον Ροντέν) και σύγχρονη, αλλά και με διακοσμητική τέχνη που χρεώνεται κάποτε στην έμπνευση του Andres Fafoulas.
Με σειρά νεοκλασικών κτηρίων να στεγάζουν τις Σχολές του Πανεπιστημίου, από τις οποίες οι Ξένες Φιλολογίες συσπειρώνουν ερευνητικά προοδευτικούς καθηγητές Φιλοσοφίας, Κοινωνιολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της λογοτεχνίας. Στην πρωτεύουσα λοιπόν της Αργεντινής, πριν από μερικές εβδομάδες, στην έναρξη του καλοκαιριού της, ένας Ούγγρος, ένας Ιταλός και ένα ζευγάρι Ελλήνων, μαζί με πέντε Βραζιλιάνους και είκοσι Αργεντινούς, συζήτησαν πτυχές της φιλοσοφικής σκέψης του Λούκατς και του Γκράμσι. Δηλαδή μέσα σ’ αυτόν τον τόπο και το χρόνο θα μπορούσες να διευκρινίσεις πώς η «φιλοσοφία της πράξης» μπορεί να εξηγεί ιστορικά και τον εαυτό της και συνάμα να υποδείξεις ότι το δίπολο «Ανατολή» – «Δύση» το καλλιέργησαν οι «ευρωπαϊκές τάξεις» και μέσα από την «παγκόσμια ηγεμονία το έκαναν να σημαίνει οτιδήποτε»…
Ο κ. Παναγιώτης Νούτσος είναι καθηγητής της Κοινωνικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
