Ενα από τα μεγάλα προτερήματα του μηχανισμού των τιμών είναι ότι προκαλεί την εφεύρεση και την εφαρμογή καινοτομιών για να αντιμετωπισθούν οι στενότητες οι οποίες παρουσιάζονται στις αγορές. Για να καταλάβουμε πώς λειτουργεί αυτός ο απαράμιλλος μηχανισμός, μπορούμε να θυμηθούμε τι συνέβη στις αγορές, για παράδειγμα, του μαλλιού, του μεταξιού, του ξύλου, του χαλκού, και των δερμάτων. Οταν τις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα η προσφορά μαλλιού και μεταξιού περιήλθε σε σχετική στενότητα, ανακαλύφθηκαν και εισέδυσαν στις αγορές τους το νάιλον και το τεχνητό μετάξι. Και το ίδιο ακριβώς συνέβη με το ξύλο, το οποίο αντικαταστάθηκε σε πάρα πολλές χρήσεις από το σίδερο, το αλουμίνιο και τα πλαστικά, τον χαλκό, ο οποίος υποκαταστάθηκε στα οικιακά σκεύη από τον ανοξείδωτο χάλυβα και στις τηλεπικοινωνίες από τις οπτικές ίνες, και τα δέρματα, η χρήση των οποίων περιορίστηκε σημαντικά από τι δερματίνες.


Συνήθως, εξελίξεις όπως οι ανωτέρω ακολουθούν την εξής πορεία. Στην αρχή εμφανίζεται μια στενότητα, με την έννοια ότι η προσφορά αδυνατεί να καλύψει τη ζήτηση. Αυτή η ανισορροπία πιέζει τις τιμές ανοδικά. Εν συνεχεία, αλλά μετά παρέλευση ικανού χρόνου ώστε να επιβεβαιωθεί η μονιμότητα της ανισορροπίας, οι υψηλές τιμές σηματοδοτούν την ύπαρξη ευκαιριών για την πραγματοποίηση υπερκανονικών κερδών. Οπότε, μέσω της διαδικασίας της Ερευνας και Ανάπτυξης (R&D), οι επιχειρήσεις στρέφουν το ενδιαφέρον τους στην ανακάλυψη υποκατάστατων προϊόντων και στην εισαγωγή τους στις σχετικές αγορές. Ετσι, σε τελευταία ανάλυση, η αύξηση των τιμών προκαλεί την εμφάνιση προϊόντων τα οποία είναι κατάλληλα για να εκμηδενίσουν την υπερβάλλουσα ζήτηση και οι αγορές επανέρχονται σε νέα κατάσταση ισορροπίας.


Μπορεί να συμβεί το ίδιο και με το πετρέλαιο; Οχι μόνο μπορεί να συμβεί, αλλά θα συμβεί. Και τούτο, διότι, αν οι χώρες που παράγουν πετρέλαιο δεν λάβουν σύντομα μέτρα ώστε η τιμή του να κατέλθει σε σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα, το βέβαιο είναι ότι θα λάβουν χώρα τα ακόλουθα. Πρώτον, θα αρχίσει η παραγωγή αργού από σχιστόλιθους πλούσιους σε πετρέλαιο. Μάλιστα, αν λάβουμε υπόψη ότι οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και άλλες χώρες διαθέτουν τεράστια αποθέματα τέτοιων σχιστολίθων, δεν είναι απίθανο να επιδιώξουν την αυτονόμησή τους από το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής, οπότε η τιμή του θα κατρακυλήσει προς τα 40 δολάρια το βαρέλι. Δεύτερον, θα ξεκινήσει και θα γενικευθεί η μετατροπή του στόλου των μεταφορικών μέσων από πετρελαιοκίνηση σε κίνηση με αέριο και ηλεκτρισμό (Hybrid cars). Τρίτον, καθώς η έρευνα για την παραγωγή φθηνού υδρογόνου από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συνεχίζονται εντατικά, η πιθανότητα μιας ρηξικέλευθης καινοτομίας σε αυτό το μέτωπο διαρκώς αυξάνεται. Και τέταρτον, όπως συνέβη πολλάκις στο παρελθόν, ίσως η μονιμότερη λύση του ενεργειακού προβλήματος του πλανήτη να βρίσκεται σε κάποια τεχνολογία σε πειραματικό στάδιο (σύντηξη πυρήνων υδρογόνου;) Πάντως, αυτό για το οποίο είμαι βέβαιος είναι ότι αν οι τιμές του αργού μονιμοποιηθούν στα παρόντα επίπεδα, θα προκαλέσουν καινοτομία.


Ως εκ τούτου, επειδή θεωρώ ότι οι χώρες που παράγουν πετρέλαιο δεν πρόκειται να κάνουν χαρακίρι, η εκτίμησή μου είναι ότι η τιμή του αργού θα ισορροπήσει σύντομα σε σαφώς χαμηλότερα επίπεδα.


Ο κ. Γεώργιος Κ. Μπήτρος είναι καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.